Biochemia

Wiele chorób (m.in. nerek, wątroby) przebiega bezobjawowo. Ich diagnoza często jest przypadkowa, dlatego tak ważne są badania biochemiczne. Jakie badania są ważne w chorobie nerek, o czym świadczy podwyższony wskaźnik CRP, co to jest przesączanie kłębuszkowe, jaka jest norma albuminy, lipazy, mioglobiny czy elastazy - o tym w krótkim niezbędniku diagnostycznym dotyczącym biochemii.
/ 18.01.2011 10:29

Białko całkowite

Norma: 6,0-8,0 g% lub 60,0-80,0 g/l

Opis: białka w naszym organizmie pełnią wielorakie funkcje. Większa ich pula jest syntetyzowana w wątrobie. W osoczu największą frakcję stanowią albuminy, a pozostałą część rozmaite globuliny. Oznaczanie białka całkowitego jest zlecane w celu uzyskania ogólnych informacji na temat stanu odżywienia pacjenta lub przebiegu przewlekłych chorób wyniszczających. Poprzez to badanie można ustalić, czy u pacjenta występują zaburzenia pracy wątroby lub nerek. Umożliwia ono także poznanie przyczyny gromadzenia się płynu w tkankach (obrzęków).

Powyżej normy: z hiperproteinemią (zwiększonym stężeniem białka całkowitego) mamy do czynienia w odwodnieniu organizmu, przy pobraniu krwi bez zdjęcia stazy, w przypadku wzrostu frakcji globulinowych, przewlekłych zakażeniach, chorobach z autoagresji, przewlekłych chorobach wątroby (marskość, zapalenia) i w szpiczaku mnogim.

Poniżej normy: hipoproteinemia (zmniejszone stężenie białka całkowitego) występuje głównie w przewodnieniu organizmu. Często jest związana ze spadkiem stężenia albumin we krwi, ale pojawia się także w oparzeniach, zaburzeniach wchłaniania, w niedożywieniu i w chorobach nerek z proteinurią.

Albuminy

Norma: 35-50 g/l (3,5-5,0 g/dl)

Opis: albumina stanowi ok. 60% białka całkowitego w surowicy. Jest syntetyzowana w wątrobie w ilości 15g/dobę, a czas jej półtrwania wynosi około 17 dni. Albumina jest odpowiedzialna za ciśnienie onkotyczne krwi, czyli za utrzymanie objętości krwi krążącej. Jest białkiem o dużej pojemności i niskim powinowactwie wiązania jonów (Ca, Mg, Zn) oraz różnych metabolitów słabo rozpuszczalnych w wodzie (kwasy tluszczowe, bilirubina, kwas moczowy). Silnie za to wiąże niektóre hormony (T4, T3, kortyzol), leki (salicylany, barbiturany, sulfonamidy, antybiotyki) i aminokwasy.

Powyżej normy: wzrost stężenia albumin zwykle związany jest z odwodnieniem organizmu.

Poniżej normy: spadek stężenia albumin wiąże się ze zmniejszoną ich syntezą (w niedożywieniu, zaburzeniach wchłaniania, przewlekłych chorobach wątroby), ze zwiększonym katabolizmem (rozpadem) albumin (w wysokiej gorączce, sepsie, urazach i w zaawansowanych chorobach nowotworowych). Ponadto za wartości poniżej normy odpowiedzialna jest zwiększona utrata albumin w skutek np. oparzeń, krwawień, wysięków, w zespole nerczycowym czy w chorobach przewodu pokarmowego. Spadek stężenia albumin obserwujemy również w przewodnieniu organizmu.

Białko C-reaktywne (CRP)

Norma:

Opis: białko C-reaktywne jest gamma-globuliną syntetyzowaną w wątrobie. Należy do grupy tzw. białek ostrej fazy, których stężenie wzrasta podczas toczących się w organizmie procesów zapalnych. Białko to w obecności jonów wapnia ma zdolność wiązania fragmentów błony komórkowej bakterii polisacharydu C - stąd też pochodzi jego nazwa. Już w kilka godzin po zadziałaniu czynnika zapalnego w ustroju, stężenie białka CRP znacznie wzrasta. Oznaczenie stężenia CRP jest przydatne w wykrywaniu zakażeń w chorobach układowych, np. w toczniu rumieniowatym, białaczkach, kolagenozach oraz przy wykrywaniu odrzucania przeszczepów.

Powyżej normy: wzrost stężenia białka CRP występuje w zakażeniach (głównie bakteryjnych), rozległych urazach, oparzeniach, chorobach nowotworowych, przy zawale serca i w reakcjach odrzucania przeszczepu.

Poniżej normy: zbyt niskie stężenie białka CRP - wówczas, gdy powinno być podwyższone - wiąże sie zazwyczaj z dysfunkcją wątroby.

Gamma-globuliny

Norma: IgA - 150-400 mg/dl lub 1,5-4,0 g/l; IgD - 0-140 mg/dl lub 0-1,4 g/l; IgE - poniżej 150 IU/ml; IgG - 900-1500 mg/dl lub 9,0-15,0 g/l; IgM - 60-170 mg/dl lub 0,6-1,7 g/l.

Opis: globuliny są białkami odpowiedzialnymi za mechanizmy odpornościowe w organizmie. Wyróżniamy globuliny alfa, beta i gamma. Główną frakcję γ-globulin stanowią głównie immunoglobuliny (przeciwciała), ale także np. CRP i lizozym. Immunoglobuliny wchodzące w skład γ-globulin (gamma) dzielą się na pięć klas: IgA - chronią śluzówki; są obecne we wszystkich wydzielinach; IgD - stanowią podstawowe receptory powierzchni limfocytów B; IgM - pojawiają się jako pierwsze w czasie choroby; IgE - ich ilość rośnie w odpowiedzi na alergen, a także w zakażeniach pasożytniczych; IgG - najważniejsze w walce z infekcją; warunkują odporność.

