Na co zwrócić uwagę, gdy wybieramy laboratorium do badań? Czy wyniki badań mogą się różnić w zależności od tego, w jakim laboratorium były robione? Na nasze pytania odpowiedziała dr n. farm. Michalina Pazgrat-Patan z Instytutu Mikroekologii w Poznaniu.
Czy każde laboratorium oferuje ten sam standard usług?
Medyczne Laboratorium Diagnostyczne, wykonujące tzw. badania in vitro materiału biologicznego, musi być wpisane na listę medycznych laboratoriów diagnostycznych Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych i podlegać jej nadzorowi. Natomiast bezpośredni nadzór merytoryczny nad prowadzonymi w laboratorium badaniami sprawuje kierownik, czyli osoba posiadająca specjalizację w danej dziedzinie i doświadczenie zawodowe. W takim laboratorium badania prowadzone są przez wykwalifikowany personel z uprawnieniami – diagnostów laboratoryjnych – a oznaczenia prowadzone są według ścisłych procedur laboratoryjnych. Do tego wykonywane w danym laboratorium badania powinny być poddawane zewnętrznym sprawdzianom biegłości w celu potwierdzenia wiarygodności wykonywanych badań. Na wypadkową wysokiej jakości badań laboratoryjnych składa się również praca na sprawdzonym sprzęcie, który posiada swoje paszporty techniczne (karty instalacji) i jest poddawany regularnym przeglądom technicznym. Od jednej niesprawnej igły płuczącej może zależeć wynik badania, który nie będzie odzwierciedlał stanu zdrowia pacjenta.
Dlatego taki wielopoziomowy nadzór oraz wiedza i umiejętności personelu gwarantują wysoką jakość i wiarygodność badań laboratoryjnych. Decydując się na badania laboratoryjne, warto sprawdzić podstawowe informacje o danej placówce: czy spełnia wymagane przepisami kryteria, by uzyskać wysoki standard usług. Pamiętajmy, że wysoki standard = wiarygodność wyniku.
Co oznacza zbyt niski i zbyt wysoki poziom płytek krwi?
Czy są badania lepsze i gorsze? Na czym polegają różnice?
Badania laboratoryjne możemy z grubsza podzielić na jakościowe i ilościowe. W niektórych przypadkach wystarcza pacjentowi czy lekarzowi informacja tylko że jest jakaś patologia (odchylenie od normy, np. obecność antygenu bakteryjnego, odpowiedzialnego za chorobę) i niektóre badania mają tylko taką opcję. Jednakże wielokrotnie jest to informacja niewystarczająca, gdyż od poziomu danego markera biologicznego zależy nie tylko rozpoznanie toczącego się procesu chorobowego, ale i dalsze postępowanie terapeutyczne.
Dobrym przykładem jest kalprotektyna – marker stanu zapalnego jelita, którego konkretne stężenie służy do monitorowania remisji lub wznowy stanu zapalnego w tym organie, ale też pozwala dobrać leczenie czy też umożliwia podjęcie lekarzowi decyzji o wykonaniu kolonoskopii lub przeciwwskazaniu do jej wykonania. W laboratorium, którego jestem kierownikiem, dążymy do tego, by te parametry, które mają taką opcję, zawsze oznaczać ilościowo, ponieważ taki wynik badania jest rzetelnym narzędziem diagnostycznym.
Czym badania z drogerii różnią się od badań laboratoryjnych?
Osoba zainteresowana wykonaniem sobie bądź swoim bliskim badań laboratoryjnych powinna zapoznać się z informacjami na jego temat. Najważniejsze to: gdzie przeprowadzane jest badanie – czy jest to uprawnione laboratorium, czy badania prowadzone są na miejscu, czy wykonują je diagności laboratoryjni oraz czy sprawozdanie z badania ma formę jakościową (jest lub nie ma odchylenia, bez konkretnych wartości liczbowych), czy też jest to wynik ilościowy?
Ważne jest także kto autoryzował wynik badania – czy osoba ta ma uprawnienia i czy podane są wartości normatywne na wyniku? Diagnosta laboratoryjny to osoba, która w danej tematyce kształci się przez 5 lat studiów. Jest osobą przeszkoloną do wykonywania badań diagnostycznych. Wykonując testy samodzielnie w domu, przez osoby niewykwalifikowane w tym zakresie, możemy uzyskać niewiarygodne wyniki, co bezpośrednio może przekładać się na zdrowie pacjenta.
Na co zwrócić uwagę, gdy wybieramy laboratorium do badań?
Laboratorium diagnostyczne powinno być wpisane na listę Medycznych Laboratoriów Diagnostycznych, dostępną na stronie KIDL (informacja jawna). Istotna jest dobra infrastruktura – punktu pobrań materiału, zaplecza laboratoryjnego odpowiednio wyposażonego do profilu wykonywanych badań oraz zakresu badań. Lista badań laboratoryjnych będących w ofercie danego laboratorium jest ważną wskazówką czy laboratorium przeprowadza badania z wąskiego zakresu (np. analizy kompleksowo badające stan jelit), co może świadczyć o wysokospecjalistycznym podejściu do analiz i przekładać się na znaczną jakość. Myślę również, że okres działalności laboratorium może mieć tu znaczenie. Ważne jest także to, czy laboratorium może poszczycić się certyfikatami jakości dotyczącymi wykonywanych badań.
Czy wyniki badań mogą się różnić w zależności od tego, w jakim laboratorium były robione? Dlaczego?
Niestety zdarza się, że wyniki badań różnią się w zależności od miejsca przeprowadzonego badania. Może mieć na to wpływ wiele czynników – poczynając od niezależnych od laboratorium – czyli różnicy wynikającej z próbek oddanych w różnym czasie (próbka próbce nierówna), poprzez czynniki przedlaboratoryjne, takie jak: sposób pobrania, czas dostarczenia materiału do laboratorium. Aby przeciwdziałać negatywnemu wpływowi na jakość materiału związanego z pobraniem i dostarczeniem materiału biologicznego, laboratorium powinno udostępnić pacjentowi stosowne procedury.
Najgorsze z mojego punktu widzenia, jako kierownika laboratorium, są błędy laboratoryjne – wynikające z braku fachowego personelu przeprowadzającego badanie, nie posiadanie procedur badawczych, niesprawnego sprzętu, zastosowanego testu, który nie jest dopuszczony do badań in vitro (znak IVD), czy nawet braku wody odpowiedniej jakości do analizy. Jeśli więc wyeliminuje się czynnik związany z różnicą próbek do badań (próbki pobrane w odstępie czasu i przekazane do analiz), to różnice w otrzymanych wynikach mogą być niepokojące i świadczyć o możliwych błędach wynikających z nieprawidłowości tkwiących w samym procesie badawczym, a tym samym w laboratorium.
Kreatynina - jakie są jej normy i kiedy warto zbadać jej stężenie?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
