Pamięć stanowi skarbnicę naszej wiedzy, przeżyć, doświadczeń życiowych. Czasami potrafimy odtworzyć pewien element z przeszłości czasami dość długi przebieg wydarzeń. Ale czy to, co sobie przypominamy ma odzwierciedlenie w rzeczywistości?
Pamięć możemy ująć w kategoriach zdolności jak i procesu.
Kiedy potraktujemy ją jako „zdolność” stwierdzimy, że jest to zróżnicowana, nieodłączna właściwość jednostki, wchodząca w jej skład, która warunkuje pojawienie się pewnego procesu. Pamięć jest jakby tworem, składającym się ze specyficznych zdolności, których występowanie uwarunkowane jest genetycznie, chociaż przez całe życie możemy ćwiczyć się w poszczególnych dziedzinach i rozwijać zasoby pamięci w zakresie różnych dziedzin.
Jeśli rozważymy fenomen pamięci w ujęciu „proces”, powiemy, że jest to złożony proces (z uniwersalnych faz), który ujawnia się w przeciągu całego życia. Pamięć rozumiemy wówczas jako specyficzne procesy przetwarzania informacji, charakterystyczne dla różnych jej form. I w tym wypadku należy stwierdzić, że doskonalenie jest możliwe (chodzi stricte o doskonalenie faz pamięci).
Zanim wygenerujemy z naszej pamięci jakieś wspomnienie musi zajść szereg specyficznych czynności umysłowych. Element przypominany zanim będzie dostępny (ponownie znajdzie się w pamięci roboczej) przechowywany jest w pamięci trwałej. Zanim zapisze się w niej, musi zostać odebrany przez receptor. Następnie zostaje stworzony ślad pamięciowy (w procesie kodowania), który przechowywany jest w postaci specyficznego dla jednostki kodu. Podczas przechowywania go w pamięci ulega dekodowaniu, poprzez informacje, nieustannie napływające do jednostki. Dekodowany ślad jest przechowywany w pamięci. Kiedy pojawia się element nawiązujący do owego śladu, rozpoczyna się proces dopasowywania informacji napływających do przechowywanych. Cały ten cykl nazwany został przez Tulvinga „Cyklem Pamięciowym”.
Informacja, która dociera do jednostki pokonuje drogę od pamięci ultrakrótkiej, prze pamięć krótkotrwałą, aż do pamięci trwałej, gdzie jest magazynowana.
Informacje w pamięci zapisywane mogą być w formacie słuchowym lub wzrokowym. Nie przez cały czas wszystkie elementy istniejące w pamięci są dostępne. Ponieważ przez całe życie trwa proces asymilacji (czyli dopasowywaniu nowych, napływających informacji do istniejących już struktur pamięciowych) oraz akomodacji (czyli procesy pamięciowe są modyfikowane, aby dopasować do siebie napływające informacje), pamięć ulega nieustannej restrukturyzacji. W ten sposób organizm zapewnia sobie równowagę. To, co w pamięci jest zapisane, może być wykorzystywane podczas życia codziennego, zajęć np. szkolnych, a także wydobywane jako wspomnienia, doświadczenia życiowe. Wydobywamy te informacje z zasobów pamięci semantycznej (niezbędnej do posługiwania się językiem), proceduralnej (będąca pamięcią umiejętności jakie jednostka nabyła w ciągu życia) i epizodycznej (zakres informacji o epizodach mających konkretne miejsce w czasie, konkretną lokalizację, nieustannie wzbogacającą doświadczenie osobiste). Informacje, które dostępne są przez cały czas, zawarte są w pamięci krótkotrwałej i operacyjnej. Zasoby pamięci długotrwałej nie są cały czas dostępne. Możemy je wydobyć za pomocą przypominania i rozpoznawania.
Przypominanie występuje wówczas, kiedy musimy sami, poprzez wystąpienie jakiegoś bodźca, wydobyć informację z zasobów pamięci. Przypominanie może przyjąć formę seryjną - kiedy opamiętujemy materiał pamięciowy w konkretnej (bardzo ważnej) kolejności, w formie swobodnej - kiedy istotny jest sam proces opamiętania i przypominanie z podpowiedziami - kiedy kierujemy się wskazówkami w procesie odtwarzania zasobów pamięciowych. Rozpoznawanie ma natomiast miejsce, kiedy wyszukujemy „poprawną” informację wśród kilku prezentowanych, kiedy nie musimy sami wygenerować odpowiedzi, a jedynie wybrać tę, która pasuje w danym momencie, do danej sytuacji.
Bardzo często przypominanie i rozpoznawanie występuje łącznie. Choć nie zawsze.
Istotną rolę wydaje się mieć fakt interakcji występującej pomiędzy śladem pamięciowym a informacjami zawartymi w pytaniu kierowanym pod adresem pamięci.
Podczas opamiętywania informacji ważnym elementem jest efekt torowania, który polega na modyfikowaniu nowego bodźca przez bodziec już istniejący. Istotną rolę w procesie opamiętywania jest również habituacja i sensytyzacja, procesy, które zapewniają zmniejszenie ilości uwagi poświęcanej analizie napływającego bodźca ( habituacja) lub zwiększenie tejże uwagi (sensytyzacja).
Raz łatwo sobie coś przypominamy, a raz nie. Niekiedy używamy sformułowania „mam to na końcu języka”. Wydobywanie informacji z pamięci jest procesem skomplikowanym, angażującym wiele procesów i wiele energii. Zanim wydobędziemy przechowywany ślad z pamięci głębokiej musimy się sporo natrudzić. A w dodatku nie mamy pewności czy przypomniane zdarzenie jest prawdą czy fikcją. A może prawdą tylko trochę zmienioną. Nigdy tej pewności mieć nie możemy. Pewnym jest fakt, że wykorzystujemy zasoby pamięci. Nie zawsze skutecznie. Nie sposób przecież wydobyć ich wszystkich!
Pamięć jest elementem potrzebnym człowiekowi prawidłowego do funkcjonowania. Wszystkie doświadczenia, zdolności, wspomnienia, przeżycia są w niej zawarte. Pamięć jest umysłowym zbiornikiem całego naszego jestestwa.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
