Badania laboratoryjne to niezawodne narzędzie diagnozujące. Bez nich nawet najlepszy lekarz nie potrafi trafnie postawić diagnozy. Są wykorzystywane w przeróżnych celach – wspomnianych już diagnostycznych, ale też profilaktycznych i kontrolnych. Ich wykonywanie w pewnych okresach życia jest niezwykle istotne w prewencji niektórych chorób. Często boimy się, że badania są bolesne, a już np. ukłucie igłą i widok krwi przyprawia nas o zawroty głowy i omdlenia. Jednak nie jest to aż tak ogromne cierpienie. Warto dla świętego spokoju, zacisnąć zęby i udać się na owo nieszczęsne pobranie krwi, a jeżeli będzie Ci słabo lub masz tendencje do omdleń – po prostu zgłoś to pielęgniarce. Wówczas będzie możliwość wykonania tego zabiegu np. na leżąco.
Często dobre ogólne samopoczucie zasłania naszą czujność. „Nic mi nie jest, więc jestem zdrowy”. Ale czy na pewno? Może nie kontrolujemy się, bo po prostu nie mamy pojęcia o tym, co i kiedy badać. Oto kilka podpowiedzi...
Minimum raz do roku powinno wykonać się morfologię krwi z rozmazem. Pozwoli to na szybką identyfikację chorób krwi, m.in. niedokrwistości. Dodatkowo warto sprawdzić poziom glukozy we krwi, poziom cholesterolu i trójglicerydów oraz czynność wątroby (AlAT, AspAT, GGTP).
Na badanie krwi przychodzimy rano, na czczo (8-12 h bez jedzenia i picia!). W celu uzyskania wiarygodnych wyników, nie zmieniajmy swojego trybu życia bezpośrednio przed badaniem, a więc jeżeli zwyczajowo zjadamy podstawowe posiłki – śniadanie, obiad, kolacja i do tego 4 batoniki dziennie i wypijamy 0,5 l coli – nie zmieniajmy tego w kilka dni przed badaniem.
Badanie ogólne moczu
Pozwala na monitorowanie czynności układu moczowego. Takie badanie winniśmy wykonywać raz w roku i w razie potrzeby (infekcje). Dzięki niemu można rozpoznać pewne schorzenia, takie jak kamica nerek, stany zapalne i choroby metaboliczne, np. cukrzyca. Istotny jest również kolor moczu. Warto wiedzieć, że niektóre substancje zawarte w pożywieniu potrafią zmienić jego barwę – buraki, witamina B – na czerwono, witamina C i furaginum (antybiotyk) – mocno żółty. Kolor moczu może również nam sygnalizować pewne nieprawidłowości w organizmie. Nie wolno lekceważyć takich objawów jak: mocz koloru ciemnego piwa (zwykle w żółtaczce), krwiomocz (stany zapalne nerek i pęcherza, guzy i kamienie), niebieskie zabarwienie moczu (zakażenie pałeczką ropy błękitnej), żółto-pomarańczowy mocz (odwodnienie).
Mocz do badania pobieramy sami do specjalnego pojemnika, który można nabyć w aptece. Istotne jest aby próbka moczu pochodziła ze „środkowego strumienia” pierwszej, porannej porcji moczu (oddajemy część moczu do muszli klozetowej, następnie do pojemnika – wystarczy 10ml!, a resztę znowu do muszli). Mocz trzeba szybko odtransportować do laboratorium, najlepiej w temperaturze 4ºC (zapobieganie namnażaniu się bakterii). Kobiety miesiączkujące swój mocz do badania powinny pobrać po około 3-4 dniach po zakończeniu krwawienia.
Badanie parazytologiczne kału
Takie badanie powinniśmy wykonać raz na trzy lata, szczególnie u osób, które są zmuszone często korzystają z publicznych toalet, mających kontakt z ziemią, piaskiem i zwierzętami. Badanie to wykrywa obecność takich pasożytów jak owsiki, lamblie, główka tasiemca i jaja glist.
Kał dostarczamy w specjalnych pojemnikach, dostępnych w aptece, w ilości większej niż do badania ogólnego, ponieważ jaja mogą znajdować się w różnych partiach pasma kałowego. Jeżeli mamy do czynienia z biegunką, konieczne będzie dostarczenie większej ilości próbek w następnych dniach. Parazyty są wrażliwe na zmiany parametrów otoczenia, tak więc mogą ginąć w warunkach naszego środowiska. Dlatego tak ważne jest jego szybkie odtransportowanie do laboratorium.
Jeżeli jest jeszcze dodatkowo zlecona diagnostyka na owsiki, wówczas należy się przygotować na odsłonięcie swoich pośladków. Materiał do badania jest pobierany z okolic odbytu za pomocą plasterka celofanowego lub wymazówki (patyczka z wacikiem). Wyniki badań są zwykle w formie opisu.
Pomiar ciśnienia tętniczego krwi i EKG
Po wkroczeniu w wiek dojrzały, warto raz w roku dokonać pomiaru ciśnienia tętniczego krwi. Jest to pomiar bezbolesny, który mówi nam jak wysokie mamy ciśnienie. Prawidłowe wartości to 120/90 mmHg. Systematyczny pomiar pozwoli na szybkie wykrycie nadciśnienia lub niedociśnienia, które są groźne dla naszego zdrowia.
EKG powinny wykonywać osoby, które ukończyły 30 rok życia, a wśród ich bliskich występowały epizody wieńcowe – zawały serca i choroba wieńcowa.
