Ważne!
Na wszelki wypadek napisz upoważnienie, w którym wskażesz osobę uprawnioną do reprezentowania cię i podejmowania decyzji w sprawie twojego zdrowia.
1. Czy mam prawo wybrać dowolnego lekarza pierwszego kontaktu?
Tak. Nie ma rejonizacji, więc możesz wybrać lekarza, jakiego chcesz i gdzie chcesz. Nim to zrobisz, sprawdź czy placówka, w której pracuje, jest oznaczona logiem NFZ. Jeśli tak, to znaczy, że możesz się tam leczyć bezpłatnie.
2. Czy i w jaki sposób mogę zmienić lekarza rodzinnego?
Możesz to zrobić. W tym celu powinnaś złożyć w przychodni, w której wybrałaś nowego lekarza, odpowiednią deklarację (dostaniesz ją w przychodni lub znajdziesz w internecie na stronach NFZ). Podajesz w niej m.in. dane swoje i lekarza. Musisz również wpisać, który raz w danym roku dokonujesz wyboru lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ). To ważne, bo w ciągu roku masz prawo zrobić to bezpłatnie dwa razy. Za każdą kolejną zmianę będziesz musiała zapłacić 80 zł.
3. Czy lekarz ma prawo odmówić skierowania na badania profilaktyczne?
Tak. Jeżeli w jego opinii nie ma wskazań do wykonania takich badań.
4. Czy, aby skorzystać z porady specjalisty, potrzebne jest skierowanie?
Zasadniczo tak. Skierowanie wystawia twój lekarz rodzinny, o ile uzna, że jest to uzasadnione twoim stanem zdrowia. Nie jest ono wymagane w stanach nagłego zagrożenia zdrowia lub życia. Do niektórych specjalistów nie musisz jednak mieć skierowania. Nie jest ono potrzebne do:
- ginekologa i położnika,
- dentysty,
- dermatologa,
- wenerologa,
- onkologa,
- okulisty,
- psychiatry.
5. Gdzie mogę szukać pomocy w nocy lub w dzień wolny od pracy?
Jeśli twój stan zdrowia wymaga pomocy medycznej np. w święto, kiedy przychodnia z lekarzem rodzinnym jest nieczynna, możesz udać się do każdej innej, która prowadzi taki dyżur (informacja o tym powinna być wywieszona na tablicy ogłoszeń w twojej przychodni, możesz ją też znaleźć w internecie). W razie nagłego zagrożenia życia (np. krwotoku, podejrzenia zawału) wzywaj pogotowie
6. Czy mam prawo wykonać bezpłatnie badania przepisane przez lekarza prywatnego?
Nie. Bezpłatne badania możesz wykonać tylko na podstawie skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Ten ostatni ma prawo odmówić wypisania skierowania na badania, które zlecił lekarz prywatnie.
7. Jak teraz można potwierdzić, że jest się ubezpieczonym?
Wystarczy, że masz przy sobie dowód osobisty lub prawo jazdy i podasz swój numer PESEL. Rejestratorka od ręki potwierdzi twoje prawo do bezpłatnego leczenia w Elektronicznej Weryfikacji Uprawnień Świadczeniobiorców (eWUŚ). Wyjątek to dzieci do 3. miesiąca życia, które mogą jeszcze nie uzyskać własnego numeru PESEL. W tym wypadku elektroniczne potwierdzenie dokonywane jest na podstawie numeru PESEL rodzica. Jeśli potwierdzenie prawa do świadczeń w tym trybie nie będzie możliwe (lub przy weryfikacji uzyska się wynik negatywny), możesz:
- przedstawić inny dokument potwierdzający prawo do świadczeń (np. ZUS RMUA) lub
- złożyć oświadczenie zawierające imię i nazwisko, PESEL (ze wskazaniem dokumentu, na podstawie którego dokonano potwierdzenia tożsamości), adres zamieszkania oraz podstawę prawną do świadczeń opieki zdrowotnej (np. umowa o pracę, emerytura).
