Piersi
Badanie I: USG piersi. Pozwala na odróżnienie zmiany łagodnej (np. torbieli) od nowotworu. Wykrywa bardzo małe guzki (o średnicy od 3 mm), które są niewyczuwalne podczas samobadania piersi.
Przebieg badania: lekarz ogląda piersi za pomocą sondy emitującej ultradźwięki. Ich obraz jest widoczny na ekranie monitora.
Jak często? Od 30. roku życia – raz w roku. Jeśli jednak twoja mama lub babcia chorowały na raka piersi, powinnaś je wykonywać co pół roku. A w razie wykrycia w piersi guzka (podczas samobadania), zrób USG od razu.
Koszt: ze skierowaniem od lekarza ginekologa – bezpłatne. Prywatnie – ok. 70 zł.
Badanie II: mammografia. Umożliwia wykrycie wszelkich zmian w obrębie gruczołu sutkowego (np. guzki o średnicy 0,5 cm). Nie do końca różnicuje jednak zmiany łagodne i złośliwe. Czasem więc lekarz zleca dodatkowo USG piersi.
Przebieg badania: stoisz przy aparacie, a twoje piersi są prześwietlane niewielką dawką promieni rentgenowskich.
Jak często? Od 40. roku życia – przynajmniej raz na 2 lata. Po pięćdziesiątce – raz w roku. Jednak przy podejrzanej zmianie w sutku (wyczuwalny guzek, zmiana kształtu otoczki, wyciek z brodawki) wykonaj badanie od razu.
Koszt: ze skierowaniem od lekarza pierwszego kontaktu lub ginekologa – bezpłatne. Prywatnie – ok. 100 zł.
Krew
Badanie I: analiza krwi. Wykrywa m.in. niedokrwistość (morfologia), ostre stany zapalne (OB), cukrzycę (badanie na poziom cukru). Pozwala także ocenić ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej i miażdżycy (lipidogram).
Przebieg badania: próbkę krwi (ok. 5 ml) pobiera się z żyły łokciowej. Wyniki zawsze powinien zinterpretować lekarz. Jak często? Od 20. roku życia rób morfologię co 5 lat. Po 30. urodzinach – sprawdzaj także poziom cukru i cholesterolu. Gdy skończysz 40 lat, rób te badania co 2 lata, a po 50. roku życia – co rok. Koszt: ze skierowaniem – bezpłatnie. Prywatnie – ok. 25 zł.
Badanie II: ciśnienie krwi. Pozwala wykryć m.in. nadciśnienie, które często prowadzi do rozwoju choroby wieńcowej, zwiększa ryzyko udaru mózgu i zawału serca.
Przebieg badania: lekarz zakłada ci na ramię specjalną opaskę i wdmuchuje w nią powietrze. Wynik ukazuje się na skali ciśnieniomierza. Norma: 140/85 mm Hg. Jak często? Po 50. roku życia – przy każdej wizycie kontrolnej u internisty. Jeśli jednak masz zawroty głowy, uczucie ucisku w głowie lub kołatanie serca – zrób badanie.
Koszt: dla ubezpieczonych – bezpłatne. Prywatnie – ok. 7 zł.
Skóra
Badanie: dermatoskopia. Można odróżnić m.in. znamiona barwnikowe, krwotoczne, naczyniaki lub też rozpoznać czerniaka złośliwego w stadium dającym prawie sto procent szans na wyleczenie.
Przebieg badania: lekarz ogląda wybrane miejsca na skórze za pomocą specjalnego urządzenia optycznego (dermatoskopu) lub fotografuje znamiona cyfrową wideokamerą (na wydruku komputerowym łagodne znamiona zaznaczone są na zielono, podejrzane na żółto, a złośliwe na czerwono).
Jak często? Między 20. a 40. rokiem życia – co 3 lata. Po 40. urodzinach – co rok. Jeśli jednak zauważysz, że któryś z twoich pieprzyków zmienia kolor lub kształt, krwawi, swędzi czy powiększa się – wykonaj dermatoskopię od razu.
Koszt: dla ubezpieczonych badanie jest bezpłatne. Prywatnie: łącznie z wizytą lekarską – ok. 50–100 zł.
Kości
Badanie: densytometria. Umożliwia ocenę gęstości mineralnej kości. Ustalisz, czy grozi ci osteoporoza – choroba, na którą zapadamy najczęściej w okresie menopauzy, gdy organizm słabiej przyswaja wapń.
Przebieg badania: wykorzystuje się falę ultradźwiękową (wkładasz stopę do specjalnej komory wypełnionej płynem) lub promieniowanie jonizujące (leżysz na ruchomym stole, a nad tobą jest lampa emitująca to promieniowanie). W obu przypadkach wyniki pomiarów (w postaci wykresów i tabeli) przenoszone są na papier przy pomocy drukarki. Podane są też wskaźniki, które pozwolą ci się zorientować, jak twój wynik wypada na tle norm przyjętych dla twoich rówieśniczek.
Jak często? Zrób to badanie w okolicach 40. i 45. urodzin. Od 50. roku życia – co 2–3 lata. Jeśli jednak przyjmujesz leki sterydowe lub masz nadczynność tarczycy – badaj się raz w roku.
Koszt: ze skierowaniem od lekarza rodzinnego – bezpłatne. Prywatnie – ok. 70 zł.
Serce
Badanie: elektrokardiografia
Pomaga wykryć wszelkie arytmie, chorobę wieńcową, stan przedzawałowy i zawał serca (przebyty dawniej i przechodzony aktualnie). Z zapisu EKG można także wnioskować o przeroście mięśnia sercowego i chorobie niedokrwiennej serca.
Przebieg badania: na rękach, nogach i klatce piersiowej masz umieszczone elektrody. Przez kilkanaście sekund rejestrują one (w postaci wykresu) częstotliwość skurczów serca. Wykres (wygląda jak zygzakowata linia) jest potem analizowany przez kardiologa. W zależności od rodzaju schorzenia, w zapisie EKG widoczne są charakterystyczne zmiany.
Jak często? Jeśli jesteś po trzydziestce, palisz, masz nadwagę – co 2 lata. Cierpisz na nadciśnienie – co rok. Między 40. a 50. rokiem życia – co 2 lata. Jeżeli jednak masz bóle w klatce piersiowej, częste zadyszki, uczucie duszności lub wrażenie, że serce bije nierówno – zrób EKG od razu.
Koszt: ze skierowaniem od lekarza pierwszego kontaktu – bezpłatne. Prywatnie – 30 zł.
Narządy rodne
Badanie I: cytologia. Wykrywa nieprawidłowe komórki nabłonka szyjki macicy, które mogą przerodzić się w nowotwór. Przebieg badania: materiał do badania lekarz pobiera przez pochwę. Potem wymaz poddaje się analizie pod mikroskopem. Ocena ma skalę pięciostopniową. Grupa I oznacza idealny stan szyjki macicy, II świadczy o obecności kilku nieprawidłowych komórek (nie ma jednak powodów do niepokoju), III wskazuje na istnienie komórek przedrakowych lub stan zapalny, IV i V świadczą o obecności komórek nowotworowych. Jak często? Raz w roku po rozpoczęciu współżycia lub po ukończeniu 20 lat. Jeśli jednak masz obfite upławy lub wystąpiło nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych (np. po stosunku) – zrób cytologię. Koszt: w ramach ubezpieczenia nic nie zapłacisz. Prywatnie – ok. 25 zł.
Badanie II: USG dopochwowe. Pozwala wykryć wszelkie nieprawidłowości (np. guzki, polipy, przerosty śluzówki czy mięśniaki) w obrębie macicy, szyjki macicy, jajowodów i jajników. Można m.in. wcześnie zdiagnozować nowotwór jajnika, który w początkowym stadium choroby nie daje żadnych objawów. Przebieg badania: lekarz umieszcza w twojej pochwie sondę emitującą ultradźwięki. Obraz narządów rodnych jest widoczny na ekranie ultrasonografu.
Jak często? Najlepiej raz w roku. Jeśli jednak masz krwawienia z pochwy pomiędzy miesiączkami lub po menopauzie, częstą niestrawność, wzdęcia, biegunki, zaparcia, bóle brzucha lub bóle w dolnym odcinku kręgosłupa – zrób USG dopochwowe.
Koszt: ze skierowaniem od ginekologa nic nie płacisz. Prywatnie – ok. 70 zł.
Jelita
Badanie: kolonoskopia. Pozwala obejrzeć i zbadać całe jelito grube. Można wykluczyć m.in. polipy, uchyłkowatość jelit lub też rozpoznać raka jelita w stadium rokującym wyleczenie.
Przebieg badania: leżysz na boku. Giętki endoskop wprowadza się przez odbyt do jelita grubego i wdmuchuje się powietrze, aby lepiej uwidocznić ścianę jelita. Czasami w trakcie badania pobierane są małe wycinki błony śluzowej z podejrzanego miejsca. Dla zniesienia dolegliwości bólowych otrzymujesz środki farmakologiczne.
Badanie trwa około 15–30 minut. Potem jeszcze ok. 2 godzin przebywasz pod obserwacją lekarza.
Jak często? Profilaktycznie – co 5 lat. Gdy jednak masz krwawienia z jelita grubego, stolce z domieszką krwi, dokuczają ci częste biegunki, zaparcia lub bóle brzucha – musisz się przebadać.
Koszt: ze skierowaniem od gastrologa – bezpłatne. Prywatnie – 350–500 zł.
O tym pamiętaj
Regularne badania kontrolne (np. cytologię) powinnyśmy wykonywać już od 20. roku życia. Im wcześniej bowiem zaczynamy troszczyć się o organizm, tym dłużej pozostajemy zdrowe. Wyniki badań zawsze trzeba skonsultować ze specjalistą!
Anna Leo-Wiśniewska
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
