Zjawisko bólu należy do bardzo intensywnie badanych w ostatnich latach, ale – podobnie jak zmęczenie – niełatwych do obiektywnej kontroli, również z powodu jego wielorakich uwarunkowań.
Zjawisko bólu
Rosnąca liczba badań pozwoliła na ustalenie, że ból należy do zjawisk złożonych percepcyjnie, na które wywiera wpływ szeroka gama czynników psychospołecznych, z włączeniem emocji, społecznego i środowiskowego kontekstu, podłoża socjokulturowego, znaczenia bólu dla danej osoby, przekonań (zwłaszcza religijnych), postaw, oczekiwań i czynników biologicznych. Ból może dokuczać miesiącami i latami, a przewlekły ból będzie wpływał na wszystkie aspekty funkcjonowania człowieka: somatyczny, psychiczny, w tym poznawczy i emocjonalny, duchowy, interpersonalny, zawodowy.
Jak leczyć ból?
Dlatego satysfakcjonujące leczenie silnego, przewlekłego bólu może oddzielić uwagę chorego nie tylko od somatycznego podłoża symptomów, ale również od wielu czynników wpływających na nocycepcję i doświadczanie bólu w powiązaniu z chorobą (Turk, Okifuji, 2002). Zachowawcze (w tym farmakologiczne) i chirurgiczne metody leczenia bólu mają pewne ograniczenia, a wśród nich również skutki niezamierzone, na przykład w wyniku farmakologicznego leczenia, związanego także z ograniczeniem czasu jego stosowania. Na tym tle, rozwijające się od ponad 30 lat ujęcie psychologicznych metod radzenia sobie z bólem daje obiecujące rezultaty, angażując wysiłek chorego w zmniejszanie lub eliminowanie bólu i jego skutków, w tym zmęczenia (Keefe, Abernethy, Campbell, 2005).
Zobacz też: Leczenie praniczne - cudowne uzdrawianie?
Ból w teorii
Nie wyjaśniono wielu zjawisk związanych z doświadczaniem bólu na gruncie modelu biomedycznego. Jednodymensyjna perspektywa biomedyczna skupiona na etiologicznym i patofizjologicznym wyjaśnianiu przewlekłego bólu lub psychogenne ujęcie, które ujmowało ból jako somatyczną manifestację trudności psychologicznych, okazały się niesatysfakcjonujące.
Polecamy: Czym jest ból?
Dopiero teoria kontroli wejścia Melzacka i Walla z połowy lat 60. pozwoliła przekroczyć ograniczenia teoretyczne uznające, że ból jest wyłącznie związany z informacjami zawartymi w drogach czuciowych. Teoria kontroli wejścia zakłada, że drogi bólowe zyskują lub tracą dostęp do mózgu w zależności od informacji uzyskiwanych z innych zmysłów, a sam mózg ma również wpływ na przebieg tego procesu. Według tej teorii ból przewlekły powstaje w wyniku współdziałania kilku układów: aktywności czuciowej, emocji i motywacji, myśli i ocen (Sheridan, Radmacher, 1998).
Natomiast bio-psycho-społeczny model bólu przewlekłego dostarcza zintegrowanej perspektywy w wyjaśnianiu zjawiska percepcji, interpretacji i identyfikacji bólu i jego rodzaju (ostry, palący, rozlany).
Reakcje na ból
Ocena bólu włącza przypisywanie znaczenia bólu i atrybucję, która ma wpływ na zachowanie. Te oceny będą wypływały z systemu przekonań każdej osoby, który rozwija się w ciągu życia. Na bazie tych przekonań i procesów oceny osoba ma szansę wyboru i może na przykład ignorować ból i kontynuować pracę, chodzenie, aktywność społeczną i angażować się na poziomie pierwotnego poziomu funkcjonowania lub może wybrać rezygnację z pracy, z wszelkich form aktywności i przyjąć rolę chorego. W wyborze tym mogą mieć znaczenie związki interpersonalne i role pełnione przez daną osobę, które mogą promować bardziej prozdrowotny i aktywny tryb życia bądź wzmacniać wybór roli chorego.
Model bio-psycho-społeczny może ułatwić rozwój poznawczo-behawioralnego ujęcia leczenia osób cierpiących z powodu przewlekłego bólu (Turk, Okifuji, 2002).
Fragment pochodzi z książki „Zmęczenie a zdrowie i choroba (perspektywa psychologiczna)” Gabrieli Chojnackiej-Szawłowskiej (Impuls, 2009). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
