(Monika Wilczyńska, Poczęstowano mnie pigułką gwałtu, "Przyjaciółka" nr 37/2007)
Co czuje kobieta, gdy jest gwałcona? Co się z nią dzieje „po wszystkim”? Jak z tym żyje? Czy prosto jest się pogodzić z tak potwornym znieważeniem? Dlaczego wciąż kobiety zgwałcone się piętnuje? Czemu zapobieganie takim zdarzeniom wciąż kuleje? Co z resocjalizacją i leczeniem gwałcicieli? Na każde z tych pytań można udzielić odpowiedzi jedynie połowicznie i książkowo. Problem gwałtów na kobietach nadal jest aktualny, nie wymiera, a wręcz przybiera na sile.
Po tak ciężkim przeżyciu, kobieta ucieka w świat myśli. Boi się, że sprawca powróci, by powtórnie ją skrzywdzić. Pojawia się silna niechęć do mężczyzn i obrzydzenie aktami seksualnymi. Kobieta jest osłupiała, sparaliżowana tym, co się stało. Często ma poczucie winy. Czuje strach przed ocenianiem, naznaczeniem, obmawianiem i potępieniem. Nie potrafi mówić. Czas się zatrzymuje w jednym miejscu. Proste i banalne przedmioty dnia codziennego mogą kojarzyć się z traumą i bezustannie o niej przypominać... Kobieta często zamyka się i nie chce o tym rozmawiać. Dopiero po pewnym czasie rodzi się chęć zemsty i ukarania winnego. Tu dużą rolę odgrywają bliscy kobiety zgwałconej – rodzina i przyjaciele. Jeżeli dobrze się zna osobę, nietrudno zobaczyć jej odmienne zachowanie, czy też udawane, w celu odwrócenia od siebie uwagi. Niektóre kobiety potrafią przełamać bariery wstydu i strachu. Szukają pomocy u lekarzy i na policji. Często jednak niewiedza w tym zakresie wpływa na odroczenie w czasie wykonania badań lekarskich i złożenia zeznań.
Zazwyczaj ofiarami gwałtów są kobiety, które zostały odurzone jakimś środkiem. „Modne” są następujące substancje:
GHB (kwas gamma-hydroksymasłowy), znany pod potoczną nazwą „pigułka gwałtu”. W czystej formie występuje jako bezbarwna i bezwonna ciecz o smaku słono-mydlanym, którego jednak nie czuć, kiedy substancja została dodana do napoju lub ciastka. Po niedługim czasie od spożycia, pojawiają się zawroty głowy, osłabienie, obojętność, „nieczułość”. Środek ten wywołuje też amnezję, także samego aktu gwałtu, ofiara nie pamięta. Jednak po „odespaniu” traumy, dominuje „podły, depresyjny nastrój”, wyłączenie i niechęć do życia. Po pewnym czasie ujawniają się przebłyski zdarzenia. GHB pozostaje w organizmie bardzo krótko. W krwi można ją wykryć do 4 godzin po spożyciu, natomiast w moczu nieco dłużej – od kilku do 12 godzin.
Ketamina, stosowana w anestezjologii w celu wprowadzenia do znieczulenia ogólnego. Jest ona dostępna tylko i wyłącznie na receptę. Po spożyciu doustnym obserwuje się zaburzenia orientacji w czasie, zastyganie w jednej pozycji bez możliwości wykonania jakichkolwiek ruchów, ślinotok, halucynacje np. spadanie w przepaść, nudności, wymioty, zagrażające życiu zaburzenia oddychania, a także niepamięć. Ketamina podobnie jak GHB, nie zmienia smaku zaprawionych nią napojów i pokarmów oraz równie szybko zostaje wydalona z organizmu.