Powyżej normy: podwyższone wartości gamma-globulin występują w przewlekłych stanach zapalnych pochodzenia bakteryjnego (np. gruźlica) lub pasożytniczego (np. malaria), a także w kolagenozach, reumatoidalnym zapaleniu stawów, przewlekłych chorobach wątroby, szpiczaku mnogim, sarkoidozie, rozstrzeniu oskrzeli, chorobie Waldenströma.

Poniżej normy: obniżone stężenia gamma-globulin występują we wrodzonych zaburzeniach syntezy tych białek. Ponadto w chorobach nowotworowych, w czasie stosowania leków immunosupresyjnych (np. glikokortykosteroidów, cyklofosfamidu), w zespole nerczycowym i w enteropatii wysiękowej.

Aminotransferaza alaninowa (ALT; AlAT; GPT)

Norma: 5-40 U/l

Opis: jest to wewnątrzkomórkowy enzym. Najwyższe stężenia aminotransferazy alaninowej występują w hepatocytach (komórkach wątroby), a niższe w mięśniach szkieletowych, mięśniu sercowym i w nerkach. Pojawienie się większego stężenia tego enzymu w osoczu świadczy raczej o uszkodzeniu tkanek, a nie o dysfunkcji narządu.

Powyżej normy: wzrost stężenia enzymu AlAT może świadczyć o chorobach wątroby, trzustki, o zawale mięśnia sercowego, hipoksji, niewydolności krążenia, mononukleozie zakaźnej. Ponadto o pierwotnym niedoborze karnityny i przewlekłym leczeniu fibratami, salicylanami, pochodnymi sulfonylomocznika.

Poniżej normy: spadek stężenia aminotransferazy alaninowej poniżej 0,9 U/l silnie wskazuje na chorobę miąższu wątroby.

Aminotransferaza asparaginianowa (AST)

Norma: 5-40 U/l (85-680 nmol/l)

Opis: jest to enzym wskaźnikowy, który katalizuje reakcję transaminacji (przeniesienia grupy aminowej) między kwasem asparaginianowym, a kwasem alfa-ketoglutarowym. W efekcie tego przeniesienia powstaje kwas szczawiooctowy i glutaminowy. U zdrowego człowieka aktywność tego enzymu w osoczu jest śladowa. Najwyższe aktywności aminotransferazy asparaginianowej notuje się w mięśniu sercowym, mniejsze zaś w wątrobie i mięśniach szkieletowych.

Powyżej normy: wzrost aktywności AspAT obserwuje się w chorobach serca, głównie w zawałach, w uszkodzeniach wątroby, chorobach mięśni szkieletowych, chorobach nerek, mononukleozie zakaźnej i w ostrej niedokrwistości hemolitycznej.

Poniżej normy: obniżenie aktywności aminotransferaz obserwuje się u chorych dializowanych.

Wskaźnik de Ritisa

Norma: >1

Opis: jest to stosunek AspAT do AlAT. W warunkach prawidłowych wskaźnik ten jest większy od jedności. Parametru tego nie wylicza się, gdy wartości obydwu aminotransferaz są prawidłowe (mieszczą się w normie).

Poniżej normy: obniżone wartości mogą świadczyć o chorobie miąższu wątroby.

Dehydrogenaza mleczanowa (LDH)

Norma: 1333–3500 nkat/l

Opis: jest to enzym wskaźnikowy, który występuje we wszystkich komórkach ustroju. Najwięcej jest go w mózgu, erytrocytach, mięśniu sercowym, nerkach, wątrobie, płucach i mięśniach szkieletowych. Enzym ten katalizuje odwracalną reakcję utleniania kwasu mlekowego lub redukcji kwasu pirogronowego.

Powyżej normy: Wzrost LDH jest fizjologicznie 3-4 razy większy u noworodków. W zawale mięśnia sercowego wzrasta poziom LDH1. W anemii hemolitycznej wzrastają obie frakcje LDH1 i LDH2. W chorobach wątroby, nowotworach i dystrofiach mięśniowych wzrastają frakcje LDH4 i LDH5. Aktywność enzymu ulega znacznemu zawyżeniu po hemolizie surowicy.

Gamma-glutamylotransferaza (GGTP)

Norma: mężczyźni: 18-100 U/l; kobiety: 10-66 U/l

Opis: jest to enzym obecny w wielu tkankach. Największą aktywność wykazuje w nerkach, wątrobie, trzustce, jelitach i gruczole krokowym. GGTP katalizuje reakcję rozkładu (hydrolizy) wiązań peptydowych i przenosi reszty gamma-glutamylowe na aminokwasy lub peptydy. W związku ze zwiększoną jego aktywnością w gruczole krokowym, ogólna aktywność tego enzymu w surowicy jest wyższa u mężczyzn niż u kobiet.

Powyżej normy: wzrost aktywności GGTP obserwuje się w ostrych i przewlekłych chorobach dróg żółciowych, w ostrych i przewlekłych zapaleniach trzustki, nowotworach wątroby. Niewielki wzrost obserwuje się w zawale mięśnia sercowego, zapaleniu płuc i opłucnej i w zapaleniach jelit. Wzrost aktywności enzymu może być również indukowany przez alkohol i estrogeny.

Poniżej normy: jeśli spadek aktywności enzymu pojawia się w przewlekłych chorobach wątroby, to jest to zazwyczaj zły czynnik rokowniczy.

Fosfataza zasadowa (ALP)

Norma: 20-70 U/l; noworodki: 50-165 U/l; dzieci: 20-150 U/l

Opis: jest to enzym katalizujący reakcję rozkładu (hydrolizy) fosfomonoestrów. Wykazuje obecność w wątrobie, kościach, jelitach, nerkach, śledzionie i łożysku. Uszkodzenie wyżej wymienionych narządów powoduje podwyższenie aktywności fosfatazy zasadowej. Enzym ten występuje w wielu izoformach (frakcjach). W surowicy krwi osób dorosłych występuje przewaga frakcji wątrobowej (wynosi ok. 60%). U dzieci w okresie intensywnego wzrostu dominuje frakcja kostna - co stanowi ok. 85% całkowitej aktywności ALP.

