Znieczulenie ogólne (anestezja) to wywołanie specyficznego rodzaju „śpiączki” za pomocą środków anestetycznych. Taka czasowa „śpiączka” umożliwia wykonanie operacji chirurgicznej lub innej bolesnej procedury medycznej. Pamiętajmy, że uśpienie do zabiegu jest to całkowite, kontrolowane i odwracalne wyłączenie świadomości, a także odruchów obronnych i zniesienie bólu połączone ze zwiotczeniem mięśni.
Przed znieczuleniem anestezjolog zaleca przeprowadzenie szeregu badań diagnostycznych – laboratoryjnych, a także obrazowych i EKG. Następnie wykonuje badanie fizykalne, kieruje na dalsze konsultacje w razie potrzeby. Gdy już jesteśmy gotowi do znieczulenia – lekarz anestezjolog pyta nas o zgodę na znieczulenie, informując wcześniej co to jest znieczulenie ogólne, jak ono wygląda i jakie może mieć powikłania. Zgoda na znieczulenie jest wyrażona podpisem pacjenta na specjalnej ankiecie anestezjologicznej w obecności lekarza anestezjologa.
Wskazania do znieczulenia ogólnego
- operacje specjalistyczne
- inwazyjne metody diagnostyczne (np. rektoskopia)
- krótkie zabiegi ginekologiczne
- badania obrazowe u pobudzonych pacjentów
- w pediatrii: do zabiegów operacyjnych, badań diagnostycznych obrazowych i endoskopowych, zmiany opatrunków, biopsji, kąpieli dziecka oparzonego
- inne – zależne od pacjenta
Rodzaje znieczulenia
- znieczulenie wziewne – polega na podaniu do dróg oddechowych pacjenta mieszaniny tlenu i powietrza lub tlenu i podtlenku azotu wraz z gazem anestetycznym.
- znieczulenie ogólne całkowicie dożylne – polega na dożylnej podaży leków znieczulenia ogólnego i podawaniu mieszaniny tlenu z powietrzem do dróg oddechowych.
- znieczulenie złożone – czyli połączenie dwóch wyżej wymienionych metod znieczulenia.
Udrożnienie dróg oddechowych
W zależności od rodzaju operacji, jej czasu trwania, pozycji pacjenta na stole operacyjnym oraz ciężkości stanu chorego, anestezjolog dobiera najbezpieczniejszą metodę udrożnienia dróg oddechowych. Może być to intubacja za pomocą rurki intubacyjnej (ze zwiotczeniem mięśni za pomocą specjalnych środków) lub udrożnienie za pomocą maski krtaniowej (na ogół bez zwiotczenia mięśni).
Rurka intubacyjna
Do założenia rurki intubacyjnej konieczne jest wykonanie uwidocznienia wejścia do krtani (laryngoskopia), co umożliwia laryngoskop (metalowe narzędzie na zdjęciu poniżej). Następnie umieszczana jest rurka intubacyjna w drogach oddechowych. W razie potrzeby stosowane są jeszcze prowadnice - na zdjęciu widoczne jako "drut" umieszczony w rurce intubacyjnej.
Maska krtaniowa
"Kapturek" na dolnym końcu szczelnie przylega do krtani, a przez rurkę do drug oddechowych podawane są tlen i gazy anestetyczne. Założenie maski krtaniowej jest prostsze i mniej inwazyjne niż intubacja.
Gdy pacjent jest znieczulony i ma udrożnione drogi oddechowe jest podłączany do aparatu do znieczulenia. Na czas operacji „oddycha” za niego maszyna, czyli respirator anestetyczny znajdujący się w aparacie do znieczulenia. Wszelkie funkcje życiowe, jak również poziom gazów w wydychanym powietrzu są cały czas monitorowane i kontrolowane przez zespół anestezjologiczny, czyli lekarza anestezjologa i pielęgniarkę anestezjologiczną.
Etapy znieczulenia ogólnego
Każde prawidłowo zaplanowane i przeprowadzone znieczulenie ogólne to skrupulatne i chronologiczne wykonywanie określonych czynności przez zespół anestezjologiczny.
