Zaburzeniu ulega gospodarka hormonalna i nie ma już takiej aktywności fizycznej, jak wcześniej... Pojawia się osteoporoza. Nie daje ona dolegliwości bólowych, stwierdza się ją niestety dopiero w przypadku złamania. Jest jedną z najczęściej występujących chorób wieku podeszłego i zarazem czynnikiem ryzyka wielu złamań. Pojawiające się po 60 roku życia złamania szyjki kości udowej, trzonów kręgów, kości rąk i stóp, są istotnym problemem ortopedyczno-geriatrycznym.
Opowieści anatomiczne...
Kość udowa jest najdłuższą w naszym organizmie. My skupimy się na jej górnej części, gdyż tam lokalizuje się omawiany problem.
Kość posiada głowę, która wchodzi w skład stawu biodrowego. Poniżej głowy, znajduje się przewężenie, zwane szyjką kości udowej, w której znajduje się dół krętarzowy. Szyjka graniczy z trzonem kości udowej następującymi wyniosłości: krętarzem większym, grzebieniem międzykrętarzowym i krętarzem mniejszym. Za krętarzami, mamy już piękny, długi trzon z bruzdami, kresami, guzowatościami...
Kość udowa i miednicza tworzą staw kulisty, panewkowy, w którym odbywa się wiele ruchów – zgięcie, prostowanie, przywodzenie, odwodzenie, obwodzenie i rotacje. Torebka stawowa rozciąga się od kości biodrowej po okolice krętarzy.
Co to jest ZBKKU?
Złamanie bliższego końca (nasady) kości udowej to uraz lokalizujący się w górnej części kości. Dzieli się ono na złamania szyjki kości udowej (wewnątrzstawowe) i przezkrętarzowe (zewnątrztawowe). Rzadko występują wersje między lub podkrętarzowe (zwnątrzstawowe). Złamania te stanowią największy problem indywidualny i społeczny, gdyż istnieje duże ryzyko utraty samodzielności i życia.
Jakie są jego przyczyny?
Przyczyną może być banalny upadek, osunięcie się z łóżka, czy krzesła lub też niepoprawne postawienie nogi.
Jakie objawy towarzyszą ZBKKU?
- trudności, a nawet niemożliwość wykonywania ruchów kończyną
- skręcenie jej na zewnątrz, skrócenie i przybliżenie do wewnątrz (przywiedzenie)
- jeżeli doszło do tzw. „złamania zaklinowanego” - w/w objawy niekoniecznie wystąpią
- bolesność biodra, bez jasnego uzasadnienia
- w zdjęciu RTG – pojawienie się szczelin złamania nawet po kilkunastu dniach (w związku z czym, nie wolno chodzić, żeby nie potęgować urazu)
Ważnym aspektem, jest także niestabilność odłamów, która jest nasilana przez działanie pewnych mięśni i siły grawitacji, szczególnie gdy szczelina złamania jest „bardzo pionowa”.
Istnieje też ryzyko powstania „stawu rzekomego” przy pionowych złamaniach z brakiem zrostu.
W złamaniach przezkrętarzowych na szczęście unaczynienie bliższego końca kości udowej nie jest zagrożone, a występowanie stawu rzekomego należy do rzadkości. Jednak istnieje możliwość pojawienia się „zgięcia osi i skrócenie kończyny” po stronie urazu.
Leczenie zachowawcze i czynnościowe:
To pierwsze jest zarezerwowane jedynie dla niecałkowitych złamań szyjki kości udowej. Jednak wiąże się to z długotrwałym unieruchomieniem w łóżku, co sprzyja groźnym powikłaniom, w postaci: zapaleń płuc, niewydolności krążenia, odleżyn, zalegania moczu i ZUM, odparzeń, upośledzenia motoryki jelit (zaparcia), depresji, osłabienia i utraty samodzielnego poruszania się.
W celu uzyskania zrostu kości, zakłada się derotator na stopę (gipsowe korytko z poprzeczką, zabezpieczające przed skręcaniem nogi na zewnątrz). Trwa to około 6 tygodni, później po wykonaniu kontrolnego zdjęcia RTG, startuje się ze stopniową mobilizacją.
Zachowawczo leczy się pacjentów niechodzących samodzielnie przed złamaniem oraz niewyrażających zgody na zabieg operacyjny.
Leczenie czynnościowe polega na bardzo wczesnym uruchamianiu chorych po paru dniach od złamania i po ustąpieniu ostrego bólu. Podawane są środki p/bólowe lub miejscowe blokady. W tym leczeniu wielkie pole do popisu mają kinezyterapeuci. Ich zadaniem jest pionizowanie chorych i zachęcanie do chodzenia z asekuracją kul, balkoników itp. Dzięki wzajemnej współpracy pacjenta z terapeutą, można uzyskać bardzo dobre efekty leczenia pomimo niedołężności, braku zrostu, czy zniekształcenia kończyny.
Niestety operacja...
Leczenie chirurgiczne jest trudne i obarczone powikłaniami. Jeżeli one wystąpią, lekarze mogą zdecydować o zastosowaniu endoprotezy częściowej (sztuczna głowa i trzpień). „Nowa” głowa kości udowej, może się niestety „drążyć” w kość krzyżową, powodując ból biodra. Zabieg jest inwazyjny i nieodwracalny.
Przeciwwskazaniami do zabiegu zazwyczaj są nieustabilizowane choroby internistyczne i kardiologiczne, z którymi szybko trzeba się uporać.
Rokowanie jest tym gorsze, im dłużej się zwleka z leczeniem operacyjnym.
Po zoperowaniu, problemem znowu staje się wyważanie wkrętów lub gwoździ (pozwalających na stabilizację złamania) z bardzo kruchej tkanki kostnej.
Rehabilitacja po ZBKKU
Należy pamiętać o odciążaniu kończyny operowanej przez okres minimum trzech miesięcy. W tym celu stosuje się kule łokciowe, balkoniki itp. Konieczna jest rehabilitacja wzmacniająca mięśnie. Dobrze by było postarać się o rehabilitację w specjalnym ośrodku. Rodzina powinna zapewnić choremu warunki do rekonwalescencji, np. przystosowując warunki mieszkaniowe do nowych potrzeb chorego, poprzez zniwelowanie progów i śliskich powierzchni, zamontowanie dodatkowych poręczy i uchwytów, dostarczenie wysokiego krzesła (tak aby kąt zgiętych kolan miał 90°). W razie konieczności zapewnić opiekę podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Chory po takiej operacji nie powinien być sam, musi mieć opiekę.
Złamania bliższego końca kości udowej niekiedy są nazywane „ostatnim złamaniem w życiu” ponieważ 12 do 20% pacjentów ze ZBKKU umiera z powodu ich powikłań. Jedynie połowa pacjentów może odzyskać zdolność samodzielnego chodzenia.
Na podstawie:
„Znaczenie osteoporozy w praktyce ortopedycznej”, Marek Synder, Tomasz Bara
Katarzyna Ziaja
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