Powyżej normy: wysoki wzrost frakcji kostnej występuje u dzieci (wzrost) i u osób po 50. roku życia (osteoporoza). Patologiczny wzrost frakcji kostnej stwierdza się w złamaniach kości, krzywicy, osteomalacji, nowotworach kości i chorobie Pageta. Frakcja wątrobowa wzrasta w przebiegu żółtaczki (zastój żółci), a także w guzach, zapaleniach i marskości wątroby (szczególnie poalkoholowej). Do wzrostu aktywności frakcji wątrobowej mogą prowadzić również niektóre leki, np.chloropromazyna. Frakcja łożyskowa może mieć nieznacznie fizjologicznie nasiloną aktywność w 16-20 tygodniu ciąży. Znaczne nasilenie aktywności tego enzymu może świadczyć o powikłaniach ciąży (zatrucie ciążowe, poronienie zagrażające). Frakcja jelitowa - wzrost aktywności można obserwować po zjedzeniu tłustych posiłków oraz w chorobach jelit, marskości wątroby i u pacjentów dializowanych. Są jeszcze frakcje rakowołożyskowe, które stwierdza się u chorych z nowotworami jajnika, płuc, piersi, trzustki i okrężnicy.

Poniżej normy: przyczyną spadku aktywności fosfatazy zasadowej mogą być: hipofosfatazemia (zaburzenia kalcyfikacji kości), zaburzenia wzrostu kości (achondroplazja, kretynizm, niedobór kwasu askorbinowego).

Fosfataza kwaśna (ACP)

Norma: 0,1-0,63 U/l; Dzieci: 0,67-1,07 U/l

Opis: to enzym katalizujący reakcję hydrolizy (rozkładu) fosforanów organicznych osiągający największą aktywność w pH ok. 5. Występuje w postaci izoenzymów w wątrobie, nerkach, gruczole krokowym, krwinkach czerwonych (erytrocytach), płytkach krwi. Diagnostycznie największe znaczenie ma izoenzym prostaty PAP, który u zdrowego człowieka stanowi 30% wartości fosfatazy kwaśnej.

Powyżej normy: zwiększony poziom występuje w chorobach gruczołu krokowego (rak, zapalenie, przerost lub po prostu masaż gruczołu krokowego), w chorobach i nowotworach kości, raku jelita i sutka, nadmiernym rozpadzie krwinek czerwonych i płytek krwi (trombopatie), chorobie Gauchera, osteoporozie, chorobie Pageta, w nadczynności tarczycy. U dzieci do okresu pokwitania aktywność fosfatazy kwaśnej jest około 2-5 razy większa.

Amylaza (diastaza; AMS)

Norma: 22-80 U/L

Opis: jest to enzym z grupy ekskrecyjnych. Katalizuje on reakcję hydrolizy (rozpadu) wiązań 1,4-alfaglikozydowych w łańcuchu skrobi i glikogenu. Enzym ten występuje przede wszystkim w trzustce, ale także w śliniankach, wątrobie i mięśniach.

Powyżej normy: wzrost aktywności amylazy obserwuje się m.in. w chorobach trzustki (przede wszystkim w zapaleniach), w odczynach zapalnych w jamie brzusznej, zapaleniach ślinianek, ranach jamy brzusznej i po zabiegach chirurgicznych, także w niedrożności dróg żółciowych i w perforacji jelita grubego.

Lipaza (LP)

Norma: 0,000-150,0 U/L

Opis: jest to enzym ekskrecyjny. Katalizuje hydrolizę (rozkład) estrów glicerolu i kwasów tłuszczowych o długich łańcuchach. W ostrych stanach zapalnych trzustki koreluje ze wzrostem innego enzymu - amylazy (diastazy). Najważniejszą z lipaz jest lipaza trzustkowa, choć są jeszcze inne (językowa, żołądkowa, wątrobowa, jelitowa). Aktywność lipazy bada się jedynie w surowicy, gdyż normalnie nie przechodzi ona do moczu.

Powyżej normy: wzrost aktywności lipazy we krwi (> 150 U/L) może być spowodowany ostrym zapaleniem trzustki, zaostrzeniem przewlekłego zapalenia trzustki, zamknięciem światła przewodu trzustkowego (najczęściej przez kamień lub nowotwór).

Elastaza

Norma: 1 ≤ 2 ng/ml

Opis: jest to agresywny enzym proteolityczny, który wykazuje swoistość narządową. Są trzy izoformy tego enzymu: elastaza trzustkowa 1 i 2 oraz elastaza neutrofilów. Elastaza neutrofilowa jest czułym wskaźnikiem infekcji.

Powyżej normy: wzrost aktywności enzymu najczęściej jest związany z chorobami trzustki. Wyraźny wzrost obserwuje się w ostrym zapaleniu trzustki i w raku trzustki.

Dehydrogenaza glutaminianowa (GLDH)

Norma: K ≤ 3; M ≤ 4 j.m./l

Opis: jest to enzym wskaźnikowy, narządowoczuły dla wątroby. Jest obecny w komórkach wątroby (hepatocytach).

Powyżej normy: wzrost GLDH obserwuje się w ostrym zapaleniu wątroby, żółtaczce zastoinowej oraz w nowotworach pierwotnych i przerzutach do wątroby.

5'-nukleotydaza (5'NT)

Norma: 0,6-2,4 nmol/l/s

Opis: jest to enzym katalizujący reakcję hydrolizy (rozpadu) AMP i GMP do adenozyny i kwasu fosforowego. Znajduje się w błonach komórkowych i siateczce cytoplazmatycznej komórek.

Powyżej normy: wzrost aktywności enzymu obserwuje się w cholestazie.

Cholinesteraza (ChE)

Norma: 1000 j.m. dla metody spektrofotometrycznej (835 ± 140 nmol/l/s)

Opis: cholinoesteraza to enzym katalizujący hydrolizę estrów choliny i kwasu tłuszczowego. W organizmie enzym występuje w układzie nerwowym i erytrocytach (tzw. acetylocholinotransferaza -AChE- rozkłada acetylocholinę) oraz w osoczu, mózgu, skórze, przewodzie pokarmowym (syntezowana w wątrobie butyrylocholinoesteraza -BChE).

