Ospa wietrzna i półpasiec to zakaźne choroby wywoływane przez wirusa Varicella zoster. Ospa jest jedną z powszechniejszych chorób wieku dziecięcego – zdecydowana większość zachorowań (90%) dotyczy dzieci poniżej 15. roku życia. Półpasiec z kolei jest chorobą wywołaną reaktywacją uśpionego wirusa, który pozostaje w organizmie człowieka po przechorowaniu ospy. Wokół tematu ospy i półpaśca krąży wiele nieprawdziwych opinii, które mogą być szkodliwe.
MIT 1. Na ospę wietrzną można zachorować tylko raz
FAKT: Chociaż zdarza się to niezwykle rzadko, jest możliwe powtórne zachorowanie na ospę. Szczególnie jeśli za pierwszym razem choroba przebiegła łagodnie. Dobra wiadomość jest taka, że jeśli dojdzie do ponownego zachorowania, to przebieg choroby jest raczej lżejszy niż pierwotnie. Większość osób po przechorowaniu ospy uzyskuje trwałą odporność na wirusa.
MIT 2. Przy ospie nie wolno się kąpać
FAKT: Wręcz przeciwnie. W trakcie ospy ciało należy myć codziennie. W przeciwnym wypadku choremu bardziej zagraża zakażenie bakteryjne. Kąpiel nie powinna trwać długo, aby zmiany nie namiękały. Do wody można dodać sodę oczyszczoną lub nadmanganian potasu. Po kąpieli nie należy wycierać ciała ręcznikiem, a tylko osuszyć, dotykając delikatnie skóry. Najlepiej, gdyby ręcznik był miękki. W razie swędzenia można podać lek przeciwświądowy.
MIT 3. Ospą można zarazić się dopiero po pojawieniu się wysypki
FAKT: Do zarażenia ospą może dojść do 2 dni przed pojawieniem się charakterystycznych pęcherzyków na skórze. Wirus jest przenoszony drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z płynem ze zmian skórnych. Zakaźność trwa do czasu aż wszystkie zmiany skórne przyschną (zwykle po 5-7 dniach od początku wysypki).
Półpaścem można się zarazić przez bezpośredni kontakt z wydzieliną z pęcherzyków na skórze lub błonach śluzowych chorego, stąd zakaźność występuje w czasie wysypki do czasu aż wszystkie pęcherzyki przyschną i zamienią się w strupki. Niektóre źródła podają, że jest możliwość przeniesienia wirusa drogą oddechową przy półpaścu.
MIT 4. Półpasiec to choroba starszych ludzi
FAKT: Półpasiec może rozwinąć się w każdym wieku, nawet u bardzo małych dzieci, chociaż faktycznie ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem. Bardziej narażone są również osoby z osłabioną odpornością, np. w wyniku AIDS, leczenia immunosupresyjnego lub onkologicznego czy przemęczenia. Cięższym przebiegiem są zagrożone kobiety w ciąży, noworodki i wcześniaki, które również mogą zachorować, a także osoby z poważnymi chorobami skóry (np. AZS).
MIT 5. Jedyny problem, jaki może pojawić się po ospie, to blizny na ciele
FAKT: Blizny po ospie faktycznie są jedną z możliwych konsekwencji choroby, której obawia się wielu rodziców chorych dzieci. Są to najczęściej blizny zanikowe (według badań dotyczą 18% osób, głównie chorujących dorosłych), przebarwienia albo hipopigmentacje (jasne plamki). Jednak to nie blizny stanowią największe zagrożenie dla zdrowia.
Ospa zwykle przebiega łagodnie, ale w około 2-6% przypadków prowadzi do groźnych powikłań. Wśród nich wymienia się zakażenia bakteryjne skóry, zapalenie mózgu, móżdżku i opon mózgowo-rdzeniowych, powikłania kardiologiczne, ostrą małopłytkowość, zapalenie spojówek, stawów czy zapalenie płuc. Znacznie cięższy przebieg niż u dzieci ma ospa u dorosłych. Ryzyko wystąpienia powikłań w tej grupie też jest większe.
Dlatego zalecane są szczepienia ochronne przeciwko wirusowi ospy i półpaśca, a w niektórych grupach są one obowiązkowe i bezpłatne.
MIT 6. Pierwszymi objawami ospy są pęcherze na ciele
FAKT: Wysypkę poprzedzają tzw. objawy prodromalne: osłabienie, bóle mięśniowe, ból głowy, gorączka, brak apetytu, katar, zapalenie gardła, które na ogół trwają kilka dni. Dolegliwości mogą pojawić się dużo wcześniej, ponieważ okres wylęgania choroby wynosi od 11 do 21 dni.
MIT 7. Wysypkę przy ospie wietrznej trzeba smarować gencjaną
FAKT: Ta fioletowa substancja o działaniu antyseptycznym i osuszającym jest bardzo popularnym środkiem na zmiany przy ospie. Aktualnie nie zaleca się smarowania gencjaną zmian skórnych przy ospie. Intensywne barwienie skóry na fioletowo utrudnia bowiem rozpoznanie ewentualnego nadkażenia zmian. Według wytycznych pediatrów odradzane są też pudry lub papki na pęcherze, ponieważ utrudniają wysychanie zmian skórnych i ograniczają dostęp powietrza, co może prowadzić do rozwoju bakterii.
MIT 8. Osoba zaszczepiona przeciwko ospie nie może zachorować
FAKT: Zdarzają się przypadki zachorowania na ospę lub półpasiec pomimo przyjęcia pełnej serii szczepień przeciwko Varicella zoster virus. Żadna szczepionka nie posiada bowiem 100-procentowej skuteczności. Dlatego należy unikać kontaktu z chorym przy obniżonej odporności, w trakcie ciąży, a także w przypadku noworodków i wcześniaków, niezależnie czy jest się zaczepionym, czy nie.
MIT 9. Nie można zapobiec zakażeniu, gdy już doszło do kontaktu z chorym na ospę
FAKT: W przypadku ospy możliwa jest tzw. profilaktyka poekspozycyjna, która polega na przyjęciu swoistej immunoglobuliny już po kontakcie z chorym na ospę lub półpasiec. Preparat powinien być podany w ciągu 96 godzin od ekspozycji, ale można go podać nawet 10 dni później. Ta opcja profilaktyczna jest przeznaczona szczególnie dla osób z obniżoną odpornością i narażonych na ciężki przebieg infekcji.
Źródła:N. Agarwal, Chemical Reconstruction of Skin Scars Therapy Using 100% Trichloroacetic Acid in the Treatment of Atrophic Facial Post Varicella Scars: A Pilot Study, doi: 10.4103/0974-2077.118408,
A. M. Newman, R. Jhaveri, Myths and Misconceptions: Varicella-Zoster Virus Exposure, Infection Risks, Complications, and Treatments, doi: 10.1016/j.clinthera.2019.06.009,
M. Dubey i inni, Reinfection of Varicella zoster in a vaccinated adult, doi: 10.1016/j.mjafi.2014.03.011.
Czytaj także:
Obalamy mity: 10 mitów o cukrzycy, które mogą zaszkodzić
Obalamy mity: Czy cukier powoduje nadaktywność u dzieci?
Obalamy mity: Czy witamina C jest dobra na odporność i przeziębienie?
Obalamy mity: Czy istnieją „nieuczulające” psy przeznaczone dla alergików?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
