fot. Fotolia
Efekty stosowania używek w ciąży
Wydaje się oczywiste, że takie używki, jak kofeina, alkohol, nikotyna, różnego rodzaju narkotyki, są zakazane w czasie ciąży. Niestety, ciągle rodzą się dzieci, u których rozpoznaje się te substancje w organizmie. Nieodpowiedzialność kobiety w takich wypadkach jest ogromna i brzemienna w skutkach.
Tabela 1 przedstawia najczęściej występujące konsekwencje dla dziecka, pojawiające się wówczas, gdy matka nie zrezygnuje ze stosowania używek. Są to tak zwane czynniki teratogenne, pochodzenia środowiskowego, które uszkadzają płód najczęściej w okresie od drugiego do dziesiątego tygodnia ciąży.
Powstałe wady zależą od potencjału genetycznego dziecka, okresu działania teratogenów oraz wystąpienia innych czynników, trudnych do określenia.
Tabela 1. Wpływ teratogenów na rozwój dziecka
|
Rodzaj zażywanej używki |
Konsekwencja dla dziecka |
|
Nikotyna |
Ciąża ekotopowa, wadliwie usadowione łożysko, przedwczesne oddzielenie łożyska, przedwczesne przerwanie błon płodowych, wcześniejszy poród, niska masa urodzeniowa, mniejsza długość płodu, mniejszy obwód głowy, rozszczep podniebienia, wargi, wady serca, większa podatność na infekcje, mniejsza odporność, alergie, większe ryzyko śmierci łóżeczkowej, bezdechy, niedorozwój fizyczny i intelektualny |
|
Narkotyki |
Niedotlenienie zarodka, wady wrodzone, odklejanie się łożyska, poronienie, przedwczesny poród, niska masa urodzeniowa, drażliwość, płacz poprzez zespół odstawienia, zaburzenia neurologiczne, zaburzenia zachowania, zaburzenia rozwoju psychofizycznego |
|
Alkohol |
Zwiększone ryzyko poronienia, nieprawidłowy poród. Płodowy zespół alkoholowy (FAS), subtelny efekt alkoholowy (FAE): niska masa urodzeniowa, niepełnosprawność intelektualna, niski wzrost, mała masa ciała, zmniejszony obwód głowy, deformacja twarzy: skrócona szpara powiekowa, zmarszczka nakątna, opadające powieki, małoocze, deformacja kończyn, wady serca i ośrodkowego układu nerwowego, nadpobudliwość, nadwrażliwość na bodźce |
Źródło: H. Bartel, Embriologia, dz. cyt., s. 268–281.
Dlaczego w ciąży nie wolno pić alkoholu?
Najczęściej zażywanym w ciąży teratogenem jest alkohol, który niesie ryzyko zagrożenia dziecka FAS – płodowym zespołem alkoholowym lub FASD – poalkoholowym uszkodzeniem płodu.
Następuje wówczas zahamowanie wzrostu dziecka, które rodzi się z mniejszą masą urodzeniową, a w konsekwencji będzie miało niski wzrost, mały obwód głowy, małą masę ciała.
Dzieci z rozpoznanym płodowym zespołem alkoholowym mają charakterystyczny wygląd twarzy, na co składają się przynajmniej dwie z poniżej wymienionych wad:
- małoocze,
- skrócona szpara powiekowa,
- szerokie rozstawienie oczodołów,
- opadające powieki,
- zmarszczka nakątna,
- spłaszczona część środkowa twarzy,
- szeroka nasada nosa,
- brak rynienki podnoskowej lub wygładzona rynienka,
- wąska warga górna i/lub brak czerwieni wargowej,
- niedorozwój żuchwy,
- nisko osadzone małżowiny uszne,
- drobne wady w okolicy przyusznej.
Obserwuje się także wady serca, kończyn oraz zesztywnienie stawów i wiotkość mięśni. Te zewnętrzne oznaki szkodliwego działania alkoholu na płód nie są na tyle wyraźne w dzieciństwie i dorosłości, by osoby te identyfikowano z FAS.
Zobacz też: Komplikacje w ciąży – kiedy i dlaczego się pojawiają?
Wpływ picia alkoholu w ciąży na rozwój intelektualny dziecka
Jednak szkodliwy wpływ alkoholu widać w sferze intelektu i zachowania się dziecka, co utrudnia mu funkcjonowanie społeczne. U dzieci z FAS rozpoznaje się zaburzenia rozwoju motoryki dużej i małej, zaburzenia sensoryczne, zaburzenia uwagi, zaburzenia uczenia się, zaburzenia funkcji wykonawczych i rozwoju języka, a nawet zaburzenia psychiatryczne.
Obecnie diagnoza płodowego zespołu alkoholowego nie jest jednoznaczna i musi być poparta badaniami medycznymi w kontekście środowiska dziecka. Zespół nie zawsze upośledza intelekt dziecka, ale zawsze towarzyszą mu zaburzenia emocjonalne i przystosowawcze, co wynika ze środowiska, w jakim najczęściej te dzieci się wychowują. Dorastają albo w rodzinach alkoholików, albo w specjalnych placówkach.
Współczesne badania dowodzą, że nawet niewielka ilość alkoholu może być przyczyną uszkodzeń płodu, a patomechanizm działania alkoholu nadal jest obszarem dociekań naukowców, w szczególności że obok zespołu Downa i rozszczepu kręgosłupa jest to najczęściej występujący zespół.
Przyjmuje się, [...] że „alkohol uszkadza transport łożyskowy, utrudniając przechodzenie przez łożysko aminokwasów oraz cynku, które niezbędne są do biosyntezy białka w organizmie, co powoduje wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu”.
Zobacz też: Niebezpieczne zachcianki żywieniowe w ciąży – czym je zastępować?
Fragment pochodzi z książki „Dziecko o specjalnych potrzebach w kręgu interdyscyplinarnej terapii” autorstwa D. Kohut (Impuls 2013). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