Rentgen płuc
Wpływ coraz bardziej zanieczyszczonego środowiska i bierne palenie odbija się na naszych płucach. Po ukończeniu 30 roku życia, raz na dwa lata powinniśmy wykonać kontrolne zdjęcie Rtg płuc. Jeżeli natomiast pracujemy w pomieszczeniach zakurzonych i zapylonych lub gdy jesteśmy nałogowymi palaczami, Rtg płuc trzeba wykonać raz na rok.
Konsultacja stomatologiczna
Wciąż bardzo rzadko udajemy się na kontrolę do stomatologów. Przegląd trwa maksymalnie około 15 min. i pozwala na ocenę naszego uzębienia – wykrycie próchnicy, ubytków, paradontozy itd. Wystarczy, że raz w roku odwiedzimy tego lekarza, a nie wtedy gdy ból nas tak przypili, że na gwałt szukamy ostrego dyżuru stomatologicznego o 1.00 w nocy. Pamiętajmy, że przed wizytą u dentysty należy umyć zęby.
Konsultacja okulistyczna
Nasze oczy, jak każdy organ, z czasem słabną. Dopóki „dobrze widzimy”, zwykle nie korzystamy z porad okulistycznych. Do lekarza zgłaszamy się wówczas, gdy zaburzenie jest już rozwinięte. Na szczęście w szkole dzieci mają regularne badania wzroku, więc pozornie nie musimy się o nie martwić. Badanie okulistyczne powinno się wykonywać raz w roku. Natomiast badanie komputerowe wzroku lekarz wykonuje raz na mniej więcej trzy lata lub w razie potrzeby.
Badanie audiometryczne
Na takie badanie kieruje nas lekarz laryngolog. Zwykle wykonuje się je co około pięć lat. Znajduje ono zastosowanie m.in. po infekcjach uszu, terapii ototoksycznymi (uszkadzającymi słuch) antybiotykami (np. genatamycyna) oraz gdy pracujemy w głośnych warunkach. Jeżeli będzie taka konieczność, wówczas przed badaniem wykonuje się toaletę uszu specjalnymi środkami rozpuszczającymi woskowinę, ale o tym informuje lekarz.
Cytologia i badania piersi
Są to badania, które powinna wykonać każda kobieta po wkroczeniu w wiek dojrzały oraz po pierwszych kontaktach seksualnych. Najlepiej gdy badanie cytologiczne jest przeprowadzane raz w roku, w kompetentnych gabinetach. Nie należy ono do przyjemnych, ale stanowi niezastąpiony element profilaktyki raka szyjki macicy. Na cytologię zgłaszamy się pomiędzy 10 a 18 dniem cyku miesiączkowego, który trwa 28-30 dni, czyli mniej więcej 3-4 dni po zakończeniu krwawienia miesiączkowego i 3-4 dni przed kolejnym. Kobiety w wieku 25-59 lat co 3 lata mogą skorzystać z bezpłatnego badania cytologicznego. Pamiętajmy o podmyciu okolic intymnych przed badaniem.
Raz w miesiącu, parę dni po krwawieniu miesiączkowym, kobieta powinna samodzielnie badać dotykiem swoje piersi. Ich USG dobrze by było wykonywać co pół roku po ukończeniu 20 roku życia. Natomiast mammografię co 1-2 lata po ukończeniu 45 lat.
Badania gruczołu krokowego
Mężczyźni często zapominają o tym, że ich organizm nie jest niezniszczalny. Stereotyp mężczyzny często nie pozwala na ujawnienie tego, że jest się chorym, a co dopiero na wykonywanie badań. Badanie gruczołu krokowego nie należy do przyjemnych, podobnie jak zresztą ginekologiczne u kobiet. Jest to tzw. badanie per rectum (przez odbyt). Wykonuje się je w pozycji kolankowo-łokciowej (klęk podparty na przedramionach) lub pochylonej do przodu (wygodniejsza jest kolankowo-łokciowa). Pozwala na rozpoznanie patologii prostaty w postaci powiększenia i guzów. Szanujący swoje zdrowie mężczyzna powinien udać się na takie badanie raz w roku po ukończeniu 40 lat.
Kolonoskopia – wziernikowanie jelita grubego
Jest to badanie endoskopowe, które powinniśmy wykonywać raz na pięć lat po ukończeniu 30 roku życia. Nie należy do przyjemnych, jednak pozwala na wykrycie zmian nowotworowych i przedrakowych (polipy) w jelitach. Polega na wprowadzeniu przez odbyt kolonoskopu – giętkiego instrumentu przypominającego kabel i obejrzeniu jelita. Kolonoskopia służy nie tylko w diagnostyce. Dzięki niej możliwe jest usunięcie polipów i tamowanie krwawień z jelita, przez co nieraz unikamy zabiegu operacyjnego. Przygotowanie do badania polega na opróżnieniu jelita zleconymi przez lekarza środkami. Przed kolonoskopią podawane są także leki przeciwbólowe i uspokajające. Sam kolonoskop jest wprowadzany na znieczulającym żelu.
Dbałość o zdrowie naszych bliskich jest wyrazem silnych więzi uczuciowych. Cieszmy się naszym zdrowiem i nie pozwólmy sobie tracić czasu na choroby. Zacznijmy im wychodzić naprzeciw wykonując odpowiednie badania. Profilaktyka jest tańsza i dużo mniej bolesna od leczenia.
Katarzyna Ziaja
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
