Najczęściej podejmowanym tematem dotyczącym piersi, zazwyczaj są nowotwory i ich profilaktyka. Przeważnie inne schorzenia piersi są pomijane i traktowane nieco marginalnie, z uwagi na fakt iż są to zmiany łagodne, nienowotworowe - „bezpieczne”. Jednakże nie do końca może być to zbieżne z prawdą. Zaniedbanie i lekceważenie nawet łagodnych guzków może skończyć się dla nas niepomyślnie, wówczas gdy je bagatelizujemy i uznajemy, że problemu nie ma...
fot. Fotolia
Co to jest mastopatia?
Mastopatia, o której mowa w tytule, jest najczęściej występującą łagodną zmianą strukturalną lokującą się w naszych piersiach, polegającą na rozroście komórek nabłonkowych i podścieliska w piersi. Znana jest jeszcze pod nazwą dysplazja (zwyrodnienie) włóknisto-torbielowata, dysplazja włóknista, choroba torbielowata lub z łaciny dysplasia benigna mamma. Może występować w jednej lub obu piersiach i być różnie nasilona.
Zobacz też: Leczenie raka piersi
W kręgu zmian określanych jako mastopatia mieści wiele innych, np. włóknienie i szkliwienie podścieliska (fibrosis, fibrosclerosis), które jest stanem najczęściej spotykanym, zwiększenie liczby gruczołów (adenosis), proliferację, czyli intensywny rozrost nabłonka (epitheliosis, papillomatosis), torbiele (cystes), rozstrzeń przewodów wyprowadzających (duct ectasia).
Mastopatia stanowi około 50% wszystkich łagodnych zmian piersi. Już na początku wspominamy, że nie jest to nowotwór i bardzo rzadko dochodzi do jej zezłośliwienia, czyli przemiany w raka piersi, co nie oznacza, że nie należy być czujną.
Od czego zależy pojawienie się zmian w piersiach?
Przyczyny mastopatii nie zostały do końca poznane. Uznaje się jednak wpływ zmian hormonalnych, czynników genetycznych, rodzinnych i psychicznych na jej pojawienie się.
Do zmian hormonalnych zaliczyć tu można zaburzania wydzielania hormonów tarczycy, gestagenów, prolaktyny i estrogenów, jak również działania niepożądane antykoncepcji hormonalnej (np. Yasminelle, Qlaira) i innych terapii hormonalnych.
Jakie są objawy mastopatii?
Symptomy mastopatii to przede wszystkim:
- ból piersi w drugiej połowie cyklu miesiączkowego i podczas miesiączki, czasem ustępujący podczas krwawienia miesiączkowego,
- obecność w piersiach (lub jednej piersi) guzków lub pojedynczego guza, zgrubień gruczołów, które można wyczuć (lub nie) w samobadaniu,
- ból, obrzęk i zmiany guzkowe powiększają się w z zależności od fazy cyklu, np. podczas owulacji i w drugiej fazie cyklu,
- przeczulenie i napięcie piersi.
Jakie jest ryzyko zezłośliwienia zmian?
Takie ryzyko określa się jako niskie, bowiem jest tylko 2 razy większe niż u kobiet niewykazujących objawów dysplazji w piersiach. Sprawa się jednak nieco komplikuje i ryzyko zwiększa 4 razy, wówczas gdy w piersiach kobiety rozwinęła się dysplazja atypowa – stanowiąca około 4-10% wszystkich zmian dysplastycznych.
Jakie badania należy wykonać przy podejrzeniu mastopatii?
W razie zaobserwowania zmian np. podczas samobadania piersi należy skonsultować się ze swoim lekarzem ginekologiem lub chirurgiem onkologiem. Lekarz po zbadaniu palpacyjnym, zleci wykonanie następujących badań:
- USG piersi,
- ewentualnie mammografia,
- biopsja cienkoigłowa piersi (w celu diagnostycznym i terapeutycznym – odciągnięcie płynu z torbieli),
- badania hormonalne.
