fot. Fotolia
Wstyd, odtrącenie, samotność, izolacja, wyobcowanie, strach, bezdzietność, cierpienie, a nawet śmierć – z tym zakażenie HIV kojarzy się kobietom będącym w ciąży lub planującym macierzyństwo, które wzięły udział w badaniu fokusowym na temat postaw wobec testowania w kierunku zakażenia wirusem. Przeprowadzono je w ramach rozpoczynającej się ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej „Jeden test. Dwa życia”.
Badanie zostało wykonane w październiku 2014 r. przez TNS Polska na zlecenie Krajowego Centrum ds. AIDS, agendy Ministra Zdrowia, organizatora rozpoczynającej się właśnie ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej „Jeden test. Dwa życia. Zrób test na HIV. Dla siebie i swojego dziecka™”.
Wyniki są zaskakujące. Okazuje się, że w percepcji ciężarnych Polek osoby żyjące z HIV nie są zdolne do normalnego funkcjonowania. Według respondentek osoba zakażona nie ma możliwości urodzenia zdrowego potomstwa. Wszystko to nieprawda, ale rezultaty tak silnie zakodowanych mitów na temat HIV są oczywiste: kobiety w Polsce testują się rzadko, a wręcz zdarza się, że ignorują skierowanie na test. W efekcie rodzą się zakażone dzieci, a przecież mogłyby urodzić się zdrowe.
Wciąż aktualny jest stereotyp, że HIV dotyczy tylko określonych populacji. Według badanych kobiet, osoby zakażone to przede wszystkim narkomani, homoseksualiści, bezdomni, osoby świadczące płatne usługi seksualne oraz korzystający z tych usług, a więc głównie osoby naruszające tradycyjny
i konwencjonalny ład społeczny.
– HIV kojarzy mi się z narkomanami, jakieś strzykawki, brud, że wszyscy z jednej strzykawki. Tacy ludzie na skraju życia – powiedziała jedna z badanych kobiet.
– HIV to jest prostytucja, samo zło – stwierdziła inna badana.
– Wiele osób niesłusznie uważa, że problem HIV ich nie dotyczy, przez co o swoim zakażeniu dowiadują się zbyt późno, nawet w fazie AIDS. Albo rodzą zakażone dzieci. A przecież można temu zapobiec. Wystarczy, żeby przyszła mama wykonała w czasie ciąży test w kierunku HIV i poddała się odpowiedniemu leczeniu, gdyby jego wynik okazał się pozytywny. W ten sposób kobiety mogłyby uratować nie tylko swoje życie, lecz także dać szansę na zdrowe życie swoim dzieciom. HIV w Polsce przenosi się dziś głównie drogą kontaktów seksualnych. Warto o tym pamiętać – powiedziała Anna Marzec-Bogusławska, dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS, organizatora kampanii „Jeden Test. Dwa Życia™”.
Niestety badanie jasno pokazuje też, że o HIV i AIDS prawie w ogóle się u nas nie mówi. Tylko nieliczne uczestniczki przyznały, że rozmawiały kiedyś na ten temat z innymi osobami. Najczęściej był to partner, mąż, a rozmowa była nawiązaniem do wykonania testu na okoliczność ciąży. Dla wielu badanych wykonanie testu w kierunku HIV nadal wiąże się ze wstydem. Większość przyznaje, że do rozmowy z osobą trzecią na temat testów, potrzebuje impulsu i kontekstu, np. ciekawego artykułu czy kampanii społecznej.
– Ja nie poruszyłam tego tematu z nikim do tej pory, nawet z przyjaciółką, bo uważam, że to jest przerażający temat, nie chcę o tym myśleć i odsuwam to daleko – powiedziała jedna z badanych.
W tej sytuacji trudno się dziwić, że niewiele kobiet pamięta o wykonaniu testu w ciąży lub tuż przed nią. Macierzyństwo utożsamiane jest przecież głównie z pozytywnymi emocjami. Uczestniczki badania starają się nie myśleć o ewentualnej chorobie swojej czy dziecka. A jeśli już, to biorą pod uwagę inne choroby: nowotwory, upośledzenia, wady serca. Nigdy HIV.
Ryzyko zakażenia HIV istnieje zarówno w czasie ciąży, jak i podczas porodu. Także karmienie piersią przez zakażoną kobietę powoduje niebezpieczeństwo przeniesienia wirusa na dziecko. Wykrycie zakażenia i włączenie leczenia ARV u matki sprawia, że ryzyko zakażenia wertykalnego zmniejsza się do ok. 1%. Niestety w Polsce zdarzają się przypadki rozpoznania zakażenia HIV u kobiet dopiero po rozpoznaniu HIV lub AIDS u ich dzieci. Warto je przed tym uchronić, tym bardziej że jest to bardzo proste – wystarczy jeden test.
