Kiedyś na raka płuc trzeba było sobie zapracować. Na nowotwór płuc zapadały głównie osoby przez wiele lat palące papierosy (90 proc.) Było to w sumie ok. 20 tys. osób rocznie, głównie mężczyzn. Przy czym zachorowalność i umieralność na raka płuc najszybciej rosła wśród palących kobiet. Inne przyczyny, jak zanieczyszczenie środowiska były mniej istotne.
Skąd bierze się smog?
Dziś rocznie na raka płuc umiera ok. 6,5 tys. kobiet – więcej niż na raka piersi, a także trzy razy więcej niż w latach 70. i 80. A co gorsza, wszyscy znaleźliśmy się w grupie ryzyka.
Powód?
Zanieczyszczone powietrze, zwane smogiem, w którym jest wiele substancji wywołujących choroby płuc, w tym raka. Tzw. smog od angielskich słów smoke, czyli dym oraz fog, czyli mgła powstaje, gdy zanieczyszczenia powietrza spowodowane przez człowieka występują razem z naturalnymi niekorzystnymi dla zdrowia zjawiskami jak duża wilgotność powietrza, czyli mgła i brak wiatrów w trakcie wyżów.
Z danych europejskiej Agencji Środowiska wynika, że jakość powietrza w Polsce należy do najgroźniejszych w UE. Nie tylko na Śląsku, lecz także w miastach uznawanych dotąd za kurorty jak Żywiec czy Zakopane, a nawet na wsiach, gdzie dotąd można było uciec przed smogiem.
Czym grozi oddychanie smogiem?
Groźne substancje, które dostają się do organizmu, sieją spustoszenie w wielu miejscach:
- układzie krążenia (choroba niedokrwienna serca)
- pokarmowym (zaburzenia pracy wątroby)
- nerwowym (bóle głowy, zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego)
- Najgroźniejsze są jednak dla układu oddechowego, gdzie mogą przyczyniać się w najlepszym wypadku do powstania lub zaostrzenia:
- alergii i astmy (z badań prowadzonych w Krakowie w 2013 r. wynika, że 50 proc. tamtejszych nastolatków cierpiało na różne uczulenia
- POChP, czyli obturacyjnej choroby płuc
Niestety, substancje zawarte w smogu, kumulują się w organizmie i doprowadzają do zmian rakotwórczych.
SUBSTANCJE, które prowadzą do powstania raka płuc
Najgroźniejsze to tzw. pyły zawieszone, w skład których wchodzą: pyłki roślin, cząsteczki węgla, piasek o średnicy 10 lub 2,5 mikrometra. To w nich zawieszone są bowiem szkodliwe substancje jak: wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), beznzo (a), pieren czy metale ciężkie.
PM10 i PM2,5
Liczby oznaczają wielkość cząsteczek w mikrometrach. Najpierw przenikają one do płuc, a następnie do krwi. Im drobniejsze, tym szybciej i głębiej. Najczęściej wywołują ostre ataki kaszlu i zapalenia oskrzeli. Zwiększają też ryzyko POChP, zapalenia naczyń krwionośnych i miażdżycy. Przyczyniają się do zawału serca, udaru mózgu i powstania nowotworu płuc.
O3, czyli ozon
Działa drażniąco na układ oddechowy, upośledza pracę płuc, sprzyja atakom astmy, zmniejsza odporność na infekcje, nasila objawy zapaleń oskrzeli, rozedmy płuc. Może prowadzić wraz z innymi czynnikami do raka płuc.
SO2, czyli dwutlenek siarki
Silnie drażni układ oddechowy, zmniejsza zdolność krwido absorbcji i przenoszenia tlenu. Powoduje skurcz oskrzeli, uszkadza płuca, zaostrza astmę.
C6H6, czyli benzen
Powoduje ciężkie zatrucia. Najpierw bóle głowy, zmęczenie, potem niewydolność układu oddechowego, krwawienia z błon śluzowych, zaburzenia rytmu serca. Może prowadzić wraz z innymi czynnikami do raka płuc.
