Otyłość jest zarówno problemem prostym, jak i złożonym: prostym, ponieważ powszechnie wiadomo, że wynika z konsumpcji nadmiernej ilości kalorii pochodzących z jedzenia. W wyniku tego nadmiaru, organizm nie jest w stanie go zużyć, więc gromadzi go w postaci tkanki tłuszczowej; jest również złożonym problemem, gdyż nie wiadomo do końca, dlaczego ludzie spożywają zbyt duże ilości jedzenia, mając świadomość konsekwencji zdrowotnych.
Oczywiste jest, że nie tylko nieprawidłowa dieta wpływa na wzrost wagi. Faktem jest, że nie wszystkie osoby, spożywające taką samą, nadmierną ilość kalorii, będą miały nadwagę. Można więc stwierdzić, że nadwaga i otyłość zależy od kombinacji czynników, z których można wymienić: genetyczne, metaboliczne lub/i hormonalne zaburzenia, poziom aktywności fizycznej i mnóstwo innych czynników środowiskowych i kulturowych.
W ewolucji człowieka, konieczność gromadzenia energii w formie tkanki tłuszczowej na przyszłość wiązało się z możliwością przeżycia w ekstremalnych warunkach. Nie świadczy to jednak o silnych pozostałościach ewolucji, lecz o pewnym „zaprogramowaniu” metabolizmu. Nadwaga i otyłość nie jest tak ogromnym problemem w jej zwalczaniu, jeśli powstała na skutek nadmiernej podaży kalorii. W takim przypadku samokontrola będzie głównym czynnikiem zwalczania takiego stanu. Z drugiej strony, istnieje bardzo wiele osób, u których zaburzenia wagi determinowane są przez dodatkowe, wyżej wymienione czynniki.
Czynniki genetyczne i dziedziczne
Od dawna wiadomo, że predyspozycje genetyczne determinują wygląd zewnętrzny oraz wagę. Nie zawsze możliwe jest osiągnięcie niskiej wagi, nawet stosując wszelkiego rodzaju diety i ćwiczenia. Nadwaga i otyłość rodzinna pojawia się bardzo często w kolejnych pokoleniach. Obserwowano zależność otyłości rodzinnej do przyszłej wagi dziecka. Faktem jest, że dziecko, które ma oboje otyłych rodziców, samo w przyszłości jest narażone na tę chorobę. Jeśli doda się do tego niezdrowe nawyki żywieniowe, zwiększa się kilkakrotnie prawdopodobieństwo pojawienia się nadwagi i otyłości.
Dziedziczenie wyglądu nie do końca ogranicza możliwości pozbycia się zbędnych kilogramów. Członkowie rodziny wpływają często na zachowania żywieniowe i nawyki, a w konsekwencji - przyszłe problemy z wagą. Metabolizm osób otyłych jest bardziej wydajny, więc nie wymaga większej ilości jedzenia. Osoby otyłe mają zazwyczaj tendencję do większej i szybszej zamiany spożytych kalorii do tkanki tłuszczowej i trudniej im zamienić tkankę tłuszczową w energię.
We wczesnych latach życia, otyłe dzieci mają bardziej rozwinięte, większe i liczniejsze komórki tłuszczowe. Nadmierna waga w takim przypadku wpływa na to, że komórki tłuszczowe na stałe osiągają swą ilość i wielkość. W przyszłości, osobie z taką otyłością ciężej będzie pozbyć się tkanki tłuszczowej. Powodem może być stałe uformowanie komórek tłuszczowych. Jak tłumaczono w innej części, pozbycie się zbędnych kilogramów nie likwiduje komórek tłuszczowych, lecz jedynie je opróżnia i obkurcza.
Osoby z nadwagą i otyłością, zapoczątkowaną w dzieciństwie, łatwiej gromadzą nadmiar energii w postaci tkanki tłuszczowej.
Polecamy: Co robić, aby nie podjadać?
Waga indywidualna
Każda osoba posiada specyficzną, biologiczną masę ciała, która jest wagą „idealną” i organizm zawsze usiłuje osiągnąć i utrzymać ten indywidualizm. Zgodnie z tą teorią, metabolizm organizmu zmienia się w taki sposób, aby skuteczniej zużywać pokarm, a zatem zapobiegać utracie wagi. Gdy waga spada, metabolizm spowalnia i wywołuje większe odczuwanie głodu. Jeśli spadnie za bardzo – zatrzymuje się na pewnym poziomie.
Aktywność fizyczna
Każdy wie, że w procesie spalania nadmiaru kalorii z diety i zgromadzonych w tkance tłuszczowej, niezbędne są ćwiczenia fizyczne. W trakcie ich wykonywania organizm mobilizuje tkankę tłuszczową do wytwarzania energii. Jednak osoby z dużą nadwagą i otyłością, powinny wykonywać umiarkowane ćwiczenia, aby nie obciążały stawów nóg i kręgosłupa.
