Spis treści:
- Żelazo – rola w organizmie i objawy niedoboru
- Wskazania do przyjmowania żelaza
- Skutki uboczne przyjmowania żelaza
- Przyczyny nadmiaru żelaza w organizmie
- Przeciwwskazania do przyjmowania żelaza
Żelazo – rola w organizmie i objawy niedoboru
Żelazo jest mikroelementem niezbędnym do transportu tlenu w organizmie. Jest składnikiem krwinek czerwonych, enzymów oraz mięśni. Żelazo bierze udział m.in. w:
- transporcie tlenu i oddychaniu,
- produkcji krwinek czerwonych,
- syntezie DNA,
- metabolizmie cholesterolu,
- odporności i ochronie przed infekcjami,
- procesach związanych ze wzrostem,
- detoksykacji (np. usuwaniu metali ciężkich).
Ze względu na ważne funkcje jest to składnik, o którego właściwą podaż powinniśmy się zatroszczyć.
Żelazo dostarczamy organizmowi głównie z pożywieniem, szczególnie z mięsem, ponieważ takie żelazo, w przeciwieństwie do pochodzącego z roślin, jest najlepiej przyswajalne (to tzw. żelazo hemowe). Niektóre stany, takie jak ciąża, dojrzewanie, krwawienia, nieprawidłowa dieta, sprzyjają utracie żelaza i mogą skutkować pojawieniem się niedoboru. Na braki narażone są bardziej również niemowlęta powyżej 4. miesiąca życia i starsze dzieci. Zwiększone ryzyko dotyczy wegan i wegetarian.
Objawy niedoboru żelaza to:
- rozdrażnienie i nerwowość,
- bóle głowy,
- ciągłe zmęczenie, senność,
- męczliwość,
- trudności w koncentracji,
- obniżona odporność na stres i infekcje,
- bladość,
- kołatanie serca,
- brak apetytu,
- zwolnienie wzrostu,
- suchość skóry,
- łamliwość włosów i paznokci,
- pęknięcia w kącikach ust.
Warto pamiętać, że witamina C zwiększa przyswajalność żelaza. Mimo wszystko czasami niezbędne jest uzupełnienie żelaza za pomocą leków.
Wskazania do przyjmowania żelaza
Żelazo jest przepisywane jako lek w przypadku niedoboru tego pierwiastka lub w celu zapobiegania jego niedoborom w czasie ciąży. Przyjmowane jest na ogół w formie doustnej, ale zdarza się też w wyjątkowych przypadkach, że żelazo podaje się dożylnie.
Skutki uboczne przyjmowania żelaza
Najczęściej występujące skutki uboczne przyjmowania żelaza to nudności, biegunka, ciemny stolec, ból brzucha oraz zaparcia.
W przypadku przyjmowania żelaza mogą wystąpić też inne działania niepożądane: wysypka, rumień, swędzenie skóry, zmiana koloru zębów, bóle głowy, bóle mięśni lub skurcze mięśni. Poważne skutki uboczne przyjmowania żelaza zdarzają się bardzo rzadko, są to np. drgawki.
Jeśli żelazo jest przyjmowane bez wskazań lekarskich lub bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem, to mogą pojawić się objawy przedawkowania tego pierwiastka. To groźny stan, ponieważ organizm nie ma zdolności szybkiego usuwania żelaza. Przedawkowanie jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci.
Warto wiedzieć, że żelazo które trafi organizmu początkowo jest magazynowane jako ferrytyna lub hemosyderyna, gromadzi się głównie w szpiku kostnym, wątrobie i śledzionie, następnie w niektórych typach komórek, np. komórkach serca, trzustki i wątroby. W rezultacie może dojść do groźnych skutków ubocznych przyjmowania żelaza, np. kardiomiopatii, zaburzenia pracy trzustki albo marskości wątroby. O przeładowaniu organizmu żelazem świadczą:
- zaburzenia rytmu serca,
- ciągłe uczucie zmęczenia,
- bóle stawowe,
- powiększenie wątroby,
- zmiana koloru skóry na szarobrązowy.
Istnieje odtrutka na zatrucie żelazem. Jest nią substancja zwana deferoksaminą – ułatwia ona wydalanie pierwiastka z krwi.
Przyczyny nadmiaru żelaza w organizmie
W organizmie żelazo jest magazynowane, a jego nadmiar nie może być szybko usunięty, dlatego czasami dochodzi do przeładowania tym pierwiastkiem. Najczęstsze przyczyny to:
- dieta bardzo bogata w mięso,
- nadmierne przyjmowanie leków z żelazem,
- niektóre choroby: hemochromatoza, wirusowe zapalenie wątroby, alkoholowe stłuszczenie wątroby, talasemia, niedokrwistość syderoblastyczna, sferocytoza.
Przeciwwskazania do przyjmowania żelaza
Istnieją pewne przeciwwskazania do przyjmowania żelaza, jak w przypadku każdego innego leku. Należą do nich:
- uczulenie na lek,
- nadmiar żelaza w organizmie,
- zaburzenia wykorzystania żelaza, np. przy takich chorobach jak talasemia, niedokrwistość spowodowana zatruciem ołowiem,
- niedokrwistości, które nie wynikają z niedoboru żelaza, lecz np. deficytu witaminy B12 i kwasu foliowego.
Źródła:
R. Korbut (red.), Farmakologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2017,
H. Ciborowska, A. Ciborowski, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL Wydawnictwo Lekarskie 2021,
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Ferrum Lek.
Czytaj także:
Produkty bogate w żelazo – źródła żelaza, żelazo w jedzeniu
Co jeść przy anemii? Dieta i cenne wskazówki na niedobór żelaza
Niska hemoglobina a nowotwór. Jak często niedokrwistość jest objawem raka?
Morfologia krwi: interpretacja wyników badań - 22 parametry (normy i opis)
Anemia objawy - jak rozpoznać niedokrwistość?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