Powyżej normy: wzrost aktywności ChE może świadczyć o zespole nerczycowym lub nadczynności tarczycy.

Poniżej normy: obniżony poziom ChE może oznaczać uszkodzenie hepatocytów, wrodzony niedobór ChE, zablokowanie enzymu przez pestycydy (aktywność powraca po ok. 3-6 tyg.).

Kinaza kreatynowa (CK, CPK)

Norma: kobiety 40-285 U/l; mężczyźni 55-370 U/l

Opis: kinaza kreatynowa to transferaza, która katalizuje (w obecności Ca2+, Mg2+ oraz ATP) tworzenie ADP i fosforylację keratyny (lub regenerację ATP z fosfokreatyny). Jest kluczowym enzymem m.in. mięśni i mózgu, bowiem zapewnia odpowiedni poziom ATP. W surowicy 95% aktywności CK stanowi izoenzym CK-MM (mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego).

Powyżej normy: wzrost CK obserwujemy w urazach mięśni, dystrofiach mięśniowych, stanach zapalnych tkanki mięśniowej, niewydolności nerek, gorączce.

Poniżej normy: obniżony poziom może wskazywać na alkoholową chorobę wątroby lub reumatoidalne zapalenie stawów.

Kinaza kreatynowa CK-MB

Norma: CK-MB masa: kobiety:

Opis: CK-MB to izoenzym kinazy kreatynowej znajdujący się w mięśniu sercowym i mięśniach szkieletowych.

Powyżej normy: jeśli poziom CK-MB jest podwyższony i stosunek CK-MB do całkowitego CK (wskaźnik CK-MB/CK) jest wyższy niż 2,5-3, to prawdopodobnie doszło do uszkodzenia serca. CK-MB pojawia się we krwi już po 3-6 godzinach od zamknięcia się tętnicy wieńcowej. Największe jej stężenie odnotowuje się po upływie 12. godzin. Już po 4. dniach jest ona niewykrywalna. Wysoki poziom CK przy niskim wskaźniku CK-MB/CK wskazuje na uszkodzenie mięśni szkieletowych. Wzrost poziomu CK-MB może też wiązać się z przewlekłymi chorobami mięśni, uszkodzeniem innych narządów oraz długotrwałym wysiłkiem fizycznym.

Troponina

Norma: prawidłowe (fizjologiczne) stężenie troponin jest zbliżone do czułości analitycznej stosowanych metod i praktycznie przyjmuje się je za zerowe. Za wartość decyzyjną (wartość odcięcia) służącą do rozpoznawania zawału serca uznaje się 99 centyl rozkładu stężeń w referencyjnej populacji ludzi zdrowych.

Opis: troponiny to białka regulacyjne, które kontrolują zależną od Ca2+ interakcję aktyny i miozyny. Kompleks troponin składa się z troponiny T, I, C. W diagnostyce mierzymy poziom troponiny T oraz I.

Powyżej normy: podwyższony poziom troponin świadczy o uszkodzeniu kardiomiocytów. Definicja zawału według ESC opiera się na wykryciu podwyższonego poziomu troponin. Wzrost stężenia troponiny obserwuje się w ciągu 3-6 godzin po zawale mięśnia sercowego. Szczytowe wartości pojawiają się po upływie 12-72 godzin od zawału, a do normalizacji dochodzi po 7-10 dniach. Ponadto poziom troponiny może wzrosnąć m.in. w posocznicy, hipotensji, hipowolemii. Troponina T może rosnąć w dermatiomiositis, polimiositis, niewydolności nerek.

Mioglobina

Norma: poniżej 50 ng/ml.

Opis: mioglobina to białko znajdujące się w komórkach mięśnia sercowego i mięśni szkieletowych. Oznaczenie to charakteryzuje się wysoką czułością, ale niską swoistością.

Powyżej normy: stężenie mioglobiny wzrasta w 1,5-2 godziny po zawale mięśnia sercowego. Maksymalne wartości osiąga po upływie 6-8 godzin i normalizuje się po 24 godzinach. Zwiększone stężenie mioglobiny stwierdza się również w następstwie niedotlenienia komórek mięśni szkieletowych, urazu oraz rabdomiolizy.

Albumina modyfikowana niedokrwieniem (IMA)

Norma: dla tego oznaczenia nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych.

Opis: albumina modyfikowana niedokrwieniem jest markerem obniżonej dostępności tlenu. Badanie to wykazuje się wysoką czułością w przypadku niedokrwienia, lecz jego swoistość jest niewielka - może być związana z niedokrwieniem innych organów niż serca. Jej główną zaletą jest jej ujemna wartość predykcyjna.

Powyżej normy: podwyższony poziom IMA może świadczyć o niedokrwieniu mięśnia sercowego, jak również niedokrwieniu innych części ciała, takich jak mięśnie szkieletowe lub przewód pokarmowy.

Sercowe białko wiążące kwasy tłuszczowe (H-FABP)

Norma: dla tego oznaczenia nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych.

Opis: sercowe białko wiążące kwasy tłuszczowe (Heart Fatty Acid Binding Protein, H-FABP) jest nowym wczesnym markerem martwicy miokardium. Jest niskocząsteczkowym białkiem występującym w cytoplazmie kardiomiocytów. Znajduje się również w mięśniach szkieletowych. Stąd wynika jego stosunkowo duża swoistość i szybkość pojawiania się w krążeniu po uszkodzeniu kardiomiocyta.

Powyżej normy: H-FABP wzrasta w martwicy mięśnia sercowego. Jest czułym i swoistym markerem. Usuwanie FABP drogą nerek zmniejsza jego przydatność w diagnostyce uszkodzenia miokardium u pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek.

