Przewodnik po psychoterapii, część 7
Pierwsze spotkanie z psychoterapeutą nie jest jeszcze psychoterapią. Zazwyczaj nazywane ono jest konsultacją. Głównym celem pierwszego spotkania jest sprawdzenie przez nas samych i terapeutę, czy chcemy, i czy możemy razem pracować. Terapeuta będzie chciał poznać przyczynę naszego zgłoszenia się i będzie dążył do uściślenia, co ma być przedmiotem pomocy psychoterapeutycznej. My ze swojej strony musimy zdecydować, czy z tym właśnie terapeutą chcemy pracować. Ustalenia te mogą nastąpić bardzo szybko, ale mogą również wymagać dłuższej rozmowy; czasem nawet kilku spotkań.
Błędem jest myślenie, że nasza misja jest spełniona w momencie, kiedy przyszliśmy do terapeuty i usiedliśmy na fotelu, a to co będzie dalej, leży wyłącznie po stronie terapeuty.
Na pierwszym spotkaniu mamy do zrealizowania następujące zadania:
- sprawić, aby psychoterapeuta zrozumiał, co się z nami dzieje, i czego oczekujemy od psychoterapii;
- zastanowić się, czy terapeuta nam odpowiada i jakie uczucia wywołuje w nas perspektywa wspólnej z nim pracy;
- zrozumieć to, co psychoterapeuta nam proponuje i sprawdzić, czy jest to tym, czego oczekujemy.
Gabinet psychoterapeuty - co mówi o terapeucie?
Parę wniosków na temat terapeuty możemy wyciągnąć patrząc na jego gabinet. Jeśli widzimy coś niestandardowego (symbole religijne, sporo fotografii rodzinnych lub książek etc.), może to oznaczać, że terapeuta chce nam coś konkretnego zakomunikować. Gabinet psychoterapeuty może być pusty lub zagracony, meble dobrane starannie lub przypadkowo. Fotele klienta i terapeuty mogą być identyczne lub mogą znacznie różnić się poziomem komfortu. Terapeuta może odgradzać się od nas biurkiem lub nie. Może wyglądać to naprawdę różnie. Terapeuta ma prawo spędzać wiele godzin swojej pracy w takim otoczeniu, jakie mu pasuje. A my ze swojej strony musimy sprawdzić, czy to odpowiada również nam.
Warto wiedzieć: Psychoterapeuta – jakie powinien mieć kompetencje?
Z czym przyszedłem?
Na początku pierwszego spotkania ważne jest przedstawienie swoich zamiarów, oczekiwań. Dobrze jest od razu zaznaczyć, że przyszliśmy nie po to, żeby już dziś rozpocząć psychoterapię, tylko po to, żeby porozmawiać i zapoznać się z psychoterapeutą przed ewentualnym podjęciem decyzji o rozpoczęciu psychoterapii.
Następnie psychoterapeuta spyta, co nas sprowadza do jego gabinetu lub będzie czekał aż sami zaczniemy opowiadać o swoich problemach. Terapeuta może zadawać pytania dotyczące powodu zgłoszenia się do niego, naszych oczekiwań i celów, doświadczeń życiowych, wcześniejszych ewentualnych kontaktów z psychoterapeutami, psychologami lub psychiatrą. Będzie dopytywał o to, co mu się wydaje szczególnie istotne. Niektórzy terapeuci podczas konsultacji robią notatki, inni nie.
Pamiętajmy, że nie mamy obowiązku opowiedzieć na pierwszym spotkaniu terapeucie wszystkiego o sobie. Postarajmy się jednak przedstawić to, co mówimy w taki sposób, aby terapeuta był w stanie nas zrozumieć. Jeśli w trakcie mówienia przychodzą nam do głowy pytania do terapeuty, nie wstydźmy się ich zadawać.
Niektórzy terapeuci zakładają, że psychoterapia od pierwszego spotkania już jest rozpoczęta. Jak to wyczuć? Znakiem rozpoznawczym może być to, że terapeuta zbyt dokładnie zbiera informację o nas lub odwrotnie – przerywa nam, nie dając możliwości sformułować problemu, który nas do niego sprowadził. W tym przypadku warto jeszcze raz zaznaczyć, że dopiero rozważamy możliwość rozpoczęcia psychoterapii.
Czy psychoterapeuta ma prawo stawiać diagnozę?
W trakcie naszego mówienia, psychoterapeuta może zacząć interpretować nasze słowa, przedstawiać swój punkt widzenia. Może się tak zdarzyć, gdy terapeuta chce sprawić wrażenie „chwytającego w locie” istotę naszych trudności. Specjalista, który „chce sprawić wrażenie” zazwyczaj nie jest pewny siebie. Interpretowanie problemu klienta przez psychoterapeutę nie powinno być przedmiotem pierwszej rozmowy.
