Każdy z nas rodzi się jako niepowtarzalne i wyjątkowe indywiduum. Życie kształtuje nasz światopogląd, filozofię, jak również sposób bycia, charakter i wreszcie osobowość. Osobowość jest interpretowana jako „struktura psychologiczna, która określa przeżywanie siebie, zachowanie oraz relacje ze światem zewnętrznym”, a jej cechy szczególne, możemy już zaobserwować we wczesnym dzieciństwie. Czasem jednak to wszystko jest w pewnym stopniu zachwiane i wymaga ukierunkowanego działania...
O zaburzonej osobowości, możemy mówić wówczas, gdy zachowanie i przeżywanie siebie, jest odmienne od tego, jakie nakłada kultura i dobre obyczaje społeczne. Objawy zaburzonej osobowości w sposób trwały i wyraźny odbiegają od ogólnie przyjętych, akceptowalnych norm. Inne wskaźniki zaburzenia traktują, o tym, że chory z atypową osobowością z trudem dostosowuje się do nowych warunków, środowiska, znajomości czy obowiązków i ról. Co jeszcze istotne: cechy człowieka, wynikające z zaburzenia osobowości, są źródłem cierpień zarówno dla niego samego, jak i dla jego bliskich.
Aby stwierdzić, że akurat u kogoś występują zaburzenia osobowości, zmiany w ich charakterze, zachowaniu i przeżywaniu siebie, powinny być widoczne już od okresu dojrzewania lub wczesnej dorosłości. Ponadto, warto zaobserwować, czy dane zachowanie nie jest odpowiedzią na jakiś szczególny bodziec z otoczenia lub nie stanowi objawu innej choroby psychicznej, nie jest efektem ubocznym przyjmowanych leków, chorób organicznych, uszkodzenia mózgu, urazu psychicznego, bądź innych stanów. Nieprawidłowość realizuje się zatem na wielu płaszczyznach życia, odnosząc się do sytuacji i relacji. Trzeba wiedzieć, że stwierdzenie zaburzenia osobowości, nie wyklucza możliwości stwierdzenia innej choroby psychicznej, a stwierdzenie choroby psychicznej, wcale nie wyklucza występowania zaburzeń osobowości u tego samego człowieka.
Osobowość chwiejna emocjonalnie dzieli się na dwie podkategorie: impulsywną i typu borderline. Występujące w zaburzeniach objawy, pozwoliły na rozróżnienie tych dwóch jednostek, tak więc osobowość graniczną (z pogranicza, typu borderline), można podejrzewać w przypadku, gdy w chorym dostrzega się:
- przewlekłą pustkę emocjonalną, którą często myli się z objawami depresji i niewłaściwie leczy; ponadto pozbawienie afektu i zmienne nastroje;
- tendencje do wchodzenia w intensywne i niestałe związki emocjonalne, będące „zapełnieniem wewnętrznej pustki emocjonalnej”; relacje w związkach są bardzo labilne i skrajne – od gwałtownych zbliżeń i zauroczeń, po szybki przeskok do nagłych kryzysów; zauważa się również analogię w odniesieniu do aktywności seksualnej, stosowania używek, wydawania pieniędzy lub spożywania pokarmów np. objawy bulimii;
- skrajnie trudna komunikacja swoich lęków i uczuć; stany emocjonalne są silne i przeciwstawne;
- upust emocji zauważa się często w samookaleczaniach, próbach samobójczych, zachowaniach ryzykownych, gwałtownych;
- spowodowane lękiem przed odrzuceniem, nieświadome zachowania polegające na takim konstruowaniu relacji z innymi, które wzbudzają niechęć do chorego, wiodąc do jego odrzucenia przez otoczenie;
- trudności w adaptacji do nowych warunków, zaburzony obraz siebie (np. naprzemienna dominacja i uległość), swoich pragnień i celów.
Leczenie zaburzenia osobowości borderline to przede wszystkim psychoterapia. Szczególnie przydatnymi okazują się psychoterapia poznawczo-behawioralne, oparta na mentalizacji, psychoanalityczna i psychodynamiczna. Odbywają się one w ramach poradni zdrowia psychicznego, psychiatrycznych oddziałów pobytu dziennego oraz specjalistycznych ośrodków zajmujących się leczeniem zaburzeń osobowości.
Uzupełniająco, w razie potrzeby (ale niekoniecznie!) stosuje się leki przeciwdepresyjne lub przeciwlękowe. W terapii bezcenne jest również wsparcie i pomoc rodziny i bliskich osób. Niestety często zdarza się tak, że z powodu wstydu i bezsilności, oddalają się one od chorego, co jedynie pogarsza jedynie sytuację zdrowotną, odbiera motywację i opóźnia powrót do zdrowia.
Opracowano na podstawie:
1. Heitzman J., Psychiatria Podręcznik dla studiów medycznych, PZWL, Warszawa 2007
2. Cameron A. D., Sidorowicz S. K. (red. wyd. polskiego), Psychiatria – Crash Course, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2005
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