Pierwszym etapem znieczulenia jest premedykacja, czyli podaż leków przygotowujących pacjenta do znieczulenia ogólnego np. uspokajających i przeciwbólowych. Celem premedykacji jest zmniejszenie lęku, niepokoju i bólu, a także zapobieganie wymiotom przeciwuczuleniowym oraz wywołanie niepamięci. Pacjent ma monitorowaną akcję serca, ciśnienie tętnicze krwi oraz saturację, czyli wysycenie krwi tlenem. Kolejny etap znieczulenia to indukcja – polegający na dożylnym lub wziewnym podaniu środków anestetycznych, czyli wprowadzenie do znieczulenia. Po podaniu środków przeciwbólowych, usypiających i zwiotczających udrażniane są drogi oddechowe i pacjent zostaje podłączony do aparatu znieczulającego, który zapewnia mu oddychanie (zaprogramowane przez anestezjologa, w zależności od wieku, masy ciała i stanu zdrowia). Po indukcji znieczulenia na czas trwania zabiegu operacyjnego musi być ono podtrzymywane. Etap ten nosi nazwę kondukcji. Wtedy podawane są kolejne dawki środków anestetycznych i leków według potrzeb. Po zakończeniu operacji anestezjolog kończy również znieczulenie, czyli wybudza pacjenta.
Przeciwwskazania do znieczulenia ogólnego u dorosłych
- niewyrównane choroby układu krążenia
- niewydolność nerek
- nieuregulowana cukrzyca
- nieuregulowana czynność tarczycy
- ostra lub przewlekła niewydolność oddechowa
- infekcja dróg oddechowych
- nieprawidłowości anatomiczne utrudniające intubację i wentylację chorego np. szczękościsk
Możliwe powikłania znieczulenia ogólnego
Należy wiedzieć, że zdarzają się one wyjątkowo rzadko, ale lekarz anestezjolog zawsze o nich informuje pacjenta. Pamiętajmy, że znieczulenie i parametry życiowe osoby znieczulanej są zawsze monitorowane i w razie niepokojących symptomów zespół anestezjologiczny zawsze podejmuje stosowne działania.
Powikłaniami znieczulenia ogólnego mogą być:
- wymioty (podawane są wówczas leki przeciwwymiotne)
- uczulenie na środek anestetyczny (podejmowane są działania zmierzające do zniwelowania reakcji uczuleniowej)
-
zaburzenia oddychania (pacjent ma podawany tlen, w razie potrzeby jest wentylowany za pomocą specjalnego worka samorozprężalnego Ambu (zdjęcie poniżej), ma także podawane leki poprawiające oddychanie)
- zaburzenia krążenia (anestezjolodzy dysponują całym zestawem leków stosowanych w różnych zaburzeniach krążenia)
- hipertermia złośliwa (dotyczy głównie osób z chorobami nerwowo-mięśniowymi, objawia się m.in. wzrostem temperatury ciała oraz sztywnością mięśni, kawasicą i innymi - anestezjolodzy również mają wypracowane procedury postępowania w tej sytuacji)
- wynaczynienie leku na skutek pęknięcia żyły (stosowane są okłady chłodzące, z Altacetem, maścią heparynową i innymi)
- chrypka po ekstubacji spowodowana długotrwałym utrzymuwaniem rurki intubacyjnej w drogach oddechowych (zalecane jest ssanie tabletek powlekających śluzówkę gardła np. z tymiankiem i podbiałem, ale dopiero wtedy gdy można przyjąć pierwszy posiłek po zabiegu)
- złe samopoczucie.
Znieczulenie ogólne jest potrzebną procedurą medyczną. Bez niej niemożliwe by było wykonywanie mnóstwa operacji, które ratują życie. Jeśli jesteśmy dobrze przygotowani do znieczulenia i stosujemy się do wskazówek anestezjologa – wówczas znieczulenie nie powinno przysporzyć nam powikłań.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
