Zwyrodnienie czołowo-skroniowe (frontotemporal lobe degeneration – FTLD)
Zwyrodnienie czołowo-skroniowe występuje równie często u kobiet, jak i u mężczyzn. 30–50% przypadków występuje rodzinnie, dziedziczy się autosomalnie dominująco. W populacji ogólnej odpowiada za 20% otępień zwyrodnieniowych.
W zależności od topografii zmian możemy wyróżnić 3 główne zespoły kliniczne:
- otępienie czołowo-skroniowe (frontotemporal dementia – FTD, choroba Picka) – dominują zaburzenia zachowania – wariant czołowy,
- otępienie semantyczne (semantic dementia) – dominują zaburzenia językowe – wariant skroniowy,
- postępująca afazja bez płynności mowy (progressive non-fluent aphasia).
Jak objawia się zwyrodnienie czołowo-skroniowe?
Do wczesnych objawów należy zaliczyć zmiany osobowości, zaburzenia funkcjonowania społecznego, pamięci oraz upośledzenie innych funkcji poznawczych. Przebieg jest podstępny, trwa około 10 lat, a proces postępuje powoli. Uszkodzenie części podstawnej i oczodołowej płata czołowego ujawnia zespół płata czołowego charakteryzujący się: odhamowaniem, brakiem wglądu, impulsywnością, rozpraszalnością uwagi (postać z odhamowaniem). Uszkodzenie zakrętu obręczy i przyśrodkowej kory płata czołowego warunkuje występowanie wariantu apatycznego z brakiem napędu.
Otępienie czołowo-skroniowe
Zwyrodnienie czołowo-skroniowe cechują zachowania antyspołeczne (nieprzestrzeganie norm, zachowania kryminologiczne, niewłaściwe zachowania seksualne). W późnym okresie choroby dochodzi do zajęcia obu płatów skroniowych, pojawiają się elementy zespołu Klüvera-Bucy’ego (zmiana diety, hiperoralność, wzrost lub spadek aktywności seksualnej).
Występują też zachowania utylizacyjne (nieodparta potrzeba używania przedmiotów będących w polu widzenia, zgodnie z przeznaczeniem niezależnie od tego czy ma to sens). Zaburzenia mowy polegają na zubożeniu słownictwa aż do anomii, przy zachowanym rozumieniu mowy i powtarzaniu.
Sprawdź: Kiedy może wystąpić otępienie poudarowe?
Otępienie semantyczne
Zanik dotyczy głównie części przednich obu płatów skroniowych. Na pierwszy plan wysuwają się głębokie zaburzenia pamięci semantycznej (nabytej, np. wiedza szkolna) i utrata pamięci słownej. Pamięć wydarzeń z własnego życia i codziennych zdarzeń jest zachowana. Przy zajęciu prawej skroni pojawia się prozopagnozja (nierozpoznawanie twarzy), mowa jest płynna, występuje wielomówność, zubożałe słownictwo (pusta mowa), trudności z wyszukiwaniem nazw, echolalia. Zaburzenia zachowania są podobne jak w wariancie czołowym.
Postępująca afazja bez płynności mowy
Zanik mózgu jest tutaj asymetryczny, obejmuje głównie lewy płat skroniowy i czołowy. Pojawia się brak płynności mowy, ale zachowane jest jej dobre rozumienie. Wypowiedzi mają wadliwą strukturę gramatyczną, używanie przyimków jest niewłaściwe, pojawiają się trudności w powtarzaniu, czytaniu i pisaniu. Bardzo długo zaburzenia mowy są objawem izolowanym, później pojawiają się zaburzenia zachowania typowe dla wariantu czołowego otępienia czołowo-skroniowego.
Warto przeczytać: Jak rozróżnić depresję w starszym wieku od otępienia?
Źródło: Wydawnictwo Continuo, „Podstawy psychologii. Podręcznik dla studentów medycyny i kierunków medycznych”; pod red. M. Talarowskiej, Antoniego Florkowskiego, Piotra Gałeckiego; rozdział 10: Wybrane zaburzenia psychiczne.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