Flonitrazepam (Rohypnol) to pochodna benzodiazepin, wykorzystywana w leczeniu zaburzeń snu, jako środek nasenny. Wykazuje również działanie przeciwdepresyjne i uspokajające. Są to tabletki, które szybko się rozpuszczają w płynach nie pozostawiając jakichkolwiek zmian w napoju. Po zażyciu, osoba traci kontrolę nas swoim zachowaniem, ma zawroty głowy, rozszerzenie źrenic. Często dochodzi do zaburzeń oddychania, wzmożonego oddawania moczu. Pojawiają się jeszcze problemy z układem pokarmowym i późniejsza amnezja. Flunitrazepam pozostaje na długo w organizmie, nawet do 36 godzin, w zależności od równoległego spożycia alkoholu. We krwi można ją wykryć do około doby, w moczu do 48 godzin.
Klonidyna jest lekiem stosowanym w leczeniu nadciśnienia, łagodzenia objawów uzależnień, a także u dzieci z ADHD. Po dostaniu się do organizmu może wywoływać wysychanie błon śluzowych, uczucie zmęczenia, zawroty głowy, nadmierne uspokojenie, a także nudności i zaparcie. Klonidyna pozostaje w organizmie do 48 godzin.
Jak powinna wyglądać pierwsza pomoc kobiecie zgwałconej?
Gdy ktoś prosi o pomoc, bo źle się czuje, ma zawroty głowy, jest nadmiernie senny, „wiotki”, „przelatuje przez ręce”,czy też ma rozszerzone lub bardzo zwężone źrenice, należy zareagować. Jak? Poniżej kilka wskazówek:
- wyjść lub wynieść osobę na świeże powietrze, dbając o to, by była zabezpieczona przed wychłodzeniem (kurtka)
- wezwać pomoc medyczną, dzwoniąc pod nr 999 lub 112
- kontrolować stan odurzonej osoby – obserwować oddech, zachowanie, zabarwienie skóry, źrenice, napięcie mięśni – w razie zatrzymania oddechu, co jest bardzo możliwe, należy wykonać resuscytację krążeniowo-oddechową, wykonując masaż serca i sztuczne oddychanie w stosunku 30:2, przed masażem można zastosować 5 wdechów ratowniczych
- ewentualne wymiociny i resztki zaprawionego napoju warto zabezpieczyć do badań
- nie wolno pozostawiać osoby odurzonej samej lub pod opieką niepewnych osób
- należy próbować podtrzymać kontakt słowny, np. rozmową na tematy neutralne lub opisywanie samopoczucia
Jeżeli jesteśmy świadkami gwałtu, również powinniśmy stosownie zareagować. Przestępcę może spłoszyć nasz krzyk i wołanie o pomoc. Wiadomo, że łatwiej jest napisać „zachowaj zimną krew i nie panikuj, wezwij policję/pogotowie”, bo rzeczywiście tak należy postąpić. Jednak zrozumiała jest sama reakcja świadka, który sam się boi sprawcy np. z racji przewagi sił fizycznych, widok gwałtu także dla osób postronnych jest wstrząsający, bądź też niewiedza w zakresie interweniowania w takiej sytuacji (niewiedza nas nie usprawiedliwia!). Zachęcam do przyswojenia poniższych wskazówek, by móc choć trochę przełamać strach i pomóc ofierze gwałtu, nawet jeśli nie fizycznie to wezwaniem fachowej pomocy. Oto co można zrobić:
- głośno wołać o pomoc
- telefoniczne wezwać odpowiednie służby – pogotowie i policję
- okryć ofiarę, nie zostawiać jej samej, wspierać rozmową lub po prostu milczeniem
- zabezpieczyć ewentualne ślady sprawcy – niedopałki papierosów, plamy nasienia, krwi
- nie zostawiać ofiary samej, zapewnić jej opiekę do przekazania lekarzowi
Następnie, jeżeli ofiara chce, może złożyć zeznania. Tu znowuż istotną rolę odgrywa policjant/policjantka wykwalifikowani i doświadczeni w sprawach przestępstw seksualnych. To od ich taktu i umiejętności prowadzenia rozmowy zależy prawidłowy przebieg zeznań i uzyskanie tak ważnych dla śledztwa informacji.
