WZW typu A
Jest to ostra choroba zakaźna, do której dochodzi w wyniku zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu A (Hepatitis A Virus – HAV).
● Przenoszenie wirusa. WZW A bywa nazywana „chorobą brudnych rąk” lub „żółtaczką pokarmową” ze względu na sposób, w jaki się rozprzestrzenia (tzw. droga fekalno-oralna) – przez spożycie żywności oraz wody, w których obecny jest wirus. O przeniesienie HAV nietrudno, jeśli zakażony jest ktoś z Twoich domowników. Ryzyko niosą też kontakty seksualne. Okres inkubacji wirusa może wynosić 15–50 dni (średnio 28–30 dni). W postaci bezobjawowej największa zakaźność przypada na drugą połowę okresu inkubacji, a w objawowej – osoba zazwyczaj przestaje być zakaźna po pierwszym tygodniu od wystąpienia żółtaczki, czyli zażółcenia skóry i/lub gałek ocznych.
● Objawy. U małych dzieci WZW A często przebiega bezobjawowo lub objawy są znikome. U dorosłych chorobie towarzyszą: gorączka, złe samopoczucie, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, dyskomfort w jamie brzusznej. Najbardziej typowym objawem jest żółtaczka. Objawy trwają najczęściej od 1–2 tygodni do kilku miesięcy. 15% pacjentów z wirusowym zapaleniem wątroby typu A może mieć przedłużającą się, nawracającą postać choroby, trwającą nawet do roku. Nie odnotowano jednak żadnego przypadku przewlekłej infekcji, która trwałaby dłużej. Osoba, która raz została zakażona, po przechorowaniu nabywa odporność na całe życie.
● Leczenie. Nie istnieje leczenie farmakologiczne dedykowane zakażeniu HAV. Pacjenci wracają do zdrowia samoistnie. Piorunujący przebieg WZW A zdarza się rzadko i jest związany z wysoką śmiertelnością, sięgającą nawet 80%.
● Zapobieganie. Przed WZW A najskuteczniej ochroni Cię szczepienie. Profilaktyka obejmuje również zachowywanie zasad higieny, związanych szczególnie z myciem rąk i przyrządzaniem posiłków (zgodnie z zasadą: „ugotuj, upiecz, obierz albo zapomnij”). Pamiętaj o dokładnym myciu owoców i warzyw oraz spożywaniu tylko wody butelkowanej lub przegotowanej (dotyczy to również kostek lodu!).
WZW typu B
Tę chorobę wywołuje wirus zapalenia wątroby typu B (Hepatitis B Virus – HBV). Nieleczone WZW B może prowadzić do poważnych schorzeń wątroby – marskości oraz raka wątrobowokomórkowego.
● Przenoszenie wirusa. Odbywa się przez zakażoną krew i płyny ustrojowe. Może się to zdarzyć w przypadku przerwania ciągłości tkanek (przy skaleczeniach, nakłuciach skóry czy zastrzykach), w czasie kontaktów seksualnych oraz podczas ciąży i porodu (tzw. zakażenie wertykalne – z zakażonej matki na dziecko). Wirus HBV potrafi przetrwać na powierzchni przez co najmniej 7 dni, co oznacza, że może być przenoszony na przedmiotach. Na przerwanie ciągłości tkanek narażony może być każdy. Trzeba pamiętać, że dotyczy to przede wszystkim sytuacji mających miejsce w przeszłości. Ryzykowne mogły być różnego rodzaju zabiegi – medyczne i niemedyczne (np. tatuaże wykonane w niesterylnych warunkach).
● Objawy. Niestety przewlekłe WZW B najczęściej nie daje żadnych objawów, co utrudnia i opóźnia rozpoznanie zakażenia. Pierwsze objawy mogą być związane z już rozwiniętą marskością wątroby lub z pozawątrobowymi manifestacjami klinicznymi (zapaleniem naczyń krwionośnych, kłębuszkowym zapaleniem nerek, plamicą skórną).
● Leczenie. Całkowite pozbycie się wirusa z organizmu jest niemożliwe, gdyż integruje się on z materiałem genetycznym osoby zakażonej. W przewlekłej postaci choroby stosuje się leczenie przeciwwirusowe, choć nie każdy pacjent tego wymaga. Ustala się to na podstawie specjalnych kryteriów, obejmujących m.in. stopień zaawansowania choroby wątroby. Leczenie odbywa się według jednej z dwóch metod:
iniekcyjnej – trwa 48 tygodni, a jej cel jest zazwyczaj osiągany wiele lat po zakończeniu,
doustnej – leczenie trwa wiele lat (w niektórych przypadkach nawet do końca życia).
