Zaparcia powodują nieprzyjemne dolegliwości. Wypróżnianie jest dość skomplikowanym procesem fizjologicznym, w który zaangażowany jest system nerwowy, więc zaparcia mogą wynikać nie tylko ze złej diety, ale i ze stresu. Bywają też objawem niektórych chorób. Dzieci z tym problemem to ponad 20 proc. pacjentów przychodni gastroenterologicznych.
1. Jak można rozpoznać zaparcie?
Dziecko ma zaparcie, gdy wypróżnia się zbyt rzadko (jedynie 2–3 razy na tydzień lub jeszcze rzadziej) i przychodzi mu to z dużym wysiłkiem, a kupka jest zbita i twarda. To powoduje dolegliwości bólowe, a także uszkodzenia śluzówki odbytu, przez co w kupce może znajdować się krew. Ból towarzyszący wizytom w toalecie powoduje, że dziecko powstrzymuje się od wypróżnień, więc stają się one jeszcze rzadsze.
2. Jakie są objawy dodatkowe zaparć?
Dzieci oprócz wyraźnie rzadszych wypróżnień skarżą się na:
- bóle brzucha,
- nudności,
- mają słaby apetyt,
- bywają rozdrażnione.
3. Kiedy należy udać się do lekarza?
Najważniejsza nie jest częstotliwość wypróżniania, ale inne problemy. Do wizyty z dzieckiem u lekarza powinno rodziców skłonić:
- brudzenie bielizny z powodu długiego nierobienia kupki,
- jadłowstręt,
- chudnięcie,
- zaburzenia snu i zachowania.
4. Jakie są przyczyny zaparć?
Przyczyny zaparć zwykle zależą od wieku dziecka:
- Wady wrodzone przewodu pokarmowego. U najmłodszych dzieci są częstym powodem kłopotów z wypróżnieniami. Może to być np. zarośnięcie niektórych odcinków jelit, zaburzenia pracy jelita grubego – nadmierne jego rozszerzenie, czyli choroba Hirschsprunga. Niektóre noworodki tuż po urodzeniu nie oddają smółki, bo jest ona zbita, zbyt twarda. Taki stan wymaga szczegółowej diagnozy, bo może prowadzić do niedrożności jelit, a w przyszłości do rozwoju ciężkiej choroby – mukowiscydozy. Konieczne jest wykonanie USG jamy brzusznej, a czasem także innych badań.
- Zaparcia nawykowe. Występują najczęściej u starszych, kilkuletnich dzieci. Ich przyczyna leży głównie w psychice. Maluch w wieku 2–5 lat powstrzymuje się od wizyt w toalecie, np. przez pośpiech, zaaferowanie zabawą, złe warunki higieniczne w przedszkolnej toalecie. Stresujący może być też pobyt w przedszkolu – dziecko jest w nowym środowisku, boi się być samo w ubikacji, nie radzi sobie sprawnie z rajstopkami.
- Niewłaściwa dieta. Nadmierna ilość mleka, zbyt późne rozszerzanie diety (czyli wprowadzenie zupki, soków) przyczynia się do powstawania zaparć u niemowląt. U trzy-, czteroletnich dzieci natomiast powodem zaparć jest jedzenie zbyt dużej ilości słodyczy (także czekolady), produktów wysoko przetworzonych, a zbyt mała ilość błonnika (pieczywo razowe czy płatki owsiane). Problemem jest także brak ruchu. Zbyt mała ilość picia i odwodnienie organizmu może także wywoływać zaparcia.
5. W jaki sposób leczyć zaparcia?
Jeżeli dziecko od dłuższego czasu się nie wypróżnia, przed przystąpieniem do leczenia pediatra zdecyduje, by w pełni oczyścić przewód pokarmowy (za pomocą lewatywy lub czopka glicerynowego). Jeżeli takie postępowanie nie odniesie skutku, potrzebna będzie pomoc gastroenterologa. Dopiero po opróżnieniu jelit lekarz skoryguje dietę dziecka, ewentualnie zaleci stosowanie laktulozy lub innych leków. Warto pamiętać, że częste stosowanie czopków i lewatywy jest niekorzystne, bo maluch może się przyzwyczaić do prowokowania wypróżnień. Natomiast podawanie dzieciom ziół na przeczyszczenie może być niebezpieczne. Wszelkie zabiegi należy wykonywać pod kontrolą lekarza – nadmierne przyspieszenie perystaltyki jelit przy długotrwałym zaparciu może być nawet powodem skrętu jelit.
6. Jak zapobiegać zaparciom u dzieci?
Zamiast narażać malucha na nieprzyjemności i ból związany z rozwojem zaparć, lepiej jest zapobiegać nieprzyjemnej dolegliwości. Jak to zrobić?
- Należy podawać odpowiednią ilość płynów. Ponieważ małe dzieci nie czują, że chce im się pić, należy proponować im picie często, ale za to w niedużych ilościach. Najlepiej by piły niskozmineralizowaną wodę źródlaną przeznaczoną dla dzieci.
- Dziecko powinno jeść produkty z dużą zawartością błonnika. Najlepiej pełnoziarniste pieczywo i kasze, a także owoce i warzywa. konieczne jest ograniczenie niezdrowego i słodkiego jedzenia. Z diety dziecka należy wyłączyć zarówno tzw. fast food, jak i produkty zawierające dużą ilość cukru.
- Niezwykle ważny jest ruch na świeżym powietrzu. Dziecko powinno codziennie chodzić na spacery, ruch pobudza perystaltykę jelit.
Prof. Maria Korzon, pediatra onkolog, prezes oddziału gdańskiego PTP, były kierownik Kliniki Pediatrii, Gastroenterologii i Onkologii Dziecięcej Instytutu Pediatrii AM w Gdańsku, wojewódzki konsultant ds. pediatrii
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
