Istnieje całe mnóstwo substancji psychoaktywnych, których działanie nie najlepiej odbija się na naszym zdrowiu, powodując najróżniejsze dysfunkcje. Przyjmowanie ich nierzadko kosztuje nawet życie. Ich działanie zwykle polega na pozornej poprawie ogólnego funkcjonowania, jednak po pewnym czasie stosowania, staje się przyczyną poważnych zaburzeń nastroju, problemów z myśleniem, pamięcią, czy wreszcie stanów psychotycznych.
Fot. Depositphotos
Co to jest substancja psychoaktywna?
Substancja psychoaktywna jest to substancja lub związek chemiczny, niezaliczany do pokarmów, wpływający na funkcje biologiczne, intelektualne, emocjonalne i zachowanie człowieka. Zaburzenia nimi wywołane mają charakter czasowy i ustępują po wydaleniu substancji lub po szczycie jej działania. Substancjami psychoaktywnymi mogą być także leki stosowane w terapii wielu schorzeń, jednak gdy są niewłaściwie użytkowane. Stosowanie substancji psychoaktywnych często uzależnia, ale niekiedy wykorzystywane są jako lek w terapii uzależnień np. metadon. Przykładowe substancje psychoaktywne to: alkohol, opiaty, kofeina, fencyklidyna, konopie, nikotyna, substancje halucynogenne, kokaina i amfetamina, leki uspakajające i nasenne.
Co to są opiaty?
Opiaty to substancje uzyskiwane z przetworów maku lekarskiego i syntetyczne odpowiedniki
oddziałujące na receptory opioidowe w naszym organizmie. Są też nazywane alkaloidami
opium. Pozyskuje się je z mleczka znajdującego się w niedojrzałych makówkach maku
lekarskiego.
Opiatów, czyli narkotyków, nie wolno mylić z przeciwbólowymi lekami opioidowymi (opioidy
– otrzymywane z opiatów), ponieważ różni je zasadniczo intencja stosowania. Narkotyk używany jest w celu poprawy nastroju i funkcjonowania, odurzenia, co wpędza w nałóg, natomiast opioidowe leki przeciwbólowe są stosowane w lecznictwie – dawkowane indywidualnie, ordynowane ze wskazań medycznych, a ich właściwe zażywanie i modyfikacja dawek przy ich odstawianiu, pozwala zniwelować ryzyko uzależnienia. Najczęściej spotykane opiaty to: morfina, kodeina, papaweryna oraz półsyntetyczna heroina.
Występować mogą pod różnymi postaciami, np. opium, zwane w środowisku pastą, syntetyczna heroina, określana jako biała dama, cukier, Hera; heroina do palenia – brown sugar; kodeina – nazywana też kredą, kodą, popem; morfina – majka, emefka, dreamer, miss Emma, siostra, Morfeusz; wywar z maku, czyli zupa lub makiwiara oraz acetylowany wywar z maku – popularny kompot, towar.
Jak wyglądają poszczególne opiaty?
Opium ma postać proszku lub bryłek, koloru ciemnobrązowego, brunatnego. Morfina w zależności od przetworzenia ma formę tabletek, przezroczystego płynu w ampułkach lub
bezbarwnych kryształków. Heroina może wyglądać bardzo różnie. Miewa postać proszku,
białego lub brązowego – w rozmaitych odcieniach. Warto wiedzieć, że biała heroina otrzymywana jest z mrofiny, natomiast brązowa, zwana brown sugar jest podobna do cukru trzcinowego (granulki lub proszek brązowy, różowawy). Kolor heroiny ale i innych narkotyków zmienia się pod wpływem dodatków, które zwiększają wagę i ilość narkotyku. Kompot, czyli acetylowany wywar z maku, zwany też polską heroiną, ma postać płynną, lekko oleistą o kolorze żółtawym, słomkowym po brązowy ciemny. Zazwyczaj przechowywany jest w buteleczkach lub strzykawkach.
Po czym można poznać, że ktoś stosował opiaty?