Kobiety z grup ryzyka chorób piersi, np. chorowała mama, babcia (matka mamy), ciotka (siostra mamy) lub siostra, powinny kontrolować stan swoich piersi co roku, wykonując badanie USG piersi, a także samobadanie każdego miesiąca. Wielu lekarzy poleca częściej badać piersi za pomocą USG, bo co 6 miesięcy.
Warto też wiedzieć, że pełna diagnostyka kobiet z łagodną zmianą w piersi powinna obejmować oprócz USG piersi, także badanie USG tarczycy, narządów rodnych (macica, jajniki) i nadnerczy.
W jaki sposób leczymy mastopatię?
Mastopatia w większości przypadków nie wymaga użycia skalpela i usunięcia zmiany. Na ogół starcza obserwacja piersi i systematyczne coroczne wykonywanie USG piersi. W przypadku torbieli z płynem poleca się ich odbarczenie podczas biopsji cienkoigłowej i oddanie aspiratu do badań cytologicznych, by upewnić się, że zmiana jest łagodna.
Dolegliwości bólowe należy łagodzić dostępnymi bez recepty lekami przeciwzapalnymi, jak np. paracetamol (APAP, Codipar, Panadol), ibuprofen (Ibum, Ibufen, Nurofen, Ibuprom), metamizol (Pyralgina), a obrzęk zmniejszać poprzez zastosowanie okładów np. z liści białej kapusty, letnich natrysków, chłodnych okładów na piersi, okładów z lodu lub żelu (zawiniętego w bawełnianą tkaninę lub ręcznik), obmywań z wystudzonego naparu z arniki lub nawet smarowania piersi maścią z arniką (Arcalen). Nie bez znaczenia jest również wybór biustonosza. Najlepiej gdy ma on gładkie miseczki (bez szwów, bez fiszbin), niezbyt cienkie ramiączka, właściwy rozmiar, nie uciska i jest wykonany z naturalnej tkaniny.
Niekiedy lekarze proponują farmakoterapię, np. z użyciem Danazolu, czyli leku o działaniu hamującym wydzielanie hormonów pobudzających gonady do produkcji hormonów płciowych. Danazol wykazuje słabe działanie przeciwestrogenowe, przeciwprogestagenne, androgenowe i anaboliczne. Znaczne nasilenie objawów może skutkować też przepisaniem preparatów hamujących wydzielanie prolaktyny np. Bromergon, albo gestagenów – Duphaston, Progestogel. Leki te stosowane są w oparciu o wyniki badań hormonalnych, a więc wtedy gdy po prostu trzeba uzupełnić niedobór lub okiełznać nadprodukcję jakiegoś hormonu. Aktualnie jednak preferowanym sposobem łagodzenia mastopatii jest stosowanie kremów i żelów na piersi zawierających progesteron, które przepisuje lekarz.
Polecane są także środki homeopatyczne, na bazie ziół, których przykładem jest Mastodynon i Castagnus, regulujące wydzielanie hormonów w układzie podwzgórze-przysadka-jajnik i wyrównujące zaburzenia równowagi pomiędzy hormonami. Leków tych nie wolno przyjmować ciężarnym, matkom karmiącym i kobietom ze stwierdzonym rakiem piersi. Skuteczność jest różna i zależy od organizmu i indywidualnej wrażliwości na substancje. Jednym pomaga, drugim nie.
W leczeniu dysplazji włóknisto-torbielowatej odkrywa się również dużą rolę witaminy E. Poleca się kobietom wzbogacić dietę o tę substancję. Źródłem witaminy E są oleje roślinne, jak rzepakowy, słonecznikowy, lniany, z wiesiołka (kapsułki) czy dyniowy, a także orzechy, soja, jaja, wątróbka zwierząt, ryby, drób, zarodki pszenne, kiełki pszenicy i wyroby z mąki owsianej.
Interwencja chirurgiczna zarezerwowana jest jako ostateczna metoda walki z mastopatią, wówczas gdy zmiany powracają np. po kilkakrotnym odciągnięciu płynu z torbieli i w zależności od indywidualnej kondycji pacjentki.
