Dzieci z chorobą nowotworową częściej niż dorośli wymieniają ból spowodowany leczeniem niż ból wynikający z procesu chorobowego; ból spowodowany chorobą nowotworową wymienia 24% dzieci, ból spowodowany leczeniem – 52% dzieci, ból niezwiązany z chorobą nowotworową – 24% dzieci, przy czym 70% z nich doświadcza na pewnym etapie silnego bólu (Dangel, 1993).
Dlaczego trzeba łagodzić ból?
Dzieci mogą odczuwać silny ból związany z niepożądanym działaniem chemioterapii, radioterapii i leków. Należy zauważyć, że nieuśmierzony ból stanowi ogromne obciążenie dla dzieci, które stają się drażliwe, bojaźliwe i niespokojne. Mogą one doświadczać nocnych koszmarów, retrospekcji, zaburzeń snu i problemów z jedzeniem. Dzieci narażone na niekontrolowany ból mogą czuć się przygnębione, izolowane i samotne, co w konsekwencji może obniżyć ich zdolność znoszenia terapii onkologicznej (Dangel, 2001, s. 14).
Przeczytaj: Bezsenność - jak ją leczyć i jak jej zapobiegać?
Główne rodzaje bólu u dzieci chorych na nowotwór:
- Spowodowany chorobą - np. zajęcie kości przez guz, zajęcie przez guz ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego, w tym ból spowodowany uciskiem na rdzeń kręgowy.
- Spowodowany leczeniem przeciwnowotworowym - np. ból pooperacyjny, nieżyt żołądka
- Spowodowany zabiegami - np. nakłucie palca, punkcje lędźwiowe
- Ból incydentalny - np. uraz, zwykłe bole występujące w dzieciństwie
Źrodło: Dangel, 2001, s. 22.
W jaki sposób ocenia się ból u dziecka?
M. Korzon (2000) pisze, że ból jest dla małego dziecka szczególnym doświadczeniem. Naukowcy potwierdzają tezę, iż dziecięcy ból może mieć poważne konsekwencje w dorosłym życiu, zwłaszcza jeśli dziecko doświadcza go w momencie, gdy rozwija się jego układ nerwowy (Brzostek, 2003).
Aby określić specyfikę dolegliwości małego pacjenta, podejmowane są próby opracowania ankiet, których analiza może być pomocna w sprecyzowaniu stopnia nasilenia bólu i jego umiejscowienia (Balcerska, Skoczylas-Stoba, 1998). Aby zbadać ból dziecka powyżej 3. roku życia, używa się zestawu plansz z wizerunkami twarzy od wesołej do smutnej (dziecko dokonywało wyboru tej, która najlepiej określała jego stan) (Dangel, 1993).
Dla dzieci w wieku przedszkolnym Hester opracował układankę składającą się z czterech części, z których każda obrazuje „mały ból”. W zależności od odczuwanego przez dziecko bólu proponuje się wzięcie odpowiedniej liczby części układanki, które stanowią podstawę wnioskowania, o ile dolegliwości dziecka są większe od „malutkiego bólu” (Balcerska, Skoczylas-Stoba, 1998).
Z kolei typowe w mierzeniu poziomu bólu u dorosłych skale, na przykład wzrokowa skala analogowa (Visual Analogue Scale – VAS), za pomocą których pacjent sam dokonuje oceny bólu, mogą być stosowane u dzieci powyżej 8. roku życia.
Modyfikacją analogowej skali uśmiechu jest skala Oucher, która zawiera zbiór fotografii i dzieci doświadczających dyskomfortu o rożnym nasileniu.
Istnieją także metody oparte na wyborze koloru (czerwień jest wybierana na ogół w celu określenia silnego bólu) lub wyrażeniu bólu w formie rysunku (Dangel, 1993, s. 12).
Zobacz też: Psychologiczne aspekty chorób nowotworowych
Inne sposoby oceny bólu u dzieci polegają na obserwacji zachowań związanych z bólem (należą do nich: płacz, charakterystyczny wyraz twarzy, reakcja obronna, pozycja ciała, napięcie mięśni, werbalizacja) oraz pomiar parametrów fizjologicznych (częstość rytmu serca, częstość oddechowa, wilgotność dłoni, puls, ciśnienie tętnicze krwi, ciśnienie parcjalne tlenu we krwi). Ponadto ocenia się biochemiczną odpowiedź na stres związany z bólem (Dangel, 1993, s. 13).
Według T. Dangela (tamże) sposoby opisane powyżej są wystarczające dla potrzeb praktyki klinicznej, jednak z uwagi na potrzeby badań naukowych, dalsze poszukiwanie metod oceny bólu u dzieci ma istotne znaczenie.
Fragment pochodzi z książki „Dziecko z chorobą nowotworową – problemy psychopedagogiczne”, Beata Antoszewska (Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2008). Publikacja za wiedzą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