Celem terapii jest zahamowanie włóknienia wątroby, zmniejszenie ryzyka wystąpienia marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego. Inne korzyści, jakie daje leczenie, to wydłużenie życia i poprawa jego jakości, zahamowanie (a nawet cofnięcie) pozawątrobowych manifestacji zakażenia HBV, jak również ograniczenie zakażania innych osób z otoczenia.
● Zapobieganie. Najlepszą i najskuteczniejszą ochronę przed WZW typu B zapewni Ci szczepienie podawane w trzech dawkach. Jeśli nie masz pewności, czy zostałaś zaszczepiona albo czy na pewno miałaś 3-dawkowy schemat szczepienia (0–1–6 miesięcy), koniecznie to sprawdź – w karcie szczepień ochronnych lub książeczce zdrowia dziecka. Szczepionkę mogłaś też przyjąć przed zabiegiem operacyjnym lub zagraniczną podróżą. W przypadku gdy nie zostałaś zaszczepiona, nie odkładaj tego na później. Najpierw jednak umów się na badanie, aby sprawdzić, czy nie jesteś zakażona wirusem HBV.
Dowiedz się więcej o WZW typu B oraz o bezpłatnych badaniach w kierunku zakażenia HBV >> www.watrobanieboli.pzh.gov.pl
WZW typu C
Chorobę wywołuje wirus zapalenia wątroby typu C (Hepatitis C Virus – HCV). Nierozpoznane, długoletnie zakażenie może prowadzić do marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego.
● Przenoszenie wirusa. Wirus przenosi się przez zakażoną krew (przy przerwaniu ciągłości tkanek oraz podczas kontaktów seksualnych), a także z matki na dziecko podczas ciąży i porodu (tzw. zakażenie wertykalne). Pamiętaj, że przerwanie ciągłości tkanek (skaleczenia, nakłucia skóry, zastrzyki) może dotyczyć każdego!
Do narażenia mogło dojść podczas zabiegów medycznych (głównie w wyniku transfuzji krwi przed 1992 rokiem oraz częstych hospitalizacji), jak również zabiegów niemedycznych (liposukcja, zabiegi z użyciem botoksu czy kwasu hialuronowego, tatuaże wykonane w niesterylnych warunkach, przyjmowanie substancji psychoaktywnych we wstrzyknięciach lub donosowo).
● Objawy. Niestety większość przypadków przewlekłego zakażenia jest bezobjawowa albo skąpoobjawowa (zmęczenie, utrata masy ciała), ewentualnie mogą pojawić się objawy obejmujące skórę, stawy, nerki, tarczycę czy układ nerwowy, co utrudnia i opóźnia rozpoznanie zakażenia.
Eliminacja przewlekłego zakażenia HCV bez leczenia zdarza się niezwykle rzadko. Oznacza to, że niemal każdy pacjent, który nie podda się leczeniu, będzie zakażony do końca życia. W trakcie zakażenia postępuje włóknienie wątroby, które po latach może prowadzić do marskości narządu, a nawet raka wątrobowokomórkowego.
● Leczenie. W przypadku przewlekłego WZW typu C stosuje się leczenie doustne, trwające zazwyczaj 8–12 tygodni (maks. 24 tygodnie). Obecnie zakażenie HCV jest wyleczalne niemal w 100%. Umożliwiły to preparaty o bezpośredniej aktywności przeciwwirusowej (directly acting antivirals – DAA).
● Zapobieganie. Niestety nie ma szczepionki przeciw WZW typu C. Dlatego badania w kierunku zakażenia HCV powinny znaleźć się na liście Twoich priorytetów. W przypadku osób narażonych na częsty kontakt z wirusem badania należałoby powtarzać.
Powinnaś unikać sytuacji sprzyjających narażeniu na zakażenie, m.in. zwracać uwagę, czy zabiegi (szczególnie pozamedyczne), którym się poddajesz, są wykonywane z zachowaniem procedur sanitarno-higienicznych (źródłem zakażenia może być bowiem nawet niewielka, niewidoczna gołym okiem ilość zakażonej krwi, także zaschniętej).