Według opinii wielu lekarzy, mastopatyczne piersi mogą „wydobrzeć” po ciąży i karmieniu piersią. Bowiem zwracają oni uwagę na fakt, iż podczas ciąży dochodzi do wielu przemian hormonalnych i zmiany architektoniki piersi. Dzięki temu możliwe jest złagodzenie mastopatii. Mając piersi mastopatyczne można normalnie karmić dziecko, choć czasem bywa to utrudnione.
Co to jest mastopatia cukrzycowa?
Mastopatia cukrzycowa to niezłośliwe zmiany w piersiach występujące u kobiet w wieku menopauzalnym, które chorują na cukrzycę typu 1, czyli insulinozależną. Przyczyna ich powstawania również nie jest znana. Objawy obejmują występowanie twardych, nieregularnych, przesuwalnych, ale bezbolesnych mas w piersiach. Mogą dawać mylny obraz nowotworu, zatem przy diagnostyce niezbędna jest współpraca radiologa, chirurga, onkologa i patologa. Wymagane badania to USG piersi, mammografia i biopsja.
Czym charakteryzuje się torbiel piersi?
Torbiele dotyczą połowy kobiet, ale w większości przypadków wykrywane są jedynie bardzo szczegółowymi, mikroskopowymi metodami. Trudno je czasem wyczuć w badaniu palpacyjnym lub samobadaniu piersi. Najczęściej pojawiają się u Pań po czterdziestce, co nie oznacza że u młodszych kobiet i dziewcząt się ich nie notuje. Torbiele powstają w skutek zamknięcia przewodów wyprowadzających sutka (tych przez które wydobywa się mleko u matek karmiących), co wiedzie do utrudnienia odpływu płynu surowiczego ze zrazików (zraziki to struktury o „pęcherzykowatym” wyglądzie tworzące tkankę gruczołową piersi), w związku z czym dochodzi do ich rozdęcia, powiększenia, czyli powstania torbieli z płynem. Ich wielkość jest różna – od małych jednocentymetrowych zmian, nawet do kilkucentymetrowych torbieli. Mogą występować pojedynczo lub w skupiskach, jak kiście porzeczek. Często jest ich dużo w piersiach, ale jak już wcześniej wspomniano, mogą być słabo wyczuwalne pod palcami.
U młodych kobiet torbiele są zazwyczaj zmianami pojedynczymi, dobrze wyczuwalnymi w badaniu palcami i duże – do kilku centymetrów (torbiel młodzieńcza). W torbielach gromadzi się płyn, który można pobrać do badania wykonując biopsję cienkoigłową i go zwyczajnie ewakuować z torbieli. Gdy mimo to torbiel na nowo wypełnia się płynem, zwłaszcza po kilkakrotnym wykonywaniu biopsji, poleca się jej chirurgiczne wycięcie. Jeżeli torbiel powtórnie się nie rozwija, wówczas kobieta musi obserwować swoje piersi i zgłaszać się do lekarza w razie zaistnienia jakichkolwiek zmian. W zaawansowanych stanach wykonuje się także badania hormonalne m.in. hormony płciowe, tarczycy. Torbiele nie zwiększają znacznie ryzyka raka piersi, jednakże jego wzrost obserwuje się w przypadku torbieli nawracających i grubościennych.
Co to jest brodawczakowatość piersi?
Brodawczakowatość młodzieńcza piersi to pojawienie się nietypowego rozrostu komórek nabłonkowych w piersi. Często im towarzyszą torbiele. Zmiany nie można wyczuć pod palcami, a w USG ma ona postać guza o wymiarach kilkucentymetrowych. Leczenie brodawczakowatosci młodzieńczej polega na wycięciu zmian przez chirurga z marginesem (niewielką ilością) zdrowej tkanki piersi. Po operacji i w dalszych etapach życia konieczna jest obserwacja piersi i kontrola ich stanu u lekarza, najlepiej tego, który diagnozował i operował.
