Reakcje psychiczne chorego w obliczu śmierci
Kiedy chory dowiaduje się o tym, że jego choroba jest nieuleczalna, śmiertelna, znajduje się w sytuacja szczególnie trudnej. Jego reakcje na taki fakt bywają różne, od niedowierzania do głębokiej depresji.
O akceptacji choroby, etapach adaptacji pacjentów umierających pisała amerykańska lekarka (pochodząca ze Szwajcarii) dr Elizabeth Kübler-Ross. W wyniku prowadzonych przez nią rozmów ze śmiertelnie chorymi powstał obraz 5 stadiów radzenia sobie z zaistniałą sytuacją.
Stadia radzenia sobie z chorobą śmiertelną:
1. Zaprzeczenie i izolacja.
2. Gniew.
3. Targowanie się.
4. Depresja.
5. Pogodzenie się.
Należy podkreślić, że spośród wymienionych etapów, które przechodzą pacjenci, nie zawsze muszą wystąpić wszystkie i w podanej kolejności.
Zaprzeczenie i izolacja
Są naturalną reakcją organizmu na sytuację, która wydaje się wysoce zagrażająca. Takie zachowanie daje człowiekowi czas potrzebny do przystosowania się do nowej sytuacji. Gdy pacjent stwierdzi, że zaprzeczanie przestaje być możliwe, wówczas przechodzi do fazy następnej.
Gniew
Podczas trwania tej fazy chory wyraża swoje pretensje, wrogość, gniew i złość wobec innych. Może to być Bóg, najbliżsi, koledzy, los lub lekarz czy inna osoba z personelu medycznego. W tej fazie pacjent często w sposób otwarty pragnie uzyskać odpowiedź na pytanie o bezpośrednią przyczynę zachorowania. Gniew jest wyrazem potrzeby kontrolowania, ogarnięcia sytuacji, w której chory czuje się całkowicie pozbawiony możliwości wpływu na zdarzenia.
Targowanie się
Pacjenci często oferują (głównie zwracając się do Boga) różne rzeczy lub zachowania w nadziei, że zostaną uleczeni. Oczywiste jest, że w pierwszej kolejności zwracają się do Boga, ale także są w stanie oddać wszystko, np. temu lekarzowi, który zagwarantuje powrót do zdrowia.
Sprawdź: Co myślimy o śmierci?
Depresja
Świadomość nieskuteczności działań na rzecz zdrowia powoduje wycofanie się, rezygnację z dalszej aktywności, poczucie beznadziejności i obniżenie nastroju.
Pogodzenie się, akceptacja
W tej fazie chory w pełni zdaje sobie sprawę z nieuchronności śmierci, jako konsekwencji swojego stanu oraz jako kolejnego (ostatniego) etapu w życiu każdego człowieka.
Reakcje psychiczne człowieka chorego w stanie terminalnym (wg prof. de K. Walden-Gałuszko)
Reakcje psychiczne „normalne” – okres terminalny cechuje stopniowa progresja procesu chorobowego (pomimo leczenia), w związku z tym dochodzi do okresowego nasilenia dolegliwości i pojawianie się nowych trudności. Nasilenie objawów fizycznych (szczególnie ból) wywołuje z reguły: podwyższony lęk, niepokój, przygnębienie, związane jest również z poczuciem osamotnienia, izolacji, upokorzenia.
Przedłużające się leczenie powoduje, że pacjent zdążył się do swojej sytuacji przyzwyczaić, zaczął sobie z nią radzić, pogodził się z rolą chorego. Informacja ze strony personelu medycznego o odmowie leczenia specjalistycznego (komunikat typu: „Nic już się nie da zrobić”) stanowi duży szok dla pacjentów. W odpowiedzi na nią chorzy często reagują dezorganizacją psychiczną wyrażającą się: milczeniem, zahamowaniem, zamknięciem się w sobie lub odwrotnie – pobudzeniem i skargami. U innych występuje lęk, gniew, przygnębienie i rozpacz, przeplatane przebłyskami nadziei.
Źródło: Wydawnictwo Continuo, „Podstawy Psychologii. Podręcznik dla studentów medycyny i kierunków medycznych”; pod red. M. Talarowskiej, Antoniego Florkowskiego, Piotra Gałeckiego; Rozdział 17. Pacjent chory somatycznie, Krzysztof Zboralski.
Zobacz także: Umieranie – cięcie nożem czy powolne odchodzenie?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
