Sami bawimy się w lekarzy. Kupieni przez reklamy typu „lek skuteczny i bezpieczny”, nie czytając ulotek, ślepo zażywamy leki gdy coś zakłuje i zaboli.
Oczywiście, leki przeciwbólowe po to są, aby uśmierzać tę dolegliwość. Wiadomo, że nie zawsze musi boleć, jednak zanim zastosujemy któryś z popularnych i przereklamowanych leków, zasięgnijmy obiektywnego zdania farmaceuty lub lekarza. Nie lekceważmy także czytania ulotek. Po to są umieszczane w opakowaniach medykamentów, aby doinformować nas m.in. o wskazaniach, przeciwwskazaniach, interakcjach, sposobie podawania itd.
Nawiasem mówiąc, jeżeli lek przyjmujemy naprawdę sporadycznie i ze względu na męczące nas przypadłości, raczej nie powinien wywołać większych działań niepożądanych. Chyba, że nie stosujemy się do informacji o interakcjach i przeciwwskazaniach, ale to już inna bajka. Jeżeli natomiast przyjmowane są przewlekle – niszczą głównie organy, w których są metabolizowane i przez które są wydalane.
Paracetamol (APAP, Panadol, Efferalgan, Tabcin, Gripex, Coldrex, Codipar)
Wskazania:
gorączka, bóle: zębów, mięśni, stawów, kostne, głowy, miesiączkowe, nerwobóle, sytuacje w których p/wskazany jest kwas acetylosalicylowy
Przeciwwskazania:
uszkodzenia wątroby i nerek, ciąża, niedokrwistość, uczulenie
Działania niepożądane:
nudności, wymioty, biegunka, niestrawność, zgaga, reakcje skórne, zmiany obrazu krwi, pogorszenie funkcjonowania wątroby i nerek
Interakcje:
fenobarbital (padaczka, uspokajający, nasenny), rifampicyna (antybiotyk stosowany w gruźlicy i trądzie), izoniazyd (antybiotyk stosowany w gruźlicy),Acenokumarol, Clexane, Fraxiparine, Fragmin, Dezyrudyna (przeciwzakrzepowe), zydowudyna (przeciwwirusowa), karbamazepina (padaczka, choroba afektywna dwubiegunowa), fenytoina (padaczka)
Ciekawostki:
Lek nie działa przeciwzapalnie, tylko słabo przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. U dzieci jest mniej toksyczny dla wątroby ze względu na wolniejszy metabolizm, u dorosłych w liczbie 10-15 mg powoduje martwicę komórek wątrobowych. W 100% wydalany jest przez nerki, więc może je uszkadzać. Paracetamol można stosować nie dłużej niż 3 dni u dzieci – 10 dni w przypadku dorosłych. Odtrutką przy zatruciu paracetamolem jest N-acetylocysteina. Połączenie kofeiny z paracetamolem skutkuje „dobrą interakcją”. Zwiększa się wówczas działanie paracetamolu. Taką kompozycję składników ma np. Gripex Max i Apap Extra.
Kwas acetylosalicylowy (Aspirin, Polopiryna, Etopiryna)
Wskazania:
gorączka, gorączka reumatyczna, bóle: głowy, zębów, kostne, stawowe, mięśniowe, RZS, profilaktyka zakrzepów (Acard, Cardiopirin, Aspirin protect)
Przeciwwskazania:
uczulenie, astma, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, polipy nosa, obniżona krzepliwość krwi, ciąża (ryzyko powstania rozszczepu podniebienia u dziecka) i okres karmienia, dzieci poniżej 12 roku życia (zespół Rey'a), skazy krwotoczne – hemofilia, choroba von Willebranda, leczenie przeciwzakrzepowe
Działania niepożądane:
krwawienia z przewodu pokarmowego, napad astmy aspirynowej, tworzenie się polipów w nosie, szum w uszach, zawroty głowy, uszkodzenie wątroby i nerek, niedokrwistość z powodu krwawień
Interakcje:
heparyna i doustne leki przeciwzakrzepowe, pochodne sulfonylomocznika (przeciwcukrzycowy) penicylina (antybiotyk), sulfonamidy (antybiotyk), streptokinaza, alteplaza (trombolityczne), metotreksat, kwas walproinowy, innych niesteroidowe leki przeciwzapalne, salicylany, kortykosteroidy, leki moczopędne np. spironolakton, leki alkalizujące soki żołądkowe
Ciekawostki:
Kwas ASA działa przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo, przeciwbólowo, antyagregacyjnie, przeciwzakrzepowo i przeciwreumatycznie. Działanie aspiryny objawia się po kilku dniach od zastosowania 1000-1500 mg na dobę. Dawka powyżej 1000 mg hamuje krzepnięcie krwi. Jeżeli wówczas się skaleczymy, trudno zatamować krwawienie. Należy na ranę zastosować opatrunek uciskowy i jeżeli jest to kończyna, ułożyć ją powyżej serca. Gdy krwawienie mimo to nie ustępuje w przeciągu krótkiego czasu – dokładamy materiału opatrunkowego i udajemy się do lekarza w asyście drugiej osoby lub wzywamy pogotowie. Innym powikłaniem poaspirynowym jest zespół Rey'a, pojawiający się u dzieci, którym podawany był kwas ASA. Objawia się gwałtownymi wymiotami, niskim poziomem glukozy we krwi, zaburzeniami snu i czuwania, nastroju, orientacji, myślenia i koncentracji, stłuszczeniem wątroby. Na skutek uszkodzenia wątroby, dochodzi do upośledzonej detoksykacji organizmu, co skutkuje uszkodzeniem mózgu – encefalopatią wątrobową.