8. Czy apteka ma prawo odmówić wydania leku, nawet jeden dzień po upływie daty wypisanej na recepcie?
Tak. I właśnie dlatego warto pamiętać, że recepta jest ważna tylko przez 30 dni od daty wystawienia. Wyjątek to recepty wystawione na:
- antybiotyki i w ramach pomocy doraźnej – są ważne do 7 dni,
- na leki lub wyroby medyczne sprowadzane z zagranicy dla użytkowników indywidualnych – ważne 120 dni od daty wystawienia,
- na preparaty immunologiczne, przygotowane dla indywidualnego pacjenta – ważne do 90 dni od daty wystawienia.
9. Czy mogę wybrać szpital, w którym chciałabym się leczyć?
Tak. Masz prawo wybrać dowolną placówkę spośród tych, które zawarły umowę z Funduszem na ten rodzaj świadczeń na terenie całego kraju. Warunek – lekarz w szpitalu musi potwierdzić wskazanie do hospitalizacji. Warto wiedzieć. Szpital ma prawo odmówić przyjęcia pacjenta, jeżeli nie zachodzi konieczność natychmiastowego leczenia, gdy:
- nie dysponuje wolnymi miejscami,
- nie udziela świadczeń, jakich wymaga stan zdrowia chorego.
10. Czy mogę wybrać sobie lekarza prowadzącego w szpitalu?
Nie. Przepisy nie zezwalają na wybór lekarza prowadzącego leczenie w szpitalu, jeżeli przebywasz tam w ramach ubezpieczenia. W prywatnych placówkach taka opcja istnieje, ale może się wiązać z dodatkowymi kosztami.
11. Jak długo obowiązuje skierowanie na zabieg w szpitalu?
Skierowanie jest ważne do czasu realizacji. To jednak nie znaczy, że na pewno zostaniesz przyjęta do szpitala. Ostateczną decyzję wydaje lekarz z izby przyjęć po zgłoszeniu się pacjenta. Zostaniesz przyjęta, jeśli stwierdzi on, że w dalszym ciągu istnieje przyczyna zdrowotna, dla której powinnaś być hospitalizowana. Od tej zasady są jednak wyjątki:
- skierowanie na leczenie uzdrowiskowe jest ważne 18 miesięcy, licząc od dnia jego wystawienia,
- skierowanie na rehabilitację leczniczą obowiązuje przez 30 dni od daty wystawienia,
- skierowanie do szpitala psychiatrycznego wygasa po upływie 14 dni.
12. Czy zawsze konieczna jest zgoda pacjenta na zabieg?
Tak. Chory ma prawo do wyrażenia zgody bądź jej odmowy bez względu na zagrożenie swego życia lub zdrowia, jakie może tym spowodować. Lekarz musi poinformować pacjenta o stanie zdrowia i proponowanych działaniach w taki sposób, by zgoda mogła zostać udzielona świadomie. Wyjątek – nagła sytuacja, gdy pacjent nie jest w stanie wyrazić swej woli, a wymaga udzielenia niezwłocznej pomocy.
13. Czy szpital może zmienić termin operacji na liście oczekujących na zabieg?
Tak, ale tylko wyjątkowo, w sytuacji, której nie dało się przewidzieć wcześniej. O zmianie terminu szpital musi poinformować pacjenta oraz podać przyczynę tej decyzji. Warto wiedzieć! Jeżeli ze wskazań medycznych wynika, że stan zdrowia pacjenta pogorszył się, ma on prawo do wcześniejszego leczenia, niż przewiduje to lista oczekujących.
W nagłych wypadkach pomoc musi być udzielona z pominięciem listy.
14. Czy podczas badania w szpitalu mogą być obecni studenci medycyny?
Nie, chyba że ty i lekarz wyrazicie na to zgodę. Wyjątek – kliniki i szpitale akademii medycznych, medyczne jednostki badawczo-rozwojowe i inne jednostki uprawnione do kształcenia studentów nauk medycznych, lekarzy i personelu medycznego.
15. Czy w razie wątpliwości co do diagnozy mam prawo zasięgnąć opinii innych specjalistów. Czy wolno mi żądać konsultacji z innym lekarzem?