Dlatego tak ważną rolę w walce z zakażeniem odgrywają ginekolodzy, którzy powinni zlecać kobietom testy w kierunku HIV i robią to coraz częściej, ale niestety nie zawsze. Wynika to m.in. z często negatywnych reakcji pacjentek na takie zalecenie. Niektóre uczestniczki badania źle odebrały propozycję wykonania testu, czuły się podejrzewane o rozwiązły i niemoralny styl życia. Inne przyznawały nawet, że wprost odmówiły przyjęcia skierowania.
– Lekarz dał mi skierowanie, ale ja powiedziałam: nie, dziękuję, nie potrzebuję. Mam już tyle zajęć, a jeszcze mam robić test – bez przesady – wspominała jedna z badanych.
– Piętno AIDS oraz ostracyzm wobec osób żyjących z HIV często generują negatywne emocje i skojarzenia wiążące się z wykonaniem testu w kierunku HIV. Nawet, jeśli jest on wykonywany w kontekście ciąży bądź planowania macierzyństwa, badanym trudno pogodzić się z myślą, że lekarz zaleca im badanie, które, ich zdaniem, dotyczy głównie osób z określonych populacji – powiedziała Anna Marzec-Bogusławska.
Z przeprowadzonych badań wynika, iż test na HIV zrobił tylko co 10 dorosły Polak. To o wiele za mało. Wśród testujących się osób zdecydowanie dominują mężczyźni, więc odsetek przebadanych kobiet jest jeszcze niższy.
Główną barierą wydaje się przekonanie Polek, że problem zakażeń ich nie dotyczy, gdyż nie biorą narkotyków, nie sypiają z przypadkowymi mężczyznami lub od dłuższego czasu pozostają w stałym związku. Testów na HIV nie robią również kobiety, które pokładają dużą ufność w swoich partnerach. Nie dopuszczają do siebie myśli, że kiedykolwiek mogli oni dopuścić się zdrady albo że przed rozpoczęciem aktualnego związku podejmowali ryzykowne zachowania seksualne. Jeszcze inną barierą w robieniu testów jest zwyczajny strach przed wynikiem – na tyle paraliżujący, że wolą go nie poznać.
– Kampania „Jeden test. Dwa życia” stawia sobie za cel zmianę tych postaw. Zachęca kobiety do testowania się, a ginekologów do wystawiania skierowań na takie badania. Nowa strona internetowa, którą uruchamiamy: www.aids.gov.pl/kampanie/1test.2zycia zawiera wiele przydatnych informacji dla przyszłych mam i ich lekarzy. Warto się z nią zapoznać. Może to uratować zdrowie i życie niejednego dziecka. Przypominam, że lekarz powinien zaproponować pacjentce w ciąży badanie w kierunku HIV przed 10. tygodniem ciąży oraz między 33. a 37. tygodniem. Test na HIV powinna wykonać nie tylko przyszła mama, lecz także przyszły tata. Ojciec dziecka może wykonać test anonimowo, bezpłatnie i bez skierowania, w jednym z punktów konsultacyjno-diagnostycznych, których lista znajduje się na: www.aids.gov.pl – dodała Anna Marzec-Bogusławska.
Kampania została objęta patronatem honorowym przez Ministra Zdrowia, Głównego Inspektora Sanitarnego, Polskie Towarzystwo Naukowe AIDS, Konsultanta krajowego w dziedzinie położnictwa i ginekologii oraz Konsultanta krajowego w dziedzinie perinatologii. Jednym z partnerów kampanii jest Fundacja Rodzić po Ludzku. Projekt wsparły znane kobiety: Agnieszka Cegielska, Ada Fijał oraz Maria Seweryn.
Do badania fokusowego przeprowadzonego przez TNS Polska na zlecenie Krajowego Centrum ds. AIDS zaproszono respondentki z Warszawy i Katowic. Rozmowy przeprowadzono z kobietami w ciąży bądź planującymi macierzyństwo w ciągu najbliższych 12 miesięcy, które wykonały bądź będą chciały wykonać test w kierunku HIV oraz które nie wykonały badania i nie zamierzają tego zrobić.
Zobacz też: Jak w Polsce jest finansowane leczenie HIV?
Źródło: materiały prasowe Krajowego Centrum ds. AIDS/mn
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