Często zauważa się jeszcze takie powikłania jak atak astmy po podaniu aspiryny lub rozrost polipów w nosie.
W ramach profilaktyki zakrzepów stosuje się niższe dawki aspiryny raz na dzień – od 75 mg do 150 mg.
Tabletkę aspiryny przed spożyciem najlepiej rozpuścić w szklance wody lub mleka. Nie wolno jej zażywać na pusty żołądek.
Ibuprofen (Ibuprom, Nurofen, Ibum, Modafen)
Wskazania:
RZS, zespół bolesnego barku, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, zwyrodnienia stawowe, gościec, zapalenie korzonków, dna moczanowa, bóle głowy, miesiączkowe, zębów, gorączka
Przeciwwskazania:
ciąża, uczulenie na salicylany i inne NLPZ, wrzody żołądka i dwunastnicy, dzieci poniżej 12 roku życia, ostrożne u chorych z nadciśnieniem i niewydolnością nerek
Działania niepożądane:
wyrażone łagodnie, rzadkie: nudności, wymioty, biegunki, wzdęcia, uczulenie, utrudniona krzepliwość krwi, krwawienia z żołądka
Interakcje:
leki przeciwzakrzepowe, kortykosterydy, moczopędne, niektóre nasercowe, węglan lit (lek stabilizujący nastrój)
Ciekawostki:
Ibuprofen uznawany jest za najmniej toksyczny NLPZ. Działa on przeciwbólowo, przeciwzapalnie i słabo przeciwgorączkowo. Metabolizowany jest w wątrobie, a wydalany z moczem. Nie stwierdza się jego obecności w mleku karmiącej matki.
Metamizol (Pyralgin, Gardan P, Scopolan compositum)
Wskazania:
gorączka, bóle różnego pochodzenia o dużym nasileniu
Przeciwwskazania:
uczulenie na metamizol i inne NLPZ, astma, zmiany morfologii krwi (agranulocytoza, niedokrwistość), niewydolność wątroby i nerek, ciąża i okres karmienia,
Działania niepożądane:
leukopenia, agranulocytoza, uszkodzenie nerek i wątroby, uszkodzenie szpiku kostnego, reakcje uczuleniowe, nudności, wymioty, biegunka, niestrawność, bóle brzucha, obrzęki, bóle i zawroty głowy, wstrząs anafilaktyczny.
Interakcje:
przeciwzakrzepowe, przeciwcukrzycowe, sulfonamidy (antybiotyki), cyklosporyna (immunosupresyjna), barbiturany, inhibitory MAO (nasercowe, choroby afektywne), chlorpromazyna (schizofrenia, stany maniakalne), pirazolony i inne NLPZ
Ciekawostki:
Pyralgina jest silnym lekiem przeciwgorączkowym i przeciwbólowym. Wykazuje słabe działanie przeciwzapalne. W wielu krajach została wycofana ze względu na toksyczność. W niektórych aptekach można ją jeszcze dostać bez recepty. Jest skutecznym lekiem przeciwgorączkowym – powoduje m.in. silne pocenie się, co ochładza organizm. Nie wolno stosować jej często. Pyralginę przyjmujemy w trakcie lub bezpośrednio po posiłku. Maksymalnie jednorazowo można przyjąć 1 g leku – na dobę 3 g.
Zanim zastosujemy jakikolwiek lek, przeczytajmy jego ulotkę. Branie leków na własną rękę, bez konsultacji z lekarzem nie jest odpowiedzialne. Zwykle nie orientujemy się w farmakologii, nie zwracamy uwagi na groźne interakcje i działania niepożądane. Podczas konsultacji medycznej, obowiązkiem pacjenta jest także poinformowanie lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, również tych bez recepty. Pozwoli to na zapisanie leku, który najmniej albo w ogóle nie reaguje z medykamentami przyjmowanymi na stałe. Leki inaczej działają na dzieci, inaczej na dorosłych i starszych ludzi, a także w odniesieniu do płci – np. aspiryna zastosowana w celu przeciwkrzepliwym, u kobiet nie jest aż tak skuteczna jak u mężczyzn.
Pamiętajmy również, aby stosować wskazówki co do przechowywania leków. Niektóre, jak np. w postaci czopków trzeba przechowywać w lodówce, inne chronić od światła. Ważne jest także schowanie ich przed dziećmi.
Przyjmując jakiekolwiek leki, nie tylko NLPZ, zrezygnujmy z picia alkoholu, który potęguje działania uboczne leków, a więc bardziej uszkadza organizm.
Katarzyna Ziaja
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