Nawyki i przyzwyczajenia
Nieprawidłowym nawykom żywieniowym sprzyjają różne okazje. Na przykład jedzenie jest nieodłączną częścią spotkań biznesowych, przyjęć i innych okazji. Ciężko wyobrazić sobie wesela, urodziny, i inne imprezy, bez odpowiednich potraw i posiłków. W szkołach, na uczelniach, biurach, urzędach znaleźć można automaty ze słodyczami i słodkimi napojami. Taka pokusa sprawia, że wiele posiłków spożywanych jest nieregularnie lub zastępowanych anty-odżywczymi produktami.
Czynniki hormonalne
Tarczyca reguluje metabolizm organizmu. Niedobór hormonów wywołuje stan zwany niedoczynnością tarczycy i spowolnienie metabolizmu. Jeśli nie jest leczona hormonalnie, wpływa na zwiększenie masy ciała, zatrzymanie płynów w organizmie, a w konsekwencji na nadwagę i otyłość. Dieta w tym przypadku opiera się na ograniczeniach kalorycznych i ograniczeniu produktów bogatych w goitrogeny – związki wolotwórcze, a także rośliny z rodziny krzyżowych (np. kapusta).
Nadwaga i otyłość
Wskaźniki nieprawidłowej wagi zawsze określane są jako pewien nadmiar. Nadwaga jest stanem nieprawidłowym organizmu, lecz lżejszym niż otyłość. Określane są za pomocą wskaźnika BMI (Body Mass Index) liczonego ze wzoru: masa ciała (kg) / [wzrost (cm)]²; lub za pomocą tabeli (patrz tabela 7).
Tabela 7. BMI (Body Mass Index – wskaźnik masy ciała)
Czym jest pożądana waga?
Atrakcyjna waga, lub dokładniej, zakres pożądanej wagi dla każdego wzrostu i budowy ciała jest zakresem pomocnym we wskazaniu ewentualnego ryzyka pojawienia się chorób. Jest wiele dostępnych metod kontroli wagi: BMI, wagi łazienkowe, oraz mierzące bioimpedancję. Wynik masy ciała powinno porównywać się z wiekiem, wzrostem, płcią, grubością kośćca i zawartością tłuszczu, tkanki mięśniowej oraz wody w organizmie. Na tej podstawie można uzyskać rzetelne informacje. Jednak w domowych warunkach wystarczy waga łazienkowa i określenie własnego BMI, wskazanie aktywności fizycznej oraz ocena masy mięśniowej ciała.
Określenie wagi i rodzaju postury nie zawsze daje odpowiedź, czy osoba ma nadwagę lub otyłość. Kości i mięśnie ważą więcej niż tłuszcz. Stąd, osoby z cieńszymi kośćmi będą ważyły mniej, niż osoby o grubych kościach. Podobnie, osoba muskularna może mieć rzekomo wysokie BMI, co nie daje rzetelnych informacji o prawidłowej wadze. Jeśli atleta określałby swoją masę ciała na podstawie jedynie BMI, wynik wskazałby najprawdopodobniej nadwagę lub otyłość. Standardowa skala jest więc użyteczna dla osób z widoczną nadwagą lub otyłością.
Zobacz także: Jakie przekąski są najzdrowsze?
Aspekty zdrowotne
Coraz częściej mówi się o wpływie nadmiernej wagi ciała na zdrowie. Osoby otyłe częściej zapadają na różne schorzenia i szybciej umierają. Można wymienić wiele chorób dieto zależnych, związanych z obecnością otyłości:
Nowotwory: Specyficzne nowotwory, skojarzone z otyłością to: nowotwory piersi, jelita grubego i prostaty. Związane jest to z nadmiarem tłuszczów zwierzęcych, kalorii i ubogą dietą w błonnik pokarmowy.
Cukrzyca: cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna) i cukrzyca ciężarnych, wiąże się ściśle z nieprawidłową dietą prowadzoną przez wiele lat oraz współistniejącą otyłością. Nadmiar cukrów prostych w diecie, niedobór produktów błonnikowych zwiększają ryzyko powstania cukrzycy typu 2.
Choroby serca i układu krążenia: Miażdżyca naczyń krwionośnych, choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze, związane są z nadmiarem kalorii, cukrów prostych, tłuszczów nasyconych (zwierzęcych) i cholesterolu w diecie. Choroby naczyń krwionośnych powodują niedokrwienie serca i zwiększają ryzyko zawału.
Choroby układu pokarmowego: oprócz wymienionej cukrzycy, otyłość wywołuje kamicę pęcherzyka żółciowego, stany zapalne żołądka, jelit oraz dolegliwości związane z zaparciami.
Schorzenia układu kostnego: długotrwałe obciążenia stawów i kręgosłupa prowadzą do ich zwyrodnienia
Źródło: Anika Ragiel, "Schudnij skutecznie i bezpiecznie. Schudnij zdrowo!", Wydawnictwo Printex
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
