Jakie osoby niepełnosprawne najczęściej korzystają z internetu?

fot. Fotolia

Chaty, komunikatory i szkolenia

O ile wpływ statusu zawodowego na korzystanie z funkcji internetu z nim związanych jest dość oczywisty, to zaskakujące może być spostrzeżenie, że osoby niepełnosprawne relatywnie rzadziej korzystają z tych funkcji, które mogłyby być istotnym uzupełnieniem dla tych aktywności wykonywanych również w świecie rzeczywistym, których podejmowanie ze względu na dysfunkcje związane z niepełnosprawnością jest mocno ograniczone. Jednak takie działania, jak: odwiedzanie portali społecznościowych, korzystanie z komunikatorów, uczestniczenie w czatach, udział w kursach lub szkoleniach czy publikowanie własnej twórczości, także przedsiębrane są częściej przez osoby sprawne.

Spostrzeżenie to sugeruje, że wykorzystanie internetu może wiązać się nie tylko z subiektywnie pojmowanymi potrzebami, ale z pewnymi uniwersaliami właściwymi dla wszystkich internautów, a związanymi z ich statusem społecznym i zawodowym. Aby zweryfikować tezę o wpływie cech demograficzno-społecznych na partycypację w przestrzeni wirtualnej, został przygotowany indeks „użyteczności” internetu łączący w sobie trzy omawiane wcześniej zmienne: 1) liczbę lat (miesięcy) korzystania z internetu, 2) czas przeznaczany na internet w ciągu tygodnia i 3) liczbę czynności wykonywanych przy jego wykorzystaniu. Jak się okazuje, zmienne te pozostają ze sobą we wzajemnej, dodatniej korelacji, o czym świadczy satysfakcjonująco wysoka rzetelność indeksu skonstruowanego na ich podstawie. Indeks ten został wprowadzony do modelu regresji liniowej jako zmiennej zależnej, natomiast zmiennymi niezależnymi były: płeć, wiek, wykształcenie, dochód, wielkość miejscowości zamieszkania oraz status społeczno-zawodowy. Podobne obliczenia zostały wykonany zarówno dla osób niepełnosprawnych, jak i sprawnych (tabela 2).

Tabela 2.
Zależność pomiędzy cechami demograficzno-społecznymi a użytecznością internetu wśród osób niepełnosprawnych i sprawnych

W przypadku zarówno osób z niepełnosprawnością, jak i sprawnych ujawnia się charakterystyczny wzór wpływu zmiennych demograficzno-społecznych na wykorzystanie internetu. W obu przypadkach korzystają z niego częściej mężczyźni niż kobiety. W przestrzeni wirtualnej istotnie częściej można spotkać młodszych użytkowników internetu – z każdym dodatkowym rokiem życia użyteczność tego narzędzia zmniejsza się w odniesieniu do osób reprezentujących dwie analizowane kategorie.

Zobacz też: Asystent osoby niepełnosprawnej – blaski i cienie zawodu

Wykształcenie a korzystanie z sieci

Kolejną zmienną, która istotnie wpływa na sposób użytkowania internetu, jest wykształcenie. Dla osób legitymujących się dłuższym stażem edukacyjnym użyteczność tego medium jest znacząco większa i rośnie z każdym dodatkowym rokiem wykształcenia. Również tutaj wpływ ten widoczny jest zarówno w przypadku osób niepełnosprawnych, jak i sprawnych.

Tylko dla osób sprawnych dochód netto skorelowany jest dodatnio z użytecznością internetu – im wyższy, tym większe są jego przydatność i czas, który jest mu poświęcany. Wśród osób niepełnosprawnych taka zależność nie pojawia się, co można tłumaczyć przede wszystkim akcentowanym wcześniej dużym odsetkiem osób niepełnosprawnych, biernych zawodowo, co pociąga za sobą mniejsze zróżnicowanie dochodów – osoby sprawne zadeklarowały przeciętne dochody (mierzone medianą) w wysokości 1264 złotych, a niepełnosprawne – 817 złotych (dla osób niepełnosprawnych odchylenie standardowe dla dochodu wyniosło 883 złote, dla osób sprawnych blisko 1400 złotych).

Miejsce zamieszkania a korzystanie z sieci

Duży wpływ na sposób korzystania z internetu zarówno przez osoby niepełnosprawne, jak i sprawne ma również miejsce zamieszkania. Fakt bycia mieszkańcem miejscowości każdej innej niż wieś (biorąc pod uwagę wielkość danej miejscowości) pociąga za sobą relatywnie wyższą użyteczność tego medium dla jego użytkowników.

Status społeczno-ekonomiczny a korzystanie z sieci

Największe różnice pomiędzy osobami z niepełnosprawnością i osobami sprawnymi można zauważyć w odniesieniu do statusu społeczno-ekonomicznego. Wśród osób niepełnosprawnych, bez względu na ich status, użyteczność internetu jest podobna. Jedynie dla emerytów, w porównaniu z osobami „innymi biernymi zawodowo” (kategoria ta stanowiła punkt odniesienia dla pozostałych), internet stanowi narzędzie o niższym stopniu użyteczności, chociaż siła tego wpływu jest mniejsza od wpływu innych, wcześniej omawianych zmiennych. Wzór korelacji statusu społeczno-ekonomicznego wśród osób sprawnych jest bardziej skomplikowany.

I tak, użyteczność internetu dla osób reprezentujących sektor publiczny jest podobna do stopnia jego użyteczności wśród „innych biernych zawodowo”. Z kolei w przypadku rolników jest ona niższa. Dla pozostałych kategorii zawodowych: przedstawicieli sektora prywatnego, prywatnych przedsiębiorców, rencistów, emerytów, uczniów i studentów oraz bezrobotnych, użyteczność internetu jest istotnie wyższa.

Porównanie profili demograficzno-społecznych osób niepełnosprawnych i sprawnych pokazuje, że chociaż potencjał internetu wykorzystywany jest przez nie w różny sposób, to jednak wzór tego użytkowania mocno wiąże się z pozycją społeczną poszczególnych internautów – bez względu na to, czy mamy do czynienia z osobami niepełnosprawnymi czy sprawnymi.

Zobacz też: Niepełnosprawne dziecko

Fragment pochodzi z książki „Współczesne społeczeństwo w wirtualnej rzeczywistości – wielość szans i dylematów” autorstwa M. Walancika i Z. Dacko-Pikiewicza (Impuls 2015). Publikacja za zgodą wydawcy.

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!