Wirus HIV – powikłania
Rola stanów patologicznych występujących w naturalnym przebiegu zakażenia HIV, a niezwiązanych ze współistniejącymi zakażeniami, jest w pediatrii znacznie mniejsza niż w medycynie osób dorosłych. Wynika to głównie z faktu, że objawy tych schorzeń rozwijają się w długim czasie od pierwotnego zakażenia. U dzieci sporadycznie dochodzi do klinicznie jawnych dysfunkcji narządów i układów, takich jak: kardiomiopatia, nefropatia, obwodowa neuropatia. Częstość tych schorzeń wzrasta jednak z wiekiem i staje się istotna w wieku nastoletnim, ponadto obserwuje się ogólną tendencję wzrostową w częstości ich występowania w wieku rozwojowym. Wprowadzenie terapii antyretrowirusowej na szeroką skalę ma w tym przypadku z pewnością decydujący wpływ z powodu wydłużenia czasu przeżycia pacjentów, a także występowaniem typowych dla leków antyretrowirusowych działań niepożądanych, kumulujących się z właściwymi objawami chorobowymi. Ponadto niektóre stany patologiczne bezpośrednio związane z naturalnym przebiegiem zakażenia HIV pojawiają się w jego wczesnym stadium także u dzieci. Omówienia wymaga zwłaszcza wpływ zakażenia HIV na rozwój psychiczny i fizyczny dziecka.
Polecamy: Etapy rozwoju dziecka - tabela
Encefalopatia w HIV
Od chwili zakażenia HIV istnieje ryzyko rozwoju encefalopatii. U podstaw patogenezy tego zjawiska leży zdolność wirusa do bezpośredniego zakażania komórek obecnych w tkance nerwowej (głównie makrofagów migrujących z krwi obwodowej do mikrogleju), a także neurotoksyczne działanie wytwarzanych w odpowiedzi na zakażenie cytokin. Wśród ważnych czynników sprzyjających rozwojowi encefalopatii należy wymienić: wczesny wiek zakażenia, stopień immunosupresji oraz poziom HIV RNA u matki i dziecka (w przypadku zakażenia wertykalnego), a także predyspozycje osobnicze. Obserwuje się wysoką częstość objawowej encefalopatii u dzieci, u których do manifestacji zakażenia HIV dochodzi już w wieku niemowlęcym i wczesnym dzieciństwie (66–75%), natomiast wyraźnie niższą (33%) u osób, u których zakażenie ze względu na jego długotrwały skąpoobjawowy przebieg wykryto dopiero w wieku nastoletnim. Największe ryzyko rozwoju encefalopatii przypada na pierwszy rok życia, i może być ono pierwszym objawem definiującym AIDS.
Objawy encefalopatii
Nasilenie i dynamika objawów HIV-encefalopatii u dzieci są bardzo zróżnicowane, typowo jednak występuje uogólniony deficyt funkcji poznawczych, motorycznych i behawioralnych. W zależności od wieku dziecka kryteriami rozpoznania encefalopatii są: brak rozwoju spodziewanych umiejętności, ich zanik lub znaczące pogorszenie. Do oceny rozwoju psychicznego stosuje się standardowe odpowiednie dla wieku metody (np. skala Bayleya, skala IQ Wechslera). Zazwyczaj progresja choroby obejmuje w równym stopniu wymienione grupy zdolności, niemniej jednak może występować względna selektywność objawów, a więc na pierwszy plan mogą wysuwać się np. zaburzenia mowy, pamięci czy koncentracji. Ponadto wyróżniono 3 kliniczne fazy choroby: podostrą (nagła utrata lub znaczące pogorszenie funkcji neuropsychicznych), o charakterze plateau (długotrwałe zatrzymanie rozwoju neuropsychicznego i w efekcie postępujący z wiekiem deficyt) oraz statyczną (nabywanie umiejętności trwa, ale jest w różnym stopniu opóźnione). Poza deficytem sprawności psychicznej, opisano szereg objawów neurologicznych mogących towarzyszyć HIV-encefalopatii u dzieci, takich jak: porażenia spastyczne dwu- i czterokończynowe, obniżenie napięcia mięśniowego, spowolnienie ruchowe.
Zobacz też: Czym jest całościowe zaburzenie rozwoju dziecka?
Encefalopatia a leczenie antyretrowirusowe
W trakcie leczenia antyretrowirusowego dochodzi do spowolnienia progresji zmian neurodegeneracyjnych. Wpływ leczenia antyretrowirusowego na zahamowanie postępu encefalopatii jest tematem badań, natomiast wydaje się, że istotnym ograniczeniem jest niska penetracja wielu leków antyretrowirusowych do OUN. Zagadnienie HIV-encefalopatii o wczesnym początku jest ważnym wyzwaniem dla medycyny, zważywszy, że skuteczne minimalizowanie jej objawów w dzieciństwie jest warunkiem późniejszego godnego życia pacjentów.
Zaburzenia odżywiania w HIV
Istotnym czynnikiem zaburzeń rozwoju jest niedożywienie, które często towarzyszy zakażeniu HIV, zwłaszcza w krajach o niższym statusie społecznym.
W populacji dzieci hinduskich żyjących z HIV cechy znacznego niedożywienia stwierdzano u 56,7% pacjentów. W krajach rozwiniętych dzieci zakażone HIV charakteryzuje zazwyczaj niewielkiego lub średniego stopnia niedożywienie. Patogeneza zaburzeń odżywiania jest złożona, obejmuje zarówno zaburzenia przyjmowania pokarmów (anoreksja, wymioty, zapalenia i owrzodzenia jamy ustnej i przełyku), wchłaniania (biegunka, dysfunkcja wątroby i trzustki), jak i wzmożony wydatek energetyczny, związany z zakażeniem i schorzeniami towarzyszącymi. Ponadto należy podkreślić, że samo niedożywienie jest czynnikiem pogłębiającym immunosupresję, sprzyja więc progresji zakażenia HIV tworząc klasyczny mechanizm „błędnego koła”. Optymalizacja diety stanowi ważny aspekt opieki nad dzieckiem żyjącym z HIV.
Zobacz także: Jak przebiega zakażenie wirusem HIV u dzieci
Artykuł ma charakter naukowy. Jest to fragment książki „Diagnostyka, profilaktyka i terapia zakażeń HIV/AIDS – współczesne możliwości i problemy", pod red. Andrzeja Gładysza, Brygidy Knysz (Wydawnictwo Continuo, 2009). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