Rozpoznanie tego, czy ktoś stosował narkotyki pochodzące z opium raczej nie jest trudne. W
pierwszych chwilach po aplikacji narkotyku obserwuje się:
- nadmierną senność i stany czuwania, trwające nawet kilka godzin od zażycia substancji (może wystąpić śpiączka),
- początkowo – podwyższenie nastroju, euforia, lepszy humor, przypływ sił („mocy”), rozluźnienie,
- następnie – spadek nastroju, apatia, rozdrażnienie, agresja, przyspieszenie lub opóźnienie ruchów, bezkrytycyzm, upośledzenie relacji interpersonalnych, funkcjonowania w społeczeństwie, pracy,
- zwężenie źrenic – do kilku, kilkunastu minut od podania, w zależności od drogi aplikacji narkotyku – szybciej po dożylnym; rozszerzenie źrenic – po przedawkowaniu, na skutek niedotlenienia, w stanie śpiączki,
- zamazanie mowy – bełkot, trudność z wypowiadaniem się, znalezieniem słów, artykulacją,
- upośledzenie uwagi i pamięci – trudności w skupieniu się, racjonalnym myśleniu, niepamięć zdarzeń,
- spłycenie oddechu, aż po jego całkowite zatrzymanie (depresja ośrodka oddechowego w rdzeniu przedłużonym),
- obniżenie temperatury ciała, spadek ciśnienia tętniczego, spowolnienie pracy serca,
- bladość skóry, wysuszenie błon śluzowych, uporczywe zaparcia przy regularnym stosowaniu.
Jakie są konsekwencje przyjmowania opiatów?
Stosowanie opiatów skutkuje wystąpieniem różnych powikłań. Począwszy od
funkcjonowania fizycznego i psychicznego, skończywszy na społecznym. Jeśli chodzi o objawy
związane z biologią organizmu, obserwuje się:
- spadek apetytu, zmniejszenie masy ciała,
- obniżenie odporności organizmu,
- uszkodzenie naczyń krwionośnych,
- ubytki w uzębieniu i problemy z układem pokarmowym,
- częste infekcje wirusowe: wirusem HIV, zapalenia wątroby typu B i C.
Przyjmowanie tych substancji silnie uzależnia. Uzależnieniu towarzyszą przeróżne objawy
ze strony psychiki, jak poczucie bycia zniewolonym, niska samoocena, niezdolność do
przeżywania radości, zaburzenia seksualne i depresja.
Uzależnienie od opiatów bezpośrednio wpływa na rozluźnienie się relacji emocjonalnych z
rodziną i bliskimi. Degraduje społecznie i zawodowo. Prowadzi do bankructwa, wpadania w
długi, niebezpieczne interesy, co otwiera drzwi do kolejnych patologii społecznych.
Rosyjski krokodyl, czyli kilka słów o dezomorfinie
Dopalacze zwane legalnymi narkotykami
Uzależnienie od opiatów wymaga leczenia specjalistycznego! Samemu nie można sobie zorganizować terapii. Trzeba się na nią zgłosić do poradni lub ośrodka terapii uzależnień. Z pomocą przychodzą również stowarzyszenia, jak MONAR i KARAN.
Czynne są także infolinie:
Telefon Zaufania Uzależnień Stowarzyszenia MONAR - 22 823 65 31
Kontakt od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00-21:00
Ogólnopolski Telefon Zaufania Narkotyki-Narkomania - 801 199 990
Połączenie płatne 35gr za całość, czynne codziennie w godzinach 16:00—21:00
Infolinia Stowarzyszenia KARAN - 0 800 12 02 89
Połączenie bezpłatne, czynne od poniedziałku do piątku, w godzinach 10:00 – 17:00
Terapia uzależnienia jest długotrwała i trudna. Na początku trzeba przebrnąć przez okres
odstawienia narkotyku, który jest bardzo nieprzyjemny. Towarzyszą mu m.in. takie objawy
jak nadmierna potliwość, nudności, wymioty, biegunki, bóle mięśni i stawów, napięcie mięśniowe, dreszcze, podwyższenie temperatury ciała, światłowstręt i łzawienie oczu, uczucie zimna, podwyższenie ciśnienia krwi i kołatania serca. Jednak istnieją sposoby na łagodzenie tych dolegliwości. Stosowane jest również leczenie „zamiennikami” opiatów, czyli lekami o podobnym działaniu np. metadonem i buprenorfiną (terapia substytucyjna).
Społeczne przyczyny uzależnień
Źródła:
Heitzman J. (red.): Psychiatria. Podręcznik dla studiów medycznych. PZWL. Warszawa 2007
Petit. J.R., Sidorowicz S.K. (red. wyd. I polskiego): Psychiatria ratunkowa. Elsevier
Urban&Partner. Wrocław 2007
Rajtar-Cynke G. (red.): Farmakologia. Podręcznik dla studentów i absolwentów wydziałów
pielęgniarstwa i nauk o zdrowiu akademii medycznych. Czelej. Lublin 2002
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
