Co można znaleźć w liście pożegnalnym?
Treść listu pożegnalnego jest niewątpliwie nośnikiem określonych informacji, które można segregować tematycznie.
List jako dokument zawiera przekaz o pośmiertnej intencji autora, która w przypadku listów o charakterze informacyjnym miała dostarczać precyzyjnych wskazówek dla innych osób. Zwykle są to informacje dookreślające dane personalne osób, miejsce popełnienia samobójstwa i odnalezienia zwłok. (...) tego typu informacje zawarte w liście mają nieocenione znaczenie przy identyfikacji zwłok oraz powiadamianiu najbliższych o śmierci członka rodziny, jeżeli dysponuje się numerem telefonu czy adresem.
Określając charakter listów, warto jeszcze raz podkreślić, że wyznacza go określona intencja, jaka łączyła się z powstaniem listu pożegnalnego, a nie motywacja do dokonania samounicestwienia. Charakter listu nie informuje o motywach działania, chociaż niewątpliwie w rozbudowanych treściowo wypowiedziach przewija się wątek przyczyn śmierci samobójczej.
Przypadek 1
Autorem listu jest mężczyzna w wieku 55 lat, który podjął udaną próbę samobójczą w parku miejskim, strzelając sobie w skroń. W paszporcie, który denat miał przy sobie, ujawniono list pożegnalny do rodziny. Na miejscu znalezienia zwłok znajdował się metalowy przyrząd wykorzystywany do uboju zwierząt, który był narzędziem dokonania samobójstwa. Rekonstrukcja przebiegu zdarzeń przeprowadzona przez policjantów wskazała, że:
"Mężczyzna najprawdopodobniej przyłożył do skroni narzędzie służące do uboju zwierząt i odpalił znajdujący się w środku ładunek prochowy, powodując uderzenie jednego z elementów w skroń".
Jak wynika z informacji od osób bliskich, mężczyzna od ok. trzech miesięcy informował o zamiarach samobójczych. Przed śmiercią nie leczył się psychiatrycznie; miał problemy zdrowotne, finansowe i osobiste; od lat nadużywał alkoholu.
Zapis listu zawiera łącznie siedem wersów, zakończonych podpisem autora. Zaakcentowano w nim dwa tematy: okoliczności działania (dwa wersy) i dane informacyjne (pięć wersów). Kierując się wskazanymi wyżej założeniami proceduralnymi, jest to dla nas list wzorcowy, od którego rozpoczyna się replikacja innych lisów o charakterze informacyjnym.
Zobacz też: Samobójstwo w Polsce - policyjne statystyki
Przypadek 2
List pożegnalny pozostawiony przez sprawcę aktu samobójczego jest stosunkowo lakoniczny w swoim przekazie, ale – podobnie jak analizowany wyżej dokument – ma również charakter informacyjny. Autorem listu był mężczyzna w wieku 22 lat, studiujący i równocześnie zaangażowany w karierę sportową. Od roku przed śmiercią nie mieszkał wspólnie z rodzicami, ponieważ z racji podjęcia studiów w innym mieście wynajmował mieszkanie.
Warto podkreślić, że z bliskimi miał dobry i regularny kontakt, a nawet odwiedził ich dzień przed śmiercią. Jego trener wyrażał się o nim jako sportowcu w samych superlatywach; opisany jako „[...] zawodnik na średnim poziomie krajowym”, cieszył się dobrą opinią „zawodnika i człowieka”. Powierzano mu nowe role w klubie sportowym; prowadził pracę szkoleniową. Przed śmiercią nie był leczony psychiatrycznie i nie chorował na żadne schorzenia; w rozmowie z rodzicami nie informował o żadnych problemach osobistych ani finansowych.
List pożegnalny zawiera łącznie siedem krótkich wersów; nie jest zakończony podpisem; matka zmarłego nie była w stanie jednoznacznie stwierdzić autentyczności pisma syna. Zapis dotyczy dwóch tematów: w pierwszej kolejności dostarcza informacji kontaktowych (numer telefonu rodziców) w celu powiadomienia ich o śmierci.
Poniżej zawarto drugi temat (cztery wersy) o charakterze życzeniowym, ale są to życzenia korespondujące z intencją informacyjną. Autor skierował do niesprecyzowanego adresata słowa „[...] proszę dzwonić i przeprosić”; w założeniu adresatem tego komunikatu mieli być rodzice zmarłego. Natomiast warto zwrócić uwagę na innego odbiorcą tego przekazu. Jest nim nieznajoma osoba, ktoś, kto odnajdzie zwłoki, dlatego wypowiedź nie jest utrzymana w pierwszej osobie „[...] ja przepraszam”, ale utrzymany w tonie życzenia „[...] i przeprosić moich rodziców”. Informacja o numerze telefonu pojawiła się niejako na pierwszym planie, o czym świadczy wielkość liter i szerokość odstępów między pierwszymi trzema wersami oraz wyeksponowanie cyfr w tekście.
Biorąc pod uwagę zgromadzony przez nas materiał źródłowy, można stwierdzić, że liczba listów o charakterze informacyjnym jest zdecydowani mniejsza niż teksów testamentalnych czy prowokacyjnych. W materiale źródłowym znalazły się zaledwie dwa listy o dominującej treści informacyjnej. Przyczynę takiej dysproporcji można próbować wyjaśnić, odwołując się do intencji samobójcy, który decyduje się na napisanie listu pożegnalnego. Skoro decyduje się na spisanie własnej wypowiedzi, mając świadomość, że będzie ona ostatnim przekazem, wówczas jego intencją może być chęć wyrażenia szerszych treści, pozostawienie jakiegoś przesłania skierowanego do innych ludzi. Decydując się na pozostawienie pośmiertnego przekazu, samobójca podejmuje decyzję o gotowości do zakomunikowania ludziom czegoś, co dla niego jest niezmiernie ważne lub bolesne. Dlatego raczej nie ogranicza się do lakonicznych informacji personalnych. Znalazło to odbicie w przeważającej liczbie zgromadzonych przez nas listów testamentalnych i prowokacyjnych.
Zobacz też: Jak uratować osobę z myślami samobójczymi?
Fragment pochodzi z książki „Śmierć samobójcza” autorstwa L. Bednarskiego i A. Urbanka (Impuls, Kraków 2012). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