Dehydrogenaza mleczanowa (LDH)

Norma: 120-230 U/l

Opis: dehydrogenaza mleczanowa (LDH) jest enzymem obecnym prawie we wszystkich tkankach organizmu, ale w prawidłowych warunkach tylko niewielkie ilości są wykrywane we krwi. LDH jest ogólnym wskaźnikiem uszkodzenia komórek, ale nie pozwala określić, jakie komórki są uszkodzone. Całkowity poziom LDH jest sumą aktywności pięciu różnych izoenzymów.

Powyżej normy: w zawale serca całkowity poziom LDH we krwi wzrośnie po 18-24 godzinach, osiągnie maksimum po 2-3 dniach i wróci do normy po 7-14 dniach. Podwyższony poziom LDH występuje w następujących sytuacjach: udar mózgowy, leki (znieczulające, aspiryna, prokainamid, środki narkotyczne, alkohol), niedokrwistość hemolityczna, niedokrwistość złośliwa, mononukleoza, zawał krezki, zator tętnicy płucnej, choroby nerek i wątroby, dystrofia mięśniowa, zapalenie trzustki. Znaczny wysiłek fizyczny może spowodować czasowy wzrost LDH. Fałszywie zawyżony wynik LDH może być spowodowany przez hemolizę pobranej krwi. U pacjentów z wysoką liczbą płytek krwi poziom LDH jest fałszywie zawyżony.

Poniżej normy: niski poziom LDH czasami występuje u osób, które zażywają duże dawki witaminy C.

Mózgowy peptyd natriuretyczny (BNP)

Norma: dla tego oznaczenia nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych.

Opis: BNP to peptyd natriuretyczny wydzielany przez komory serca (głównie w lewej komorze). Jest hormonem wywołującym zmniejszenie resorbcji zwrotnej sodu, rozkurcz naczyń obwodowych, hamowanie układu RAA oraz funkcji układu współczulnego.

Powyżej normy: podwyższenie BNP obserwujemy w niedotlenieniu mięśnia sercowego (w chorobie wieńcowej i zawale serca) lub gdy dojdzie do przerostu lewej komory albo tamponady serca. Poziom BNP jest związany z ciężkością niewydolności serca. Wyższe wartości mogą być związane z gorszym rokowaniem.

Przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP)

Norma: dla tego oznaczenia nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych.

Opis: ANP to peptyd natriuretyczny wydzielany przez kardiomiocyty przedsionków serca pod wpływem wysokiego stężenia jonów sodu, dużej ilości płynu pozakomórkowego lub dużej ilości krwi. Jest hormonem wywołującym zmniejszenie resorbcji zwrotnej sodu, rozkurcz naczyń obwodowych, hamowanie układu RAA oraz funkcji układu współczulnego.

Powyżej normy: podwyższenie poziomu ANP w surowicy może być świadczyć o niewydolności serca.

Parathormon (PTH)

Norma: 20-30 pg/ml.

Opis: jest to hormon polipeptydowy, który składa się z 84 aminokwasów. Odpowiada on za regulację hormonalną gospodarki wapniowo-fosforanowej w organizmie. Wytwarzany jest w przytarczycach z produkowanego konstytucyjnie pre-pro-parathormonu. Degradacja i uwalnianie PTH uwarunkowane jest stężeniem jonów wapnia w surowicy krwi, którego obniżenie powoduje zwiększony wyrzut PTH. Czynnikiem warunkującym wrażliwość przytarczyc na wahania stężenia wolnego wapnia jest aktywna postać witaminy D – 1,25(OH)2D3. Narządami docelowymi dla PTH są kości i nerki. W kościach pod wpływem PTH zwiększa się uwalnianie wapnia. W przypadku niedoboru aktywnej formy witaminy D występuje oporność kości na jego działanie. W nerkach natomiast zwiększa wchłanianie zwrotne jonów wapnia, hamując zwrotną resorbcję fosforanów, zwiększa też wytwarzanie aktywnej postaci witaminy D–kalcytriolu. Witamina D z kolei powoduje zwiększone wchłanianie wapnia w jelitach.

Powyżej normy: nadczynność przytarczyc może być typu pierwotnego i wtórnego (np. mocznica). Jej podwyższona wartość skutkuje większym wydzielaniem PTH. Wzrasta poziom wapnia we krwi, kosztem tego, który jest zgromadzony w kościach. Może to wywołać groźne zaburzenia funkcji mózgu pod postacią np. wymiotów, zaburzeń rytmu serca oraz kości (osteoporoza).

Poniżej normy: obniżone wartości (zmniejszona synteza i wydzielanie PTH) świadczą o hipokalcemii. Hipokalcemia może także nastąpić na skutek zaburzeń w transdukcji sygnału do wnętrza komórki (niedoczynność przytarczyc rzekoma). Mogą się wtedy pojawić objawy tężyczki.

Kalcytonina (CT)

Norma: 8,3-22,0 pmol/l (30 - 80 pg/ml). U kobiet po menopauzie ulega obniżeniu, a u noworodków osiąga wartości nawet czterokrotnie wyższe.

Opis: jest to hormon polipeptydowy wytwarzany głównie przez komórki C gruczołu tarczowego. Bierze udział w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej, pobudza odkładanie wapnia w tkance kostnej oraz proces hydroksylacji metabolitu witaminy D3 do jej aktywnej postaci.

Powyżej normy: bodźcem do uwalniania kalcytoniny jest wzrost stężenia wapnia. Uwalniana jest również poza tarczycą - w komórkach ośrodkowego układu nerwowego i przewodu pokarmowego. Jej uwolnienie prowadzi do obniżenia stężenia wapnia w surowicy. Podwyższone stężenie kalcytoniny obserwuje się również w przypadku obecności nowotworu tarczycy wywodzącego się z komórek C. Zwiększone stężenie występuje także w przypadku produkcji kalcytoniny przez nowotwory umiejscowione w innych narządach (tzw. zespół paraneoplastyczny).

