Czym jest otępienie?
Otępienie jest zespołem spowodowanym chorobą mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym lub postępującym, w którym zaburzone są takie wyższe funkcje korowe (funkcje poznawcze), jak: pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się, język oraz ocena.
Osłabieniu funkcji poznawczych towarzyszą zwykle (czasem je poprzedzają): obniżenie kontroli emocji i impulsów, zaburzenia zachowania i motywacji. Otępienie zazwyczaj wpływa destrukcyjnie na przebieg podstawowych aktywności życiowych chorego (dbanie o higienę, ubieranie się, jedzenie itd.). W „czystej” postaci otępienie przebiega bez zaburzeń świadomości.
Częstość występowania otępień jest zmienna zależnie od kraju. Są one rozpoznawane przede wszystkim u osób w wieku podeszłym, jednak ich objawy mogą pojawić się również u osób znacznie młodszych. Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych dotykają około 10% populacji powyżej 65. roku życia. Wskaźnik ten rośnie z wiekiem, osiągając wartość 50% u osób po 80. roku życia.
Etiologia otępienia
Najczęstszą przyczyną otępienia jest choroba Alzheimera (50–60% przypadków), a drugą w kolejności – otępienie naczyniopochodne. Częste jest także otępienie o mieszanej etiologii. Do innych wymienianych przyczyn należą: urazy głowy, guzy mózgu, infekcje, nadużywanie alkoholu, choroby zwyrodnieniowe mózgu, zmiany ogniskowe (padaczka), choroby metaboliczne, choroby demielinizacyjne (stwardnienie rozsiane), choroby dziedziczne (pląsawica Huntingtona) oraz leki i toksyny.
Zobacz także: Otępienie w przebiegu choroby Parkinsona
Jak leczyć otępienie?
Farmakoterapia otępienia na podłożu choroby Alzheimera odbywa się na podstawie jej neurochemicznego podłoża związanego z obniżeniem przekaźnictwa cholinergicznego, a także na leczeniu objawowym. W leczeniu przyczynowym choroby Alzheimera stosuje się inhibitory cholinoesterazy (donepezil, rywastygmina, galantamina) oraz anatagonistów NMDA (memantyna).
W leczeniu objawowym jako substancje wspomagające stosuje się witaminę E, selegilinę, ekstrakty z Ginko biloba. Otępieniu często towarzyszą zaburzenia zachowania, zaburzenia psychotyczne i zaburzenia nastroju, dlatego też konieczne staje się wdrożenie właściwego leczenia objawowego.
W leczeniu niefarmakologicznym proponuje się skojarzenie terapii kognitywnej (trening pamięci, orientacja w rzeczywistości), terapii reminiscencyjnej (wywoływanie wspomnień przy użyciu stymulujących materiałów), terapii walidacyjnej (pobudzenie prawidłowych zachowań społecznych, tożsamości chorych, zmniejszanie niepokoju, lęku, poprawa samopoczucia), terapii zajęciowej (utrwalanie umiejętności jeszcze posiadanych przez chorego, odtwarzanie tych, które zostały niedawno utracone, poprawa aktywności), terapii środowiskowej (stworzenie przyjaznego i bezpiecznego otoczenia).
Leczenie otępień o etiologii naczyniowej polega w głównej mierze na profilaktyce pierwotnej incydentów naczyniowych, czyli prewencji lub ewentualnym leczeniu nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, chorób serca itd.
Rokowanie w chorobach otępiennych
Otępienie może mieć przebieg postępujący, nawrotowy lub stabilny. U 10–15% pacjentów jest odwracalne (np. wywołane kiłą układu nerwowego, niedotlenieniem, niedoborem witaminy B12, niedoczynnością tarczycy). W tych przypadkach rokowanie zależy od szybkości interwencji terapeutycznej i przebiegu leczenia choroby podstawowej.
Gdy leczenie rozpoczęto zbyt późno, mogą pozostać objawy ubytkowe. W późniejszym okresie najczęściej obraz choroby jest stabilny. W przypadku otępień pierwotnie zwyrodnieniowych choroba powoli postępuje doprowadzając do całkowitej zależności chorego od pomocy otoczenia.
Sprawdź: Otępienie jako objaw choroby dermatologicznej
Źródło: Wydawnictwo Continuo, „Podstawy psychologii. Podręcznik dla studentów medycyny i kierunków medycznych”; pod red. M. Talarowskiej, Antoniego Florkowskiego, Piotra Gałeckiego; rozdział 10, Wybrane zaburzenia psychiczne.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
