Ta choroba, jak i inne zaburzenia psychiczne, potrafi wzbudzać lęk otoczenia. Przede wszystkim wynika to z braku wiedzy na jej temat. Schizofrenia należy do grupy psychoz. Jej najpopularniejszą odmianą jest schizofrenia paranoidalna. Najbardziej typowymi objawami są omamy i urojenia. Jak wygląda przebieg choroby i leczenie?
Spis treści:
Co to za choroba?
Zaburzenie to zostało najdokładniej poznane i opisane z grupy zaburzeń psychotycznych, a leczenie najlepiej rokuje ze wszystkich rodzajów schizofrenii. Urojenia zwykle mają charakter paranoidalny. Osoba dotknięta tą chorobą może słyszeć dziwne dźwięki i głosy. Występują też omamy węchowe i smakowe, rzadziej wzrokowe.
Choroba raczej atakuje osoby młode - najczęściej diagnoza następuje przed 30. rokiem życia. Dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Niektóre z objawów mogą być pomylone z symptomami depresji.
Schizofrenia paranoidalna może zaatakować nagle, wtedy zmiany w zachowaniu osoby chorej są dobrze widoczne dla bliskich. Jednak choroba potrafi też rozwijać się stopniowo i łagodnie, nawet latami. Wtedy po pierwsze - czas trafienia chorego do lekarza może się wydłużyć, po drugie - samo postawienie właściwej diagnozy też jest trudniejsze. Sam chory może nie zdawać sobie sprawy ze swojego zaburzenia. Często nawet nie dopuszcza myśli, że jest z nim coś nie tak.
Objawy schizofrenii paranoidalnej
W tym typie schizofrenii dominują tzw. objawy pozytywne, czyli psychotyczne, inaczej wytwórcze. To różnego rodzaju omamy i urojenia. Warto wyjaśnić różnicę między nimi, gdyż pojęcia te często są mylone.
Urojenia to zaburzenia treści myślenia, fałszywe przekonania, sądy. Mają podłoże chorobowe, co jest zauważalne w głębokim przekonaniu pacjenta o ich prawdziwości i których nie koryguje mimo oczywistych dowodów błędności.
Omamy, czyli halucynacje to zaburzenia spostrzegania. Polegają na doświadczaniu nieprawidłowych spostrzeżeń, powstających bez udziału bodźców. Również są odbierane przez chorego jako coś realnego. Można wyróżnić omamy wzrokowe, słuchowe, węchowe i czuciowe.
Objawy, które pozwoliły na sprecyzowanie postaci schizofrenii paranoidalnej to:
- urojenia paranoidalne – dziwaczne treści, niespójne urojenia, nielogiczne, nieadekwatne zabarwienie emocjonalne;
- urojenia prześladowcze – przeświadczenie o byciu prześladowanym, „odsłanianym publicznie”, posiadaniu wrogów i nieprzychylnego nastawienia innych, co może wzbudzać w chorym chęć do działań odwetowych;
- urojenia wielkościowe – czyli przekonanie o swoim wysokim statusie, wybitności, mocy i możliwościach, co wpływa na zawyżenie samooceny;
- urojenia owładnięcia, wpędzające chorego w przekonanie o tym, że jakaś siła owładnęła jego osobę, umysł, co wpływa na jego działanie i kieruje jego myślami;
- urojenia nasyłania myśli, zabierania, odsłonięcia ich, kontrolowania, zatarcie granic między światem zewnętrznym, innymi ludźmi a chorym;
- spostrzeżenia urojeniowe;
- omamy słuchowe (dyskutujące, komentujące zachowanie chorego, nakazujące, mówiące o nim w trzeciej osobie; słyszenie „głosów” pochodzących z ciała chorego), rzadziej inne;
- niekiedy automatyzmy psychiczne; który polega na przymusowym wykonywaniu jakiejś czynności, co nie jest zależne od woli chorego, a nawet wbrew jej; jest to dla pacjenta coś nowego i obcego; natłok obcych myśli (mantyzm);
- zmiany zachowania: pobudzenie, agresja, poczucie ciągłego zagrożenia.
Mogą jeszcze wystąpić zaburzenia formalne myślenia, napędu ruchowego oraz afektu. W schizofrenii paranoidalnej potrafią wystąpić też tzw. objawy negatywne, zwane ubytkowymi, choć obserwuje się je rzadziej i w mniejszym stopniu nasilenia. Dotyczą deficytów w postaci anergi (brak energii, sił), anhedonii (niemożność odczuwania przyjemności), apatii, awolicji (brak siły woli), alogii (zubożenie słownictwa, unikanie rozmowy), izolacji, wycofania emocjonalnego i społecznego.
Historia Ady chorej na schizofrenię paranoidalną
Jak dochodzi do diagnozy?
Zaburzenie psychiczne - schizofrenia - może być wstępnie rozpoznane przez lekarza rodzinnego, który jest zobligowany do przekonania i skierowania pacjenta na specjalistyczną diagnostykę i terapię zaburzenia. Specjalistą, który zajmuje się schizofrenią całościowo, jest lekarz psychiatra.