Witamina D3 (3-Cholekalcyferol)

Norma:  ≥15 ng/ml

Opis: grupa rozpuszczalnych w tłuszczach steroidowych organicznych związków chemicznych. Witamina D działa na układ kostny (ma wpływ na metabolizm kości oraz kształtowanie się kości i zębów). Ma również korzystny wpływ na system nerwowy i mięśniowy, regeneruje neurony, zwiększa masę mięśniową i siłę mięśni. Ma działanie immunomodulujące i pośrednio przeciwbakteryjne, antyproliferacyjne i zapobiega powstawaniu komórek nowotworowych, wpływa na apoptozę i angiogenezę. Ma także działania metaboliczne w wielu tkankach: przytarczycach, jajnikach, sercu, piersiach.

Powyżej normy: występujące objawy są związane z hiperkalcemią, czyli podwyższonymi wartościami. Do objawów tych należą: nudności i wymioty, brak apetytu, zaparcia, osłabienie i łatwe męczenie się, nadmierne pragnienie, wzmożone oddawanie moczu, świąd skóry, bóle głowy. Przy towarzyszącej hiperkalciurii może dochodzić do tworzenia złogów nerkowych (kamica nerkowa), a także zwapnień (nefrokacynoza), a następnie do niewydolności nerek. Złogi wapniowe mogą pojawiać się w tkankach, np. tętnicach, sercu, płucach. U dzieci można zaobserwować opóźnienia w rozwoju psychomotorycznym.

Poniżej normy: awitaminoza grozi krzywicą u dzieci i młodzieży, rozmiękaniem kości (osteomalacja) i osteoporozą u dorosłych, złamaniami, skrzywieniami i zwyrodnieniami układu kostnego, zniekształceniami sylwetki, złym funkcjonowaniem układu nerwowego i mięśniowego, mialgii i miopatii, zapaleniem spojówek, stanami zapalnymi skóry, osłabieniem organizmu i zmniejszeniem odporności. Ponadto powoduje pogorszenie słuchu, osłabienie i wypadanie zębów oraz zwiększanie się ryzyka chorób autoimmunologicznych, zwłaszcza cukrzycy typu 1, choroby Leśniowskiego-Crohna, raka pęcherza moczowego, piersi, jelita grubego, okrężnicy i jajnika. Osoby z chorobą Parkinsona i stwardnieniem rozsianym mają niższe stężenie witaminy D w surowicy.

Cykliczny 5'-adenozynomonofosforan (cAMP)

Opis: jest to organiczny związek chemiczny z grupy nukleotydów, fosforanowa pochodna adenozyny (cykliczny diester). Bierze udział w wielu reakcjach biochemicznych jako element transdukcji sygnału. Aktywuje swoiste kinazy białkowe, które działają stymulująco na poszczególne enzymy i białka. Zwiększa przepuszczalność błon komórkowych. Jest informatorem drugiego rzędu pośredniczącym w działaniu wielu hormonów (np. noradrenaliny, glukagonu). Powoduje przemieszczanie w komórce jonów Na+ i K+. Przyspiesza przemiany w cyklu kwasów trikarboksylowych, wzmaga utlenianie komórkowe i syntezę ATP. Stymuluje wzrost ruchliwości plemników. Wpływa na przemianę lipidów. Zwiększa glikogenezę wątrobową i jest sygnałem głodu.

Frakcja kostna fosfatazy alkalicznej (b-ALP)

Norma: 20-70 U/l; noworodki: 50-165 U/I; dzieci: 20-150 U/I

Opis: jest to enzym z klasy hydrolaz. Jej rola polega głównie na katalizowaniu defosforylacji różnych estrów fosforanowych. Jest enzymem obecnym głównie w kościach (50-60%), wątrobie (10-20%) i jelitach (30%)

Powyżej normy: zwiększony poziom fosfatazy występuje w chorobach i nowotworach kości (krzywica, osteomalacja, choroba Pageta, nadczynność gruczołów przytarczycznych), w niedoborze witaminy D, w niedoborze wapnia i fosforanów w diecie, zespole Cushinga, chorobach nerek, w nowotworach brodawki większej dwunastnicy lub dróg żółciowych, w innych nowotworach produkujących fosfatazę zasadową (zespoły paranowotworowe). Fizjologiczny wzrost aktywności enzymu obserwuje się u wcześniaków, u dzieci w okresie dojrzewania oraz w trzecim trymestrze ciąży.

Poniżej normy: przyczyną spadku aktywności może być hipofosfatazemia, charakteryzująca się zaburzeniami kalcyfikacji kości, zaburzenia wzrostu kości (achondroplazja, kretynizm, niedobór kwasu askorbinowego).

Osteokalcyna (BGP)

Norma: 0,862-4,31 nmol/l (5-25 µg/l)

Opis: jest to białko niekolagenowe zbudowane z 49 aminokwasów. Osteokalcyna jest uważana za wysoce swoisty marker wielkości obrotu kostnego i świadczy o aktywności osteoblastów.

Powyżej normy: przekroczenie dopuszczalnej normy może świadczyć o osteoporozie, nadczynności przytarczyc, chorobie Pageta, nadczynności tarczycy oraz o nowotworach kości.

Poniżej normy: obniżenie poziomu osteokalcyny może świadczyć o niedoczynności tarczycy lub przytarczyc.

Hydroksyprolina (HP)

Norma: 114–330 ?mol/doba (15-43 mg/doba)"

Opis: jest to obojętny elektrycznie aminokwas niekodowany przez DNA, ale wytwarzany przez organizmy żywe. Jest on ważnym składnikiem kolagenu. Jego oznaczanie w moczu jest istotne w diagnostyce chorób przebiegających z destrukcją kości.

Powyżej normy: przekroczenie dopuszczalnych wartości może świadczyć o chorobie Pageta, nadczynności przytarczyc (pierwotna i wtórna) oraz tarczycy i kory nadnerczy, a także o przerzutach do kości osteoporozy.