B(a)P, czyli benzo(a)piren
Wyjątkowa groźna dla organizmu, rakotwórcza substancja, która głównie kumuluje się w płucach. Uszkadza też wątrobę, nadnercza, układ krwionośny i odpornościowy. Często prowadzi do niepłodności.
WA, czyli węglowodory aromatyczne
Głównie kumulują się w płucach. Uszkadzają jednak też nadnercza, wątrobę, układ krwionośny i odpornościowy. Bardzo często doprowadzają do niepłodności. Są substancjami rakotwórczymi. Toksyczny jest także benzen.
Metale ciężkie: Kadm (CD), rtęć (HG), ołów (PB)
Ołów atakuje układ pokarmowy i nerwowy, wywołuje porażenia mięśni, krwiomocz i zaburzenia pracy mózgu. Kadm z kolei uszkadza nerki, kości i płuca. Wywołuje duszności i bóle stawowo – mięśniowe. Rtęć zaś prowadzi do osłabienia pamięci, zaburzeń ruchu i wzroku. Uszkadza nerki, upośledza płodność.
Tlenki azotu: dwutlenek azotu (NO2) i tlenek azotu (NO)
Działają drażniąco na spojówki oraz śluzówki nosa i gardła. Podrażniają także układ oddechowy, mogą wywołać duszności, kłucie w klatce piersiowej, przyczynić się do skrócenia oddechu
i zwiększyć podatność na infekcje dróg oddechowych – szczególnie u dzieci i osób z obniżoną odpornością. Sprzyjają powstaniu i rozwojowi raka płuc.
Jak chronić się przed rakiem płuc?
Z jednej strony powinniśmy więc minimalizować ilość zanieczyszczeń, które sami produkujemy. Sprawdzać stan instalacji, nie palić w domu śmieciami oraz najgorszej jakości węglem i ograniczyć jazdę autem.
Z drugiej chronić siebie i bliskich przed zanieczyszczeniami, które już występują. Jeśli mieszkamy na terenach bardzo skażonych, co dzień sprawdzajmy jakość powietrza i w zależności od tego planujmy wyjścia na dwór.
(Aktualne dane dostępne są np. na stronie: www.powietrze.gios.gov.pl ).
A jeśli musimy gdzieś wybrać się w godzinach szczytu, w miarę możliwości wybierajmy ulice o jak najmniejszym natężeniu ruchu. Bez względu na trasę zamykajmy zaś okna i wentylację.
Pamiętajmy też, że zdecydowanie złym pomysłem na fitness jest jogging czy marsz przy ulicy. Chcąc poprawić formę, czy po prostu wypocząć, starajmy się wyjeżdżać za miasto – gdzieś, gdzie jest dużo zieleni. Zwiedzanie miast to słaby pomysł na dobre dla organizmu wakacje.
W miarę możliwości również na co dzień odseparujmy się od ulic pasem zieleni. Jeśli mieszkamy w domu, niech to będzie żywopłot czy szpaler drzewek, w bloku – kwiaty liściaste na parapetach i balkonach. Staną się choć częściową zaporą dla kurzu i innych zanieczyszczeń. Jeśli mieszkamy od strony ulicy, w godzinach szczytu nie otwierajmy okien.
Pijmy dużo płynów, dzięki czemu zmniejszymy osadzanie się szkodliwych substancji w przewodzie pokarmowym i nawilżymy śluzówki dróg oddechowych (a to one przy każdym wdechu są wystawione na kontakt z zanieczyszczeniami).
Specjaliście radzą też, byśmy jedli jak najwięcej produktów bogatych w witaminy A,C i E oraz selen. Są to przede wszystkim warzywa i owoce oraz orzechy. Pomagają one organizmowi neutralizować zagrażające zdrowiu wolne rodniki, cząsteczki powstałe m.in. w wyniku oddychania zanieczyszczonym powietrzem.
Zobacz, jak wygląda drobnokomórkowy rak płucGdzie rak płuc może dawać przerzuty?Przerzuty raka płuc do mózgu
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
