Zaburzenia lękowe w postaci fobii
W tej grupie zaburzeń lęk wywoływany jest przez określone sytuacje i przedmioty zewnętrzne wobec pacjenta, które obiektywnie nie stanowią zagrożenia. Pacjent unika sytuacji będących źródłem lęku, mimo świadomości, że jest on irracjonalny.
Aby postawić diagnozę zaburzeń lękowych w postaci fobii, powinny być spełnione wszystkie poniższe kryteria:
a) psychiczne i wegetatywne objawy lęku są pierwotnym, a nie wtórnym przejawem lęku,
b) lęk jest ograniczony do sytuacji będących przedmiotem fobii,
c) wyraźne unikanie sytuacji fobicznej.
Agorafobia
Obejmuje grupę powiązanych ze sobą fobii, w których obecny jest lęk przed wyjściem z domu, przed otwartą przestrzenią, obecnością tłumu, samotnym podróżowaniem. Pierwsze objawy pojawiają się we wczesnej dorosłości. Agorafobii mogą towarzyszyć napady lęku panicznego.
Leczenie agorafobii
W leczeniu długoterminowym stosujemy farmakoterapię łącznie z psychoterapią. Z farmakoterapii skuteczne i bezpieczne są leki z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, objawowo natomiast pomocne są krótko działające benzodwuazepiny (alprazolam, lorazepam). W psychoterapii z technik behawioralnych: techniki wystawiania, treningi relaksacyjne i radzenia sobie z lękiem, a z metod poznawczych: psychoedukacja nastawiona na poznanie reakcji organizmu i zmianę błędnego myślenia.
Fobie społeczne
Fobie społeczne najczęściej mają początek w okresie dojrzewania. Głównym lękiem jest obawa przed oceną ze strony innych ludzi (dotyczy małych grup, a nie tłumu, jak w agorafobii), która prowadzi do unikania sytuacji społecznych. Mogą być one określone (ograniczone do jedzenia w miejscach publicznych, wystąpień publicznych itd.) lub rozlane, gdy dotyczą ogółu sytuacji społecznych. Objawy ujawniają się jako uskarżanie na czerwienienie się, nudności, drżenie rąk, drżenie głosu. Często przyjmują również postać napadów paniki.
Leczenie fobii społecznych
W leczeniu zalecane jest stosowanie łącznie psychoterapii i farmakoterapii. Trening relaksacyjny, trening umiejętności społecznych i zintegrowane metody wystawiania przynoszą najlepsze rezultaty terapeutyczne. Z farmakoterapii skuteczne są leki z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny.
Zobacz też: Czym jest lęk?
Specyficzne (izolowane) postaci fobii
Są to fobie ograniczone do specyficznych sytuacji: zwierzęta (pająki, węże itd.), środowisko naturalne (ciemność, pioruny, śnieg, wysokość itd.), określona sytuacja (jazda windą, lot samolotem), inne (np. choroba). Kontakt z obiektem fobii może być źródłem napadu paniki. Specyficzne fobie zazwyczaj pojawiają się w dzieciństwie lub wczesnej dorosłości i nieleczone utrzymują się przez wiele lat.
Zaburzenia lękowe z napadami lęku
W tym przypadku obecne są nawracające napady ciężkiego lęku (panika), które nie są ograniczone do szczególnych sytuacji i których nie można przewidzieć. Dominujące objawy to: napady bicia serca, ból/ucisk w klatce piersiowej, uczucie duszności, zawroty głowy, uczucie nierealności (depersonalizacja lub derealizacja), wtórny strach przed śmiercią (umieraniem), przed utratą kontroli nad sobą lub przed chorobą psychiczną.
Atakowi często towarzyszy hiperwentylacja. Poszczególne napady trwają kilka, kilkanaście minut i występują z różną częstotliwością. Wystąpienie napadu paniki najczęściej prowadzi do ucieczki z sytuacji będącej jego źródłem, a w przyszłości do jej unikania. Po jego ustąpieniu obecny jest lęk przed kolejnym.
Najczęstszy początek zachorowania przypada na lata: od 15. do 24. r.ż. oraz od 45. do 54. r.ż. Dla ostatecznego rozpoznania należy stwierdzić kilka napadów lęku z objawami autonomicznymi w okresie 1 miesiąca.
Leczenie zaburzeń lękowych z napadami lęku
Leczenie zaburzeń lękowych z napadami lęku odnosi się do schorzenia jako całości i do reagowania w przypadku napadu paniki. Połączenie leczenia farmakologicznego i psychologicznego jest skuteczniejsze od monoterapii. Lekami z wyboru są SSRI (selective serotonin reuptake inhibitor, selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny), stosowane we wzrastających dawkach.
W przypadku nieskuteczności, przeciwwskazań lub nasilonych efektów ubocznych stosować należy trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (tricyclic antidepressants – TCA). W przypadku znacznego nasilenia objawów można zastosować szybko działające benzodwuazepiny.
Zaburzenia lękowe uogólnione
Uogólniony i uporczywy lęk występujący niezależnie od jakichkolwiek okoliczności zewnętrznych, nie nasilający się pod ich wpływem to tzw. lęk wolnopłynący. Do najczęstszych objawów należą: stałe uczucie zdenerwowania, drżenie, napięcie mięśniowe, pocenie się, zawroty głowy, przyspieszone bicie serca, bóle brzucha, nudności.
Pacjent wyraża obawy, że on sam lub ktoś z jego najbliższych wkrótce zachoruje lub będzie miał wypadek zagrażający życiu lub zdrowiu, przewiduje złe wydarzenia.
Leczenie zaburzeń uogólnionych
Metodą z wyboru jest psychoterapia, przeprowadzana grupowo lub indywidualnie, choć jej efekty są gorsze niż we wcześniej opisywanych zaburzeniach lękowych. Stosuje się metody behawioralne i poznawcze. Farmakoterapię stosuje się wobec konkretnych objawów: somatycznych, depresyjnych, sercowych i autonomicznych.
Zobacz też: Jak pozbyć się lęku?
Źródło: Wydawnictwo Continuo, „Podstawy Psychologii. Podręcznik dla studentów medycyny i kierunków medycznych”; pod red. M. Talarowskiej, Antoniego Florkowskiego, Piotra Gałeckiego; Rozdział 10. Wybrane zaburzenia psychiczne, Piotr Gałecki/ pk/ jm
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