… i co dalej?
1. Przesłuchanie na policji
Trzeba liczyć się z tym, że przesłuchanie może przeprowadzać mało doświadczony policjant. Jeżeli kobieta ma taką wolę, aby była przesłuchiwana przez policjantkę – może tego sobie zażyczyć. Przesłuchanie powinno odbywać się w sprzyjających warunkach, a więc w specjalnym pokoju, bez możliwości podsłuchiwania osób postronnych. Podczas przesłuchania warto już korzystać z pomocy psychologa, ewentualnie zaproponować obecność bliskiej osoby. Kobieta powinna być poinformowana o procedurach postępowania i przebiegu sprawy w sądzie. To ona sama podejmuje decyzję o ściganiu przestępcy i wszczęciu postępowania wobec niego.
Pytania nie należą do łatwych. Mniej więcej dotyczą okoliczności i miejsca zdarzenia oraz samego napastnika – jego orientacyjnego rysopisu (znaki szczególne) i przebiegu gwałtu. Liczy się każdy detal. Zazwyczaj policjant/policjantka to pierwsza osoba, z którą kobieta zgwałcona rozmawia, dlatego ten kontakt i poziom przesłuchania jest bardzo znaczący dla ofiary. Na długo w pamięci pokrzywdzonej kobiety zostaje wyryty właśnie tan pierwszy moment po gwałcie.
Dla osoby zbierającej zeznanie od zgwałconej kobiety, również jest to silne przeżycie, któremu towarzyszy wiele stresu i emocji.
Paragrafy, które warto znać:
Art. 197. § 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia określonego w § 1 lub 2, działając ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Art. 198. Kto, wykorzystując bezradność innej osoby lub wynikający z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej brak zdolności tej osoby do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, doprowadza ją do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Art. 199. Kto, przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, doprowadza inną osobę do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 200. § 1. Kto doprowadza małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto utrwala treści pornograficzne z udziałem takiej osoby.
Art. 201. Kto dopuszcza się obcowania płciowego w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Art. 202. § 1. Kto publicznie prezentuje treści pornograficzne w taki sposób, że może to narzucić ich odbiór osobie, która tego sobie nie życzy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 2. Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty mające taki charakter, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3. Kto produkuje w celu rozpowszechniania lub sprowadza albo rozpowszechnia treści pornograficzne z udziałem małoletniego poniżej lat 15 albo związane z użyciem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Art. 203. Kto, przemocą, groźbą bezprawną, podstępem lub wykorzystując stosunek zależności lub krytyczne położenie, doprowadza inną osobę do uprawiania prostytucji, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Art. 204. § 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nakłania inną osobę do uprawiania prostytucji lub jej to ułatwia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Karze określonej w § 1 podlega, kto czerpie korzyści majątkowe z uprawiania prostytucji przez inną osobę.
§ 3. Jeżeli osoba określona w § 1 lub 2 jest małoletnim, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 4. Karze określonej w § 3 podlega, kto zwabia lub uprowadza inną osobę w celu uprawiania prostytucji za granicą.
Art. 205. Ściganie przestępstw określonych w art. 197 lub 199, jak również w art. 198 jeżeli określony w tym przepisie stan ofiary nie jest wynikiem trwałych zaburzeń psychicznych, następuje na wniosek pokrzywdzonego.
2. Badanie lekarskie
I w tym przypadku ważna jest płeć lekarza badającego, z uwagi na lęk przed płcią sprawcy. Zatem dobrze, gdy jest to kobieta. Obdukcja lekarska ma moc dowodową wówczas, gdy jest wykonana przed upływem 48 godzin po zgwałceniu. Badanie ukierunkowane jest na wykluczenie ciąży, chorób wenerycznych i poszukiwanie śladów gwałtu. Te ostatnie policjant ma zabezpieczyć, nawet gdy kobieta nie złożyła wniosku o ściganie sprawcy.