Pierwsze spotkanie nie jest psychoterapią. Jeśli na pierwszym spotkaniu terapeuta stosuje interwencje terapeutyczne lub proponuje nam „eksperyment”, mocno zastanówmy się, czy chcemy poddać się terapii właśnie u niego. Pamiętajmy też o tym, że psychoterapeuta nie ma prawa stawiać diagnozy lub rozpoznania w sensie medycznym. Takiego rozpoznania może dokonać wyłącznie lekarz. Podobnie psychoterapeuta nie ma możliwości zaproponowania farmakoterapii, co również leży w kompetencjach lekarza.
Zobacz także: Psychoterapia indywidualna czy grupowa?
Pytania, jakie należy zadać terapeucie
Jeżeli terapeuta zdobędzie już wszystkie potrzebne mu informacje, zwykle składa konkretną ofertę. Może zaproponować: psychoterapię u siebie, ewentualnie kolejną konsultację, konsultację u innego terapeuty, konsultację u psychiatry lub inną formę pomocy.
Jeśli terapeuta proponuje nam rozpoczęcie psychoterapii u niego, jest to moment na zadawanie pytań, które pomogą nam zdecydować, czy chcemy pracować właśnie z nim. Pytać można o wszystko, co wydaje nam się ważne. Możemy upewnić się, czy psychoterapeuta widzi nasz problem, tak jak my go przedstawiliśmy, czy przypuszcza istnienie innych problemów, o których nie wspomnieliśmy. Warto zapytać, ile czasu według terapeuty potrwa nasza psychoterapia, w jakim podejściu lub nurcie pracuje terapeuta, jakie ma kwalifikacje i doświadczenie zawodowe, jakie metody pracy stosuje.
Chociaż w niektórych podręcznikach chęć klienta do zdobycia szerszej wiedzy nt. kwalifikacji terapeuty rozpatrywana jest w kategoriach „zaburzenia neurotycznego” lub „reakcji obronnej”, pamiętajmy, że jeśli terapeuta na pierwszym spotkaniu nie jest w stanie udzielić nam spójnej odpowiedzi na temat swojego przygotowania, bezpieczniej jest poszukać innego specjalisty.
Jak ustalić cel terapii?
Może się zdarzyć, że psychoterapeuta zaproponuje spojrzenie na nasz problem z innej perspektywy.
Zgłaszamy się do terapeuty z powodu wybuchów złości i chcemy, by nauczył nas metod radzenia sobie z agresją. Jednak terapeuta może nam pokazać, że nasze wybuchy złości są zrozumiałą konsekwencją bezradności odczuwanej w relacji z bliską osobą.
Warto przeczytać: Czym jest psychoterapia i komu jest ona polecana?
Problem terapeutyczny często bywa przeformułowany podczas konsultacji, ale musi nastąpić zawsze za obopólną zgodą. Pamiętajmy więc o tym, żeby dokładnie przemyśleć i sprawdzić, czy rzeczywiście chcemy pracować nad tym, co proponuje nam terapeuta. Ustalenie celu terapii zająć może i kilka sesji.
Jeśli podjęliśmy wstępną decyzję o rozpoczęciu psychoterapii u terapeuty konsultującego i zostanie ona przyjęta, następuje omówienie kontraktu terapeutycznego. Polega to na ustaleniu celu terapii, czasu jej trwania (precyzyjnie tylko w przypadku terapii krótkoterminowej), zasad na jakich będzie się odbywać (ile razy w tygodniu, którego dnia i o której godzinie, zasad płatności i odwoływania sesji, etc.). Pamiętajmy, że omówienie kontraktu rzeczywiście jest omówieniem. Nie musimy zgadzać się na wszystko.
Pierwsze wrażenie – bardzo ważne
Podczas pierwszej rozmowy zacznie kształtować się nasz stosunek do terapeuty. Warto pozwolić dojść do głosu swoim uczuciom i wrażeniom. Czy mam wrażenie, że ta osoba jest w stanie mi pomóc? Czy czuję do niej sympatię? Czy czuję się szanowana/y przez terapeutę? Czy terapeuta zajmuje pozycję „z góry na dół”? Czy odpowiedzi, których udziela terapeuta mnie satysfakcjonują? Czy odnoszę wrażenie, że terapeuta kreuje się na kogoś, kim nie jest? Czy nie niepokoi mnie zbyt szybkie skracanie dystansu przez terapeutę lub odwrotnie – czy terapeuta nie wydaje się być osobą zbyt zdystansowaną, niezdolną do okazywania ciepłych uczuć? Nie bójmy się zaufać naszemu pierwszemu wrażeniu. Zazwyczaj potwierdza się ono w dalszej relacji.
Na koniec pierