Właściwości mniszka lekarskiego są znane od wielu lat. Mniszek lekarski, popularnie zwany dmuchawcem, mniszkiem pospolitym lub (błędnie) mleczem, to pospolita roślina z gatunku Taraxacum officinale Web. Uważany jest za chwast polny i łąkowy, choć jest jednym z najbardziej uniwersalnych ziół leczniczych. Przygotowuje się z niego syrop z mniszka lekarskiego, który świetnie działa m.in. na kaszel, chrypę i ból gardła. W lecznictwie można wykorzystywać zarówno kwiaty, jak i liście, łodygi i korzenie tej rośliny. Dlaczego warto to robić i na co pomaga mniszek?
Spis treści:
- Mniszek lekarski - wartości odżywcze
- Właściwości i zastosowanie mniszka lekarskiego
- Jak zrobić syrop i napar z mniszka lekarskiego?
- Mniszek lekarski a mlecz
- Kwiaty, łodygi, korzeń mniszka lekarskiego - zbieranie
- Mniszek lekarski w kuchni i na diecie
- Ciekawostki o mniszku lekarskim
Mniszek lekarski - wartości odżywcze
Mniszek lekarski to skarbnica witamin i minerałów. Można jeść go na surowo lub po przetworzeniu. W każdej formie ma wiele prozdrowotnych wartości odżywczych. Większość właściwości prozdrowotnych, mniszek lekarski zawdzięcza zawartości takich składników, jak:
- witaminy z grupy B – korzystnie wpływają na układ nerwowy i wspomagają pracę wątroby w usuwaniu toksyn z organizmu,
- witamina A, C i D – są konieczne m.in. do właściwego funkcjonowania układu odpornościowego i kostnego,
- minerały: potas, magnez, krzem, żelazo – wspomagają pracę układu mózgu, układu pokarmowego i odpornościowego,
- garbniki – mają działanie przeciwzapalne, przeciwświądowe i znieczulające skórę, a także właściwości bakteriobójcze, dzięki czemu zwalczają stany zapalne błon śluzowych,
- flawonoidy – to cenne antyoksydanty, które opóźniają starzenie i zmniejszają ryzyko chorób serca,
- inulina – błonnik, który obniża poziom cukru we krwi, pomaga budować korzystną florę bakteryjną w jelitach, wzmacnia odporność,
- triterpeny – są naturalnym środkiem przeciwbólowym, przeciwwirusowym i przeciwgrzybiczym. Pomagają naturalnie obniżyć cholesterol,
- kwas krzemowy – poprawia wygląd skóry: łagodzi wszelkie podrażnienia, wypryski i rany,
- kwas chlorogenowy – hamuje wchłanianie cukrów i poprawia przemianę materii, ma właściwości immunostymulujące, przeciwgorączkowe i przeciwreumatyczne,
- asparagina – aminokwas pobudzający procesy myślowe.
Właściwości i zastosowanie mniszka lekarskiego
Mniszek lekarski ma przede wszystkim właściwości przeciwzapalne. Polifenole w nim zawarte chronią komórki przed uszkodzeniami. Mniszek lekarski to doskonałe uzupełnienie diety przeciwzapalnej. Zastosowanie mniszka lekarskiego jest naprawdę szerokie. Mniszek lekarski pomaga na wiele powszechnych dolegliwości. Zaleca się go m.in. w:
- leczeniu wątroby, nerek, woreczka żółciowego, trzustki i śledziony (stymuluje produkcję żółci i ułatwia procesy trawienne),
- walce z zaparciami i dolegliwościami żołądkowym,
- obniżaniu poziomu cukru,
- dla pobudzenia apetytu,
- przyspieszenia wydzielania moczu,
- łagodzenia stanów zapalnych jamy ustnej oraz infekcji dróg oddechowych (działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne),
- leczenia bólu gardła i kaszlu,
- naturalnym obniżaniu triglicerydów,
- łagodzenia stanów zapalnych skóry i gojenia się ran.
Ponadto mniszek lekarski ma działanie przeciwmiażdżycowe, żółciopędne i odtruwające, pomaga usunąć z organizmu zbędne produkty przemiany materii, a nawet nadmiar wody. Pojawiły się nawet doniesienia, że napary z korzenia mniszka lekarskiego zabijają komórki rakowe, jednak do takich informacji należy podchodzić z rezerwą.
Mniszek ma też udowodnione działanie odwracające uszkodzenia wątroby. To, że wyciąg z korzenia mlecza doprowadził do zmniejszenia uszkodzeń wątroby spowodowanych alkoholem u myszy, niczego nie przesądza. Jeśli cierpisz na marskość wątroby, picie naparów z mniszka nie zaszkodzi, ale nie wolno rezygnować z tradycyjnego leczenia.
Jak zrobić syrop i napar z mniszka lekarskiego?
Mniszek lekarski, chociaż powszechnie kojarzy się z nic nie znaczącym chwastem, to roślina, którą możemy wykorzystać zarówno w kuchni, jak i w domowym lecznictwie.
Miód z mniszka lekarskiego
Syrop z mniszka lekarskiego (czyli miód) przygotowuje się z kwiatów, korzeni czy łodygi. Jest pyszny i można go pić łyżeczką lub dodać do herbaty bądź na kanapkę. Warto go zrobić, ponieważ mniszek:
- to świetny środek przeciwwirusowy i przeciwzapalny, stosuje się go przy bólach gardła, chrypce i kaszlu,
- ma działanie przeciwmiażdżycowe, żółciopędne i odtruwające,
- wzmacnia system odpornościowy,
- łagodzi stany zapalne jamy ustnej,
- łagodzi infekcje układu moczowego.
Przepis na syrop z mniszka, poza samą rośliną, wymaga użycia jedynie wody, cukru i cytryny.
fot. Miód z mniszka lekarskiego/ Adobe Stock, Manuel Adorf
Herbata (napar) z mniszka lekarskiego
Napar z mniszka to zaś tak naprawdę herbata, którą możemy przygotować z korzenia tej rośliny. Jego największe zalety to:
- działa moczopędnie i zapobiega kamicy nerkowej,
- działa oczyszczająco,
- stymuluje produkcję soków trawiennych,
- pomaga w walce z zaparciami.
fot. Napar z mniszka lekarskiego/ Adobe Stock, Manuel Adorf
Mniszek lekarski a mlecz
Mniszek rośnie dziko przy drogach, w zaroślach i łąkach nie tylko w Polsce, ale w zasadzie w całej Europie, a także w Azji i obu Amerykach. Często bywa mylony z mleczem, choć to dwie różne rośliny.
Podstawowe różnice między mniszkiem lekarskim a mleczem:
| Mniszek | Mlecz | |
| Kwiaty | rosną pojedynczo | na jednej łodydze może ich być kilka |
| Liście | gładka spodnia część liścia | włochata lub kolczasta spodnia część liścia |
| Łodyga | liście wyrastają bezpośrednio z ziemi | liście wyrastają z łodygi |
Mniszek kwitnie pod koniec kwietnia, a głównie w maju. Mlecz od mniej więcej czerwca do października. Rozmnażają się one poprzez nasiona z aparatem lotnym, który wygląda jak puchaty pędzelek. Łąka pokryta mniszkiem lub mleczem nierzadko jest całkiem żółta.
Kwiaty, łodygi, korzeń mniszka lekarskiego - zbieranie
W celach leczniczych można wykorzystać wszystkie części mniszka lekarskiego. Gotowe preparaty z mniszka dostępne są w aptekach lub w zielarniach. Przysmaki z mniszka możesz też przygotować w domu, o ile rośliny zbierane są z czystych miejsc, na których nie używano żadnych środków ochrony roślin, szczególnie przeciw chwastom. Najbogatszy w substancje lecznicze jest korzeń. Zawiera gorzkie laktony seskwiterpenowe, inulinę, a także dużo potasu.
Liście mniszka zbiera się wiosną, najlepiej by były jak najmłodsze, bo wtedy zawierają najwięcej witamin i minerałów. Korzenie mniszka zbiera się natomiast późną jesienią (wtedy zawierają najwięcej substancji czynnych).
Mniszek lekarski w kuchni i na diecie
Napar i miód to nie wszystko, co można przygotować z tej rośliny. Świetnie sprawdza się też jako dodatek do różnych potraw, na przykład:
- zielone części mniszka można dodawać do sałatek (goryczka jest najmniej wyczuwalna w młodych listkach),
- wszystkie elementy mniszka można dodać do smoothies, czyli do zielonych koktajli (miksowanie w blenderze z owocami lub odrobiną tłuszczu np. w orzechach, całkowicie pozbawia go goryczki),
- liście można dodać jako zieleninę do innych potraw (goryczka mniszka znakomicie współgra np. z pesto),
- korzenie po ususzeniu i zmieleniu mogą być wykorzystywane jako zamiennik kawy.
Mniszka lekarskiego można także ususzyć. Liście powinny schnąć w przewiewnym i zacienionym pomieszczeniu. Przed suszeniem korzeni należy je oczyścić z resztek ziemi. Do wysuszenia korzeni potrzebna jest suszarka – suszy się je w temperaturze 30 st. C.
fot. Sałatka z mniszkiem lekarskim/ Adobe Stock, kochabamba
Ciekawostki o mniszku lekarskim
Mniszek lekarski rośnie dziko przy drogach, w zaroślach i łąkach nie tylko w Polsce, ale w zasadzie w całej Europie, a także w Azji i obu Amerykach. Zna go praktycznie każdy, nawet dzieci potrafią go rozpoznać.
Nie każdy wie, że mniszek lekarski to roślina o największej liczbie nazw ludowych – w Polsce funkcjonuje też jako lwi ząb, wilczy ząb, żabi kwiat, popia główka, ślepota, bóle oczy czy podmuch, chociaż używa się ich już coraz rzadziej. Nazwa „mniszek” nawiązuje do wygolonej głowy mnicha i jest kalką nazwy "caput monachi" z XVI wieku. Co ciekawe, w samym język niemieckim funkcjonuje około 500 nazw na dmuchawiec!
Mniszek uznawany jest za roślinę bezpieczną dla zdrowia, jednak trzeba mieć na uwadze, że wrażliwe osoby może uczulić. Powinny też uważać na niego osoby zażywające leki rozrzedzające krew, ponieważ roślina ta wpływa na krzepnięcie krwi.
Dmuchawiec wygrywa z wieloma roślinami zielonymi, które kupujemy w sklepach, chociażby tym, że można mieć go za darmo i bez oprysków (oczywiście jeśli zostanie zebrany w odpowiednim miejscu, np. na łące). Niekoniecznie jest o wiele zdrowszy od rukoli, sałaty, jarmużu i szpinaku, ale masz do niego nieograniczony dostęp. Przez to, że rośnie dziko, jest też zahartowany i silniejszy, a tym samym nierzadko zawiera więcej składników odżywczych.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 06.03.2017
Wirngo FE, Lambert MN, Jeppesen PB. The Physiological Effects of Dandelion (Taraxacum Officinale) in Type 2 Diabetes. Rev Diabet Stud. 2016;13(2-3):113-131. doi:10.1900/RDS.2016.13.113
Czytaj także:
5 sposobów, jak wykorzystać mniszek lekarski
Przepisy na nalewkę, sok i wino z mniszka
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