Glukoza

Norma: 3,9-6,4 mmol/l (70-115 mg/dl); noworodki: 2,8-4,4 mmol/l (50-115 mg/dl); dzieci: 3,9-5,8 mmol/l (70-105 mg/dl)

Opis: jest to główne źródło energii dla ustroju. Jej poziom zależy od dostarczania z pożywieniem, wytwarzania z aminokwasów i uwalniania z zapasów w wątrobie, a także zużycia przez tkanki. Podstawowym regulatorem jej poziomu we krwi jest insulina, która obniża poziom cukru, a także działające przeciwstawnie hormony - glukagon, hormon wzrostu, adrenalina, kortykosterydy, tyroksyna.

Powyżej normy: wzrost stężenia glukozy może świadczyć o cukrzycy insulinozależnej typu 1, cukrzycy insulinoniezależnej typu 2, cukrzycy kobiet ciężarnych, zaburzeń tolerancji glukozy lub funkcji przysadki i nadnerczy. Ponadto wysokie stężenie glukozy odnotowuje się w zespole Cushinga z często współistniejącą cukrzycą insulinooporną, gigantyzmie i akromegalii, chorobach trzustki (ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki, rak trzustki u pacjentów dializowanych), hiperglikemii z powodu zwiększonej sekrecji adrenaliny. Wyższe wartości mogą również wynikać z podania adrenaliny, tyreotoksykemii i oparzeń (pierwsze 24 godziny).

Poniżej normy: spadek stężenia powoduje przedawkowanie insuliny lub nieprzyjęcie posiłku po podaniu leku. Obniżone wartości insuliny mogą świadczyć o przedawkowaniu doustnych leków przeciwcukrzycowych (sulfonylomoczników), hiperinsulinizmie, niedoczynności hormonalnej przysadki, nadnerczy, wrodzonych blokach metabolicznych, alkoholizmie, toksycznym uszkodzeniu wątroby. Zaniżone wskaźniki glukozy może wywoływać chloroform, tetrachlorek węgla, etanol, paracetamol, salicylany, alfa-amanityna (zatrucie muchomorem sromotnikowym).

Hemoglobina glikowana (HbA1)

Norma: 4-6% ogólnej ilości hemoglobiny.

Opis: HbA z przyłączoną nieenzymatycznie, trwale cząsteczką glukozy do N-końcowych aminokwasów łańcuchów globiny. Wartość HbA1c przy diagnozie ma znaczenie jedynie pomocnicze. U chorych używa się jej natomiast jako wskaźnika skuteczności terapii (z zastrzeżeniem, że odzwierciedla średnią glikemię), przyjmując zwykle za oznakę dobrej kontroli glikemii HbA1c poniżej 7 lub 6,5%.

Powyżej normy: duże stężenie świadczy o proporcjonalnie podwyższonej glikemii, co może pozwolić na określenie średniego poziomu glukozy w surowicy przez okres 2-3 miesięcy, z czego największy wpływ mają ostatnie dwa tygodnie.

Poniżej normy: chorzy utrzymujący niską HbA1c mają rzadziej powikłania cukrzycy. Zbyt niska wartość HbA1c sugeruje częste hipoglikemie. Wskaźnik jest niewiarygodny przy wariantach hemoglobiny.

Fruktozamina

Norma: do 285 µmol/l

Opis: fruktozamina to glikoproteina powstająca w wyniku reakcji białek osocza z glukozą.

Powyżej normy: stężenie pomiędzy 286–350 µmol/l świadczy o cukrzycy wyrównanej (dobrze leczonej), a stężenia wyższe - o cukrzycy niewyrównanej.

Insulina

Norma: 3-17 mlU/l (18-102 µmol/l)

Opis: insulina jest hormonem produkowanym w trzustce przez komórki beta wysp Langerhansa. Do jej głównych zadań należy obniżenie stężenia glukozy we krwi po posiłku. Z glukozy powstaje glikogen, który jest magazynowany w wątrobie i tkance mięśniowej. Oprócz tego insulina wpływa na metabolizm lipidów, białek i soli mineralnych.

Powyżej normy: podwyższone steżenie insuliny może świadczyć o cukrzycy typu 2, otyłości, zespole Cushinga, insulinomii, czyli nowotworze trzustki wywodzącym się z komórek produkujących insulinę. Podwyższenie stężenia insuliny może też wystąpić przy stosowaniu niektórych leków np. sterydów, pochodnych sulfonylomocznika.

Poniżej normy: obniżone stężenie najczęściej świadczy o cukrzycy typu 1 i niedoczynności przysadki.

Peptyd C

Norma: 0,37-1,2 nmol/l (1,1-3,6 µg/l)

Opis: jest to peptyd odcinany od pierwotnej formy insuliny w czasie wydzielania insuliny z trzustki. Jego stężenie odpowiada stężeniu uwalnianej insuliny.

Powyżej normy: podwyższone stężenie może świadczyć o cukrzycy typu 2, gruczolaku trzustki oraz niewydolności nerek.

Poniżej normy: obniżone stężenie peptydu C świadczy o cukrzycy typu 1.

Bilirubina całkowita

Norma: 5,1-20,5 µmol/l (0.3-1,2 mg/dl)

Opis: bilirubina jest związkiem powstajacym z hemoglobiny w wyniku rozpadu eytrocytów.

Powyżej normy: wyższe wartości mogą świadczyć o chorobach wątroby (marskości, uszkodzeniu toksycznym, nowotworach), chorobach dróg żółciowych (zapaleniu, kamicy, nowotworach), niedokrwistości hemolitycznej, raku trzustki, niewydolności serca. Stężenie może być podwyższone u kobiet ciężarnych i noworodków.

Bilirubina związana (bezpośrednia)

Norma: 1,7-6,8 µmol/l (0,1-0,4 mg/dl)

Opis: jest to bilirubina, która została połączona w wątrobie z kwasem glukuronowym.

Powyżej normy: wyższe wartości mogą świadczyć o chorobach dróg żółciwoych (kamicy, nowotworach, zapaleniu), raku trzustki, marskości wątroby, niewydolności serca. Występują również u kobiet ciężarnych.

Bilirubina wolna (pośrednia)

Norma: 3,4-13,7 µmol/l (0,2-0,8 mg/dl)

Opis: jest to bilirubina krażąca we krwi w połączeniu z albuminami.