Często zdarza się tak, że mylimy dwa stany chorobowe: brodawczakowatości młodzieńczej z brodawczakiem wewnątrzprzewodowym. Zaznaczamy więc, że są to dwie odrębne choroby. Brodawczak wewnątrzprzewodowy to łagodny nowotwór, rzadko dotykający osoby młode. Objawem jest wyciek krwistego, mlecznego lub surowiczego płynu z piersi i obecność miękkiego guzka w piersi. Miewa on nieznaczne rozmiary, do około 1cm i lokuje się za brodawką sutkową. Może napędzić strachu niejednej kobiecie, imitując objawy raka piersi.
Rozpoznanie opiera się na wykonaniu badania fizykalnego, USG piersi, badania cytologicznego wydzieliny z sutka, a także galaktografii, czyli obrazowaniu piersi z podaniem kontrastu.
Leczenie brodawczaka wewnątrzprzewodowego jest chirurgiczne i polega na usunięciu zmiany oraz poddaniu jej badaniu histopatologicznemu. Pierś zostaje oszczędzona.
Co to jest mastialgia?
Dużo dziewcząt i młodych kobiet uskarża się na ból piersi, któremu towarzyszy taki objaw jak cykliczna guzkowatość. Pojawienie się ich związane jest z fazą cyklu miesiączkowego – jego druga połowa. Objawy te zwykle ustępują po pojawieniu się miesiączki. Dolegliwość nie jest nowotworem, tylko obrzmieniem tkanek do którego dochodzi na skutek zmian hormonalnych. Mastialgia jest częstą przyczyną zakłopotania i skłania do poszukiwania pomocy w gabinecie lekarskim. Ginekolog przeprowadzając dokładny wywiad dotyczący m.in. cyklu miesiączkowego i jego przebiegu jest w stanie trafnie postawić diagnozę i uchronić od np. błędnego rozpoznania dysplazji sutka i tym samym od interwencji chirurgicznej, czyli operacji.
Warto jednak wiedzieć, że taka bolesność piersi może być wywołana błahymi przyczynami, o których jednak rzadko się słyszy. Zazwyczaj są to błędy dietetyczne, uwzględniające wysoką podaż herbaty czarnej, kakao, kawy i czekolady, zawierające mnóstwo metyloksantyny, w nadmiarze wywołującej bóle w obrębie piersi. Ograniczenie spożywania tych produktów powinno przynieść poprawę. Inną, dość popularną przyczyną bólu piersi, są zwyrodnienia w odcinku piersiowym kręgosłupa. Na ogół dolegliwość ta dotyczy kobiet o większym biuście.
Choroby piersi niewątpliwie nam się kojarzą z tymi o niepomyślnym rokowaniu. Jednak wcale ono nie jest takie złe, jeżeli mówimy o łagodnych zmianach w piersiach, czy też w porę wykrytych nowotworach. Wczesna diagnostyka i sprawna interwencja pozwala na skuteczne leczenie chorób nowotworowych. W przypadku mastopatii trzeba więc stosować się do wskazówek lekarza prowadzącego – przyjmować zapisane leki, jak również wykonywać co rok (lub co pół roku) badanie ultrasonograficzne piersi i oddać je do oceny lekarzowi.
Opracowano na podstawie:
1. Bręborowicz G. H.: Ginekologia.Warszawa. PZWL 2005
2. Dębniak B.:Schorzenia gruczołów piersiowych w świetle wybranych aspektów okresu dzieciństwa i pokwitania. [w:] Ginekologia Praktyczna 2006; 88, 2: 2-4
3. Jakubik J.:Najczęstsze choroby i zaburzenia rozwojowe piersi u dzieci i młodych kobiet. [w:] Współczesna Onkologia (2004) vol. 8; 6 (288–295)
4. Lakshmannan R. i wsp. Diabetic fibrous mastopathy. Case Report. [w:] Singapore Medical Journal 2007; 48(6) : 579
5. http://bazalekow.mp.pl/leki/doctor_subst.html?id=205 z dn. 14.03.2012
6. http://www.bionorica.pl/produkty/mastodynon_skladniki.php z dn. 14.03.2012
7. http://www.herbapol.pl/pl/Nasze-leki/Castagnus.html z dn. 14.03.2012
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