Schizofrenii nie stwierdza się ot tak, po zaobserwowaniu objawów choroby. Potrzebna jest wnikliwa, rozłożona nieco w czasie obserwacja chorego. Według klasyfikacji ICD-10, objawy muszą występować minimum przez miesiąc, natomiast amerykańska klasyfikacja DSM-IV dodatkowo zaleca obserwowanie objawów u pacjenta przez okres 6 miesięcy, nawet przy słabo wyrażonych symptomach.
Rozpoznanie schizofrenii paranoidalnej nie jest łatwe, o czym najlepiej wiedzą klinicyści zajmujący się zaburzeniem. Wymaga ono długotrwałej obserwacji stanu chorego w oparciu o ustalone kryteria. Trzeba mieć jeszcze na uwadze, że podobne objawy mogą występować u ludzi z:
- przewlekłymi zaburzeniami urojeniowymi, jak paranoja i parafrenia,
- depresją psychotyczną,
- zaburzeniami schizoafektywnymi,
- uszkodzeniem mózgu,
- neuroinfekcjami jak np. zakażenie mózgu wirusem opryszczki,
- zatruciem, np. kokainą.
Pacjentowi po pierwszym epizodzie z objawami psychotycznymi należy wykonać zestaw badań, w których uwzględnia się laboratoryjne, neurologiczne, toksykologiczne oraz obrazowe, np. tomografia komputerowa głowy.
Przyczyny schizofrenii paranoidalnej
Jest kilka aspektów, które są brane pod uwagę. Najczęściej lekarze uznają, że kluczowym czynnikiem decydującym o wystąpieniu choroby jest dziedziczenie. Schizofrenię można sobie przekazywać pokoleniowo - szacuje się, że ryzyko pojawienia się schizofrenii paranoidalnej u dziecka, którego matka lub ojciec chorowali, wynosi ok. 13%.
Inne czynniki mogące mieć znaczenie to czynniki środowiskowe, takie jak stres, trudne i traumatyczne przeżycia z dzieciństwa, przyjmowanie substancji psychoaktywnych.
Jest też teoria odnosząca się do neuroprzekaźników w mózgu. W myśl tego założenia schizofrenia może być wywołana przez zbyt wysoki poziom dopaminy. Są jednak też badania wskazujące na glutaminę, jako substancję odpowiedzialną za rozwój choroby.
Jak wygląda leczenie?
Z uwagi na to, że schizofrenia paranoidalna pojawia się najczęściej, istnieje wiele badań na jej temat. Pozwoliło to stworzyć i rozwinąć właściwe metody terapeutyczne o dużej skuteczności. Leczenie schizofrenii paranoidalnej polega na całościowym podejściu do pacjenta i jego bogatego świata przeżyć. Chory powinien wyrazić zgodę na leczenie, chcieć tego i uczestniczyć aktywnie w swojej terapii.
Podejście lecznicze łączy farmakoterapię neuroleptykami, czyli lekami przeciwpsychotycznymi, zmniejszającymi objawy urojeniowe i omamowe; psychoterapię – indywidualną, grupową, rodzinną, trening umiejętności społecznych, budżetowy oraz socjoterapię, które mają na celu zmniejszyć wyalienowanie chorego i zminimalizować skutki wycofania.
Jeżeli to możliwe, do terapii włącza się rodzinę i resztę bliskich osób, co zwiększa poczucie bezpieczeństwa chorego ze schizofrenią paranoidalną, wspiera go w walce z objawami zaburzenia, zmniejsza poczucie osamotnienia i napiętnowania.
Poznanie specyfiki schizofrenii paranoidalnej przez osoby z otoczenia chorego, pozwala głębiej poznać i zrozumieć to co się z nim dzieje. Uświadamia istotę bliskości, właściwej komunikacji i reagowania na objawy, jak również szacunku dla przeżyć pacjenta. Towarzyszenie, wsparcie i zrozumienie są niezbędne do usprawnienia procesu terapeutycznego.
Czasami niestety zdarza się, że mimo leczenia, objawy choroby nasilają się do tego stopnia, że chory trafia do szpitala i wymaga leczenia na oddziale. Z kolei u tych pacjentów, u których po zastosowaniu terapii objawy zniknęły, nadal zaleca się regularne kontrolowanie stanu zdrowia, bo schizofrenia paranoidalna to przewlekła choroba, trwająca cale życie.
Opracowano na podstawie:
1. Heitzman J., Psychiatria Podręcznik dla studiów medycznych, PZWL, Warszawa 2007
2. Cameron A. D., Sidorowicz S. K. (red. wyd. polskiego), Psychiatria – Crash Course, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2005
3. http://www.badanianadschizofrenia.org/index.php?get=page,348,198
4. http://www.schizofrenia.com.pl/
Zobacz też:Raz kocha, raz nienawidzi. O życiu w związku z osobą z borderlineBrak miłości i akceptacji w dzieciństwie może spowodować nerwicę deprywacyjną. Jak ją rozpoznać?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