Tak. Jeżeli nasuwają ci się jakiekolwiek wątpliwości dotyczące leczenia, masz prawo zażądać od lekarza, aby ten zasięgnął opinii lekarza specjalisty lub zorganizował konsylium lekarskie. Lekarz jednak może odmówić, jeżeli uzna, że żądanie jest bezzasadne. W takiej sytuacji możesz interweniować u przełożonego tego lekarza bądź dyrektora placówki. Zarówno żądanie pacjenta, jak i odmowa lekarza musi być odnotowana
w dokumentacji medycznej. Warto wiedzieć! Jeżeli leczysz się w ramach ubezpieczenia, to nie płacisz za opinię innego lekarza ani za zwołanie konsylium. Gdy natomiast leczysz się prywatnie – jest to odpłatne.
16. Czy można sobie zastrzec, aby lekarz nie udzielał nikomu, nawet bliskim informacji o moim zdrowiu?
Tak. To ty jako pacjentka decydujesz, komu (rodzinie, przyjaciołom, znajomym, mediom) i w jakim zakresie lekarz ma prawo udzielić informacji o twoim stanie zdrowia. Możesz również nie upoważnić żadnej osoby, wówczas nikt nie będzie wiedział, co ci dolega. Warto wiedzieć. Jeśli pacjent jest nieprzytomny, a nie wskazał osób upoważnionych, lekarz może udzielić niezbędnych informacji o stanie jego zdrowia. Wolno je przekazać tylko osobie, co do której jest przekonany, że działa w interesie chorego i pod warunkiem, że ten wcześniej nie zastrzegł, że nie chce, by takie informacje były udzielane.
17. Czy za znieczulenie podczas porodu trzeba płacić?
Nie. Pobieranie dodatkowej opłaty za znieczulenie jest niezgodne z prawem.
18. Czy, będąc leczonym w szpitalu, można żądać kontynuowania terapii w innej placówce?
Tak. Jeżeli lekarz uważa, że nie ma potrzeby skierowania cię do innej placówki, a ty upierasz się przy jej zmianie, to oczywiście możesz w każdej chwili opuścić szpital na własne żądanie. Taka decyzja łączy się z koniecznością znalezienie szpitala, w którym będzie możliwe dalsze leczenie, oraz ustalenia przyjęcia na oddział. Dotychczasowy szpital nie ma obowiązku znajdowania nowego miejsca dla pacjenta ani też zapewnienia bezpłatnego transportu do nowej placówki.
19. Czy za transport do szpitala trzeba zapłacić?
To zależy. Bezpłatny przejazd (tam i z powrotem) środkami transportu sanitarnego, w tym lotniczego, do najbliższego szpitala przysługuje
w dwóch sytuacjach:
- jeśli zachodzi konieczność natychmiastowego leczenia,
- gdy pacjent ma dysfunkcję narządu ruchu uniemożliwiającą korzystanie ze środków transportu publicznego.
20. Czy w szpitalach obowiązuje jeszcze tzw. czas odwiedzin?
Nie. Szpital nie ma prawa zabraniać osobie bliskiej pozostawania z chorym, powołując się np. na regulamin wyznaczający czas odwiedzin.
21. Czy szpital ma prawo odmówić pacjentowi wydania wyników jego badań?
Nie. Masz prawo je przejrzeć i otrzymać kopie lub odpisy dokumentacji, ale nie oryginały. Wyniki badań diagnostycznych są bowiem częścią tzw. dokumentacji indywidualnej wewnętrznej pacjenta, sporządzanej i prowadzonej przez szpital. Natomiast jeżeli to ty dostarczysz szpitalowi posiadane przez siebie oryginały dokumentacji medycznej, ten powinien sporządzić kopie, dołączyć je do dokumentacji indywidualnej, a oryginały zwrócić tobie.
Warto wiedzieć! Rodzina pacjenta nie ma prawa wglądu w dokumentację, chyba że posiada do tego upoważnienie chorego. Co istotne – takie pełnomocnictwo wydane za życia pacjenta wygasa z chwilą jego śmierci.