Lekarz dokonując obdukcji zwraca uwagę na:
- czy został odbyty stosunek płciowy
- czy istnieją ślady użycia siły – sińce, zadrapania
- ocena uszkodzeń w obrębie narządów płciowych i reszty ciała
- oraz zbiera materiały do badań laboratoryjnych, takie jak:
- wymaz bezpośredni na szkiełko
- materiał do oznaczeń enzymatycznych
- wymazy bakteriologiczne
- wymaz ze sklepienia pochwy do badań genetycznych
3. W sądzie
Sprawa w sądzie często jest tak silnym przeżyciem, jak sam gwałt. Ofiara jeszcze raz będzie musiała szczegółowo opisywać te ciężkie chwile. Obrońca sprawcy może dopuszczać się różnych chwytów, atakując ofiarę, ośmieszać ją i wyszydzać, uzasadniając gwałt sprowokowaniem ich klienta. Sama rozprawa miewa jednak duże znaczenie w powrocie do równowagi psychicznej i emocjonalnej. Wtedy także bardzo ważne jest wsparcie bliskich osób i ich obecność na sali rozpraw.
4. PTSD – co to takiego?
80% ofiar gwałtów przeżywa zespół wstrząsu pourazowego (PTSD). Charakterystyczne dla tego zespołu są powracające, traumatyczne wspomnienia związane z gwałtem, koszmary senne, poczucie nawrotu zdarzenia oraz silne reakcje na widok czy relację kojarząca się ze zdarzeniem. Kobieta izoluje się, unika przykrych sytuacji, miejsc i przedmiotów mogących jej na nowo przypominać gwałt. Staje się drażliwa, wybuchowa, nadmiernie czujna.
Zgwałcona kobieta przeżywa całe pasmo silnych emocji. Jest to syndrom pourazowy, zwykle przebiegający w dwóch fazach. W pierwszej ofiara przeżywa to co się stało. Towarzyszy temu strach, szok, wstyd, niedowierzanie, upokorzenie, poczucie obrzydzenia własną osobą i winy za gwałt. Występują też dolegliwości somatyczne, takie jak bóle głowy, krocza, napięcie mięśni, zaburzenia snu, zmęczenie, problemy ginekologiczne. Są one powiązane z cierpieniem psychicznym, stanowią zatem „odpowiedź” na silne emocje.
Po upływie około 2-3 tygodni po traumie, następuje druga faza. Tutaj ma miejsce reorganizacja dotychczasowego życia. Często kobieta się izoluje. Pojawiają się różnego rodzaju zaburzenia psychiczne – depresja, fobie i kompulsje, których najczęstszą postacią jest potrzeba częstego mycia się. Rośnie też ryzyko popełnienia samobójstwa. Pomocy należy szukać u fachowców – psychiatrów i psychologów.
Niepotrzebnemu cierpieniu można zapobiec!!!
Podanie opisanych wyżej substancji nie jest trudne. Nie tylko należy uważać w dyskotekach czy w pubach, ale też w autobusach i pociągach. Tu możemy zaobserwować powrót do rodzicielskiej przestrogi z dzieciństwa: „nie bierz cukierków od obcego pana!”. Dlatego też warto zastosować się do kilku wytycznych, które pozwolą nam zapobiec spożyciu niechcianego środka i późniejszym tragicznym wydarzeniom.