Powyżej normy: podwyższone stężenie świadczy o niedokrwistości hemolitycznej, wrodzonych zaburzeniach przemiany bilirubiny, chorobach wątroby, niewydolności serca; występuje także u kobiet w ciąży.

Sterkobilina

Opis: jest to związek powstający z bilirubiny w wyniku przemian z udziałem bakterii jelitowych. Jest on wydalany z kałem i nadaje mu brązowe zabarwienie.

Kreatynina

Norma: 53-115 µmol/l (0,6-1,3 md/dl)

Opis: jest to związek organiczny powstający z fosfokreatyniny mięśni szkieletowych i usuwany z organizmu przez nerki.

Powyżej normy: podwyższenie stężenia może świadczyć o chorobach nerek, akromegalii i gigantyzmie. Występuje po wysiłku fizycznym, u osób z dużą masą mięśniową i stosujących dietę mięsną.

Poniżej normy: stężenie spada w trakcie sterydoterapii, u osób wygłodzonych lub z małą masą mięśniową, np.cierpiących na zaniki mięśni.

Mocznik

Norma: 15-40 mg/dl (2-6,7 µmol/l)

Opis: jest to produkt przemiany białek. Powstaje głównie w wątrobie i jest wydalany w większości przez nerki. Jego stężenie w surowicy zależy od ilości spożywanego białka, czynności nerek i wątroby.

Powyżej normy: wzrost stężenia mocznika może świadczyć o chorobach nerek, nadmiernym spożyciu białek w diecie lub gorączce. Może również wynikać z przyjmowania niektórych leków, np. cytostatyków.

Poniżej normy: obniżenie poziomu mocznika może być wynikiem zwiększonego wydalania moczu, diety ubogiej w białko oraz ciąży. Ponadto może świadczyć o chorobach wątroby.

Przesączanie kłębuszkowe (GFR)

Norma: 80-120 ml/min/1.73m2

Opis: współczynnik pszesączania kłębuszkowego oznacza ilość osocza przesączoną przez kłębuszki nerkowe do moczu pierwotnego w jednostce czasu.

Powyżej normy: przekroczenie dopuszczalnej normy może świadczyć o chorobach nerek. Może występować także u kobiet w ciąży.

Poniżej normy: wartości poniżej normy mogą świadczyć o chorobach nerek, w których upośledzona jest funkcja nefronów i o zastoinowej niewydolności serca.

Przepływ nerkowy (RBF)

Norma: 1200ml/min

Opis: wyraża przepływ krwi przez nerkę. Jest on dostosowany do funkcji oczyszczającej nerkę, ale nieadekwatny do metabolizmu nerki.

Klirens p-aminohipuranu (PAH)

Norma: kobiety: 580 ml/min; mężczyźni: 650 ml/min

Opis: jest to parametr określający efektywny przepływ osocza przez nerki. PAH podawany jest dożylnie, a usuwany przez nerki na drodze filtracji i sekrecji kanalikowej.

Cystatyna C

Norma: "Kobiety: 0,57-0,96 mg/l; Mężczyźni: 0,5-0,96 mg/l"

Opis: Jest to drobnocząsteczkowe białko będące markerem czynności kłębkównerkowych. Ulega ono całkowitej filtracji w kłębku i całkowitej resorbcji (wchłanianiu) w kanalikach nerkowych. Stężenie cystatyny C w surowicy ściśle zależy od wielkości przesączania kłębkowego. Dlatego też jest znacznie czulszym wskaźnikiem od kreatyniny. Cystatyna C jest również dobrym marekerem odrzutu przeszczepu nerek.

Kwas moczowy

Norma: kobiety: 2,5–6 mg/dl; mężczyźni: 3,5–7 mg/dl

Opis: kwas moczowy jest końcowym produktem przemiany metabolizmu zasad purynowych pobranych z pożywienia. Tworzy białe kryształy, które nie rozpuszczają się w wodzie. Śladowo występuje we krwi, w wątrobie, śledzionie i moczu. Około 75% wyprodukowanego kwasu moczowego jest wydalane z moczem, pozostałe 25% przechodzi do przewodu pokarmowego, gdzie jest rozkłdane przez bakterie jelitowe.

Powyżej normy: podwyższony poziom kwasu moczowego stwierdza się w dnie moczanowej (gdy kryształy kwasu moczowego odkładają się w stawach), w kamicy nerkowej (kamienie moczanowe).

D-dimery

Norma:

Opis: są to produkty rozpadu fibryny, czyli białka biorącego udział w procesie krzepnięcia. Jest dobrym markerem choroby zakrzepowo-zatorowej.

Powyżej normy: wartości D-dimery wzrastają wraz z wiekiem, np. w trakcie hormonalnej terapii zastępczej, doustnej antykoncepcji, w ciąży, po urazach. Przekroczenie dopuszczalnej normy może świadczyć o chorobach wątroby lub nerek, zakażeniach, posocznicy, zatorowości płuc, DIC oraz zakrzepicy żył głębokich. Może występować po operacjach.

Poniżej normy: niski poziom tego białka pozwala wykluczyć chorobę zakrzepowo-zatorową.

Opracowała: Joanna Milewska

Dowiedz się więcej o odczytywaniu wyników badań z naszego forum medycznego.

Normy wyników badań

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Redakcja poleca

Kultowe Ramoneski Jesienne

BORN2BE

Kultowe Ramoneski Jesienne

Znajdź Swój Model
Zobacz
Jedz Smaczniej i Zdrowiej!

Electrolux

Jedz Smaczniej i Zdrowiej!

Niezawodna Jakość
Zobacz
Sprawdź Bestsellerowe Sukienki Mini!

RENEE

Sprawdź Bestsellerowe Sukienki Mini!

Must Have!
Zobacz
Nowoczesna Sukienka Mini Envy

Mari Preti

Nowoczesna Sukienka Mini Envy

Wykwintna i Stylowa
Zobacz
REKLAMA