22. Czy za zrobienie kopii dokumentacji szpitalnej trzeba zapłacić. A jeśli tak, to ile?
Szpital nie ma obowiązku wydawania kopii bezpłatnie. Masz prawo zrobić odpis lub kopię swojej dokumentacji medycznej, ale musisz za to zapłacić:
- 6,99 zł za stronę odpisu/wyciągu,
- 0,70 zł za stronę kopii,
- 6,99 zł – za dokumentację na nośniku danych (np. płycie CD).
23. Kto wyraża zgodę na leczenie szpitalne dziecka?
To zależy od wieku dziecka. Jeśli nie ukończyło ono 16 lat, zgodę wyraża jego przedstawiciel ustawowy, a gdy go nie ma (bo np. rodzice przebywają za granicą) – opiekun faktyczny (np. babcia). Jeśli nie można porozumieć się z przedstawicielem ustawowym (opiekunem faktycznym), upoważniony do udzielenia zgody jest sąd opiekuńczy (funkcję tego sądu pełni sąd rejonowy). Gdy dziecko ukończyło lat 16, niezbędna jest jego zgoda, oprócz zgody rodziców.
Warto wiedzieć! Zgoda musi być wyrażona na piśmie.
24. Czy mogę być z dzieckiem podczas zabiegu?
Oczywiście. Tylko w sytuacji, kiedy obecność rodzica uniemożliwia leczenie, lekarz może poprosić go o opuszczenie gabinetu. Ma prawo to zrobić także wówczas, gdy:
- istnieje zagrożenie epidemiczne,
- rodzaj zabiegu (np. konieczność przeprowadzenia go w warunkach sterylnych, na bloku operacyjnym) wyklucza obecność osób spoza personelu medycznego.
25. Czy niepełnoletnie dziecko samo może wyrazić zgodę na zabieg operacyjny?
Nie. Jeśli dziecko nie ukończyło 16 lat, zgodę wyraża jego przedstawiciel ustawowy, czyli rodzice. W praktyce wymagana jest zgoda jednego z nich. Wyjątek – zabieg chirurgiczny związany ze zwiększonym ryzykiem lub zabieg diagnostyczny o podwyższonym ryzyku. Wtedy konieczna jest zgoda obojga rodziców. Dziecko, które ukończyło 16 lat, ma prawo wyrazić zgodę na zabieg, ale rodzice muszą wyrazić tzw. zgodę dodatkową.
26. Czy mam prawo towarzyszyć dziecku w czasie jego pobytu w szpitalu?
Tak. Rodzice mają prawo do opieki nad dzieckiem, gdy przebywa ono w szpitalu. Trzeba jednak liczyć się z tym, że będziesz musiała ponieść związane z tym pewne koszty (np. noclegu). Ustala je dyrektor placówki. Jedynie w sytuacji, kiedy w szpitalu na oddziale położniczym przebywa mama karmiąca z dzieckiem powyżej piątej doby z powodu stanu zdrowia noworodka, NFZ refunduje szpitalowi 102 zł za każdą dobę jej pobytu w szpitalu.
27. Czy lekarz ma prawo udzielać szczegółowych informacji o przebiegu leczenia pacjentowi, który jest niepełnoletni?
Tak. Lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi informacji o stanie zdrowia. Dotyczy to także dzieci, ale w tym wypadku informacja powinna być dostosowana do ich wieku. Gdy pacjent jest mały, lekarz bardzo oględnie powinien mu wyjaśnić kwestie choroby, natomiast w wypadku dziecka, które ukończyło 16 lat, podaje już informacje w pełnym zakresie, ale w taki sposób, żeby były zrozumiałe. Lekarz musi również poinformować jego przedstawiciela ustawowego (rodzice, opiekunowie). Warto wiedzieć! Jeżeli pacjent jest nieprzytomny bądź niezdolny do zrozumienia znaczenia informacji, lekarz udziela informacji przedstawicielowi ustawowemu, a w razie jego braku osobie bliskiej (np. krewnemu).
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