Dowiedz się więcej o WZW typu C oraz o bezpłatnych badaniach w kierunku zakażenia HCV >> www.watrobanieboli.pzh.gov.pl
WZW typu D
Ta choroba jest wywoływana przez wirus zapalenia wątroby typu D (Hepatitis D Virus – HDV), zwany wirusem Delta.
● Przenoszenie wirusa. Do zakażenia wirusem HDV dochodzi wyłącznie u osób zakażonych HBV. Drogi przenoszenia są takie same jak w przypadku wirusa HBV. Do zakażenia może dojść jednocześnie dwoma wirusami lub przez nadkażenie – kiedy u osoby zakażonej HBV następuje zakażenie wirusem HDV.
● Objawy i leczenie. Jednoczesne zakażenie HBV i HDV (koinfekcja) przebiega tak jak WZW typu B, ale przebieg ostrego WZW może być znacznie cięższy niż przy zakażeniu tylko HBV. Natomiast w przypadku nadkażenia następuje zaostrzenie dotychczasowej choroby – aż do pojawienia się nadostrego lub piorunującego zapalenia i niewydolności wątroby.
● Zapobieganie. Najlepszą drogą profilaktyki WZW D jest szczepienie przeciw WZW B (wirus HDV nie może istnieć bez HBV, więc szczepionka jest skuteczna w przypadku obu wirusów).
WZW typu E
Jest wywoływane przez wirusa zapalenia wątroby typu E (Hepatitis E Virus – HEV) i może mieć ostry lub przewlekły przebieg (u osób z obniżoną odpornością, np. u biorców przeszczepionych narządów).
● Przenoszenie wirusa. Mieszkańcy Europy są narażeni na zakażenie HEV głównie w wyniku spożycia lub kontaktu z mięsem świni domowej albo dzika. Powinnaś więc zachować ostrożność, jeśli jesteś miłośniczką wieprzowiny lub dziczyzny albo miewasz jakikolwiek kontakt z tego rodzaju mięsem (np. przygotowując je w kuchni).
Wśród osób narażonych na zakażenie znajdują się też m.in. myśliwi. Musisz wiedzieć, że zagrożeniem są ponadto skorupiaki czy skażone warzywa. Pamiętaj również, że wirusem można się zakazić podczas podróży do krajów o niskich standardach sanitarnych (nieszczelna kanalizacja, utrudniony dostęp do czystej wody). Szacuje się, że okres inkubacji choroby wynosi od 2 do 6 tygodni (do 60 dni).
● Objawy. WZW E najczęściej bywa bezobjawowe. W ostrych przypadkach dochodzi do samoograniczającego się zapalenia wątroby z towarzyszącym zmęczeniem, osłabieniem, nudnościami, gorączką i żółtaczką. Całkowity powrót do zdrowia w większości przypadków zajmuje od 1 do 5 tygodni. Może się zdarzyć, że ostra infekcja prowadzi do piorunującego zapalenia wątroby z ostrą niewydolnością tego narządu.
● Leczenie. Nie ma specyficznego leczenia wirusowego zapalenia wątroby typu E.
● Zapobieganie. Istniejąca szczepionka przeciw WZW E nie została zarejestrowana w Europie. Najlepszą profilaktyką – również podczas pobytu w innych krajach – jest przestrzeganie zasad higieny oraz zwracanie uwagi na źródło spożywanego mięsa i sposób jego obróbki – musi być dobrze ugotowane! Podczas krojenia surowego mięsa warto mieć na sobie jednorazowe rękawiczki. Nie zapominaj, że zachowanie ostrożności dotyczy także spożywania skorupiaków i warzyw. W czasie podróży, szczególnie do krajów, gdzie dostęp do dobrej pod względem sanitarnym wody jest ograniczony, używaj do picia oraz do mycia zębów tylko wody przegotowanej lub butelkowanej.
Zadbaj o swoją wątrobę już dziś
W tym roku wystartowała kampania „Listy od W” realizowana przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH w ramach projektu współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego. Kampania jest częścią programu polityki zdrowotnej, który umożliwia wykonanie bez skierowania bezpłatnego badania w kierunku zakażeń HBV i HCV. Po więcej informacji o tym, jak skorzystać z programu, zapraszamy na stronę www.watrobanieboli.pzh.gov.pl.
Nie sercem, nie rozumem, raz w życiu kieruj się wątrobą!
Artykuł powstał z udziałem Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