- unikaj samotnych wędrówek późną nocą, ciemnymi ulicami, przez parki i odludne miejsca
- nigdy nie korzystaj z propozycji życzliwego nieznajomego, który chce Cię podwieźć do domu czy w inne miejsce
- unikaj nadmiernie eksponującego Twoje ciało ubioru
- nie podejmuj dyskusji z nieznajomymi, nachalnymi osobami
- na imprezy wybieraj zaufane i sprawdzone towarzystwo, wykorzystujcie siebie nawzajem do „opieki”
- zrezygnuj z samotnego chodzenia na dyskoteki
- postaraj się informować bliskich/przyjaciół gdzie i z kim zamierzasz się bawić i orientacyjnie, jak długo Cię nie będzie
- nie przyjmuj drinków od obcych Ci osób, nie wymieniaj się z nimi napojami, butelkę/puszkę otwieraj sama, a gdy robi to barman – niech czyni to na Twoich oczach
- nie pozostawiaj swojego napoju przy barze czy na stoliku, zrezygnuj z jego spożycia po powrocie
- jeżeli czujesz się źle po wypiciu danego napoju (zaburzenia równowagi, senność, mdłości, zaburzenia mowy – głównie po nikłym spożyciu alkoholu), niekoniecznie alkoholowego, szukaj pomocy u swoich, zaufanych osób lub zadzwoń na pogotowie; pamiętaj by podczas złego samopoczucia nie chować się w ciemne, ustronne pomieszczenia – wybieraj miejsca gdzie jest dużo ludzi; podczas wyjścia z lokalu czy też powrotu do domu, zapewnij sobie opiekę zaufanych osób
- gdy podejrzewasz użycie środka odurzającego, bezzwłocznie udaj się na policję, celem zebrania materiału dowodowego (krew, mocz) i wszczęcia przez policję odpowiedniego postępowania
- zaopatrz się w specjalne podkładki pod napoje, które wykrywają w nich zawartość narkotyku lub Drink-testy, umożliwiające sprawdzenie napoju pod kątem GHB i Ketaminy. Dostępny jest on w formie karty podobnej do płatniczej. Na dwa punkty testujące (muszą być suche) drinktesteru, umieszczamy krople napoju i delikatnie pocieramy palcem. Nie wolno mieszać substancji na obydwu punktach. Zwykle po kilku minutach mamy już wynik. Jeżeli jeden z punktów testujących wybarwi się na kolor ciemnoniebieski, wówczas może to świadczyć o obecności jednej lub kilku substancji. Niestety zdarza się też, że ocena napojów nie jest możliwa, a wyniki fałszywe. Na przykład wiele barwionych napojów wprowadza nieznaczne zabarwienie na punktach testujących, co nie oznacza wyniku dodatniego. Wszystkie napoje i likiery zabarwione na zielono lub niebiesko mogą w teście dawać fałszywe wyniki, ponadto woda z kranu i niektóre wody mineralne mogą chwilowo wprowadzać niebieski odcień na punktach testujących w czasie schnięcia. To nie oznacza wyniku dodatniego, zabarwienie powinno zniknąć po wyschnięciu
- 20% gwałtów zgłaszane jest na policji.
- 9% tych zdarzeń odbywa się poza domem.
- 5% sprawców ma stwierdzone problemy psychiczne.
- 83% gwałtów sprawcą jest zaufana osoba z otoczenia, w 20% stały partner, w 33% mąż...
2.Wszystko o pigułce gwałtu 'GHB', 6 października 2006, godz. 00:08 , Roman COMPOD Majewski . Wortal Muzyki Klubowej FTB.pl
3.Tomaszewska L., ...jeśli jesteś ofiarą gwałtu – Poradnik prawny dla kobiet, Centrum Praw Kobiet, www.cpk.org.pl
4.Tyrakowska M.,Wróblewska A., Cierpieć w ciszy, czy publicznie? Postępowanie z ofiarą zgwałcenia, Kwartalnik Prawno-Kryminalny Nr 1 (2009)
5.Na imprezie - uważaj na tabletkę gwałtu!, www.policja.pl
6.Szczawiński W., Piętno hańby, Panorama 43-44. 2004
7.www.drinksafe.pl
Katarzyna Ziaja
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
