Wszelkie myślenie człowieka uzależnionego od alkoholu jest tak mocno podporządkowane potrzebom emocjonalnym, że na płaszczyźnie intelektualnej nie istnieje możliwość porozumienia się z nim. Występujący tu mechanizm uzależnienia intelektualnego od alkoholu wyraża się poprzez system iluzji i zaprzeczeń. System iluzji polega na tym, że wbrew elementarnym faktom i doświadczeniom człowiek uzależniony trwa w subiektywnym przekonaniu o swojej zdolności do kontrolowanego picia. Subiektywnie jest on przekonany, że gdyby tylko chciał czy uważał to za konieczne, to w każdej chwili mógłby przestać pić. Natomiast system zaprzeczeń polega na takim interpretowaniu i manipulowaniu faktami, by negować istnienie problemów związanych z nadużywaniem alkoholu. Człowiek uzależniony znajduje zawsze jakieś argumenty, które według jego logiki stanowią usprawiedliwienie jego zachowania.
Czym są zaburzenia poznawcze?
Narastanie zniekształceń poznawczych stanowi podstawowy fakt w uzależnieniu od alkoholu i innych środków chemicznych. Jest ono jednym z głównych symptomów tej kategorii zaburzeń i rozwija się w postaci coraz bardziej nasilonych objawów i szkodliwych konsekwencji dla całości funkcjonowania człowieka. Zjawisko to występuje w mniejszym lub większym zakresie u większości osób uzależnionych. Uszkodzeniom ulega zdolność do spostrzegania i osądu, które prowadzą do samooszukiwania się i złudzeń. Zniekształcenia poznawcze obejmują nie tylko to, co człowiek myśli, ale i to, co osoba uzależniona widzi i słyszy. Mogą one występować w wielu formach. Do najbardziej widocznych należą:
- proste zaprzeczanie – to przekonanie, że coś nie istnieje, mimo że w rzeczywistości to występuje. Przykładem takim jest twierdzenie osoby uzależnionej od alkoholu, że nie ma ona z tym problemu, pomimo oczywistych dowodów, które temu zaprzeczają;
- minimalizowanie – to przyznawanie się do alkoholizmu, ale w taki sposób, że problemy te wydają się znacznie mniejsze i nie tak poważne, jak są w rzeczywistości;
- racjonalizowanie – to budowanie alibi, usprawiedliwień i innych wyjaśnień własnego zachowania, które pomniejszają poczucie odpowiedzialności człowieka uzależnionego;
- obwinianie – to zaprzeczanie konieczności ponoszenia odpowiedzialności za pewne zachowania i utrzymywanie przez osobę uzależnioną, że ktoś inny jest za nie odpowiedzialny;
- intelektualizowanie – to unikanie konkretnej i osobistej świadomości problemów alkoholowych przez osobę uzależnioną i traktowanie ich w sposób abstrakcyjny, przy pomocy uogólnień i spekulacji intelektualnych;
- odwracanie uwagi – to zmienianie przedmiotu rozmowy w celu uniknięcia tematów zagrażających i dotyczących zachowań związanych z alkoholem;
- koloryzowanie wspomnień – to modelowanie obrazu minionych wydarzeń zgodnie z aktualnymi potrzebami osoby uzależnionej od alkoholu;
- marzeniowe planowanie – to tworzenie naiwnych wizji przez człowieka uzależnionego, potrzebnych mu do rozwiązywania konkretnych problemów życiowych.
Podstawową funkcją systemu iluzji i zaprzeczeń jest zabezpieczenie osoby uzależnionej przed uświadomieniem sobie faktu własnego uzależnienia. Służy on także do ukrywania tego faktu przed innymi ludźmi. Dość często system iluzji i zaprzeczania jest pielęgnowany również przez otoczenie społeczne. Z jednej strony promuje ono zażywanie różnych środków odurzających, z drugiej zaś – stosuje kary i piętnowanie moralne tych osób, u których nasiliły się destrukcyjne formy picia. Rozmiary iluzji i zaprzeczania mogą być różne. Niektórzy uzależnieni są całkowicie nieświadomi swoich problemów, inni przyznają się do tego w jakimś stopniu, ale naprawdę pozostają oporni wobec uznania osobistego charakteru problemu. Dopóki nie zostanie osłabiona obrona tego systemu, uzależnieni nie są zdolni do zaakceptowania pomocy.
Zobacz też: Czym jest "zespół uzależnienia od alkoholu"?
Fragment pochodzi z książki "Pomóż uzależnionym!", autor Marian Łakomski (wydawnictwo Impuls, Kraków 2007). Publikacja za zgodą wydawcy. Bibliografia dostępna u redakcji.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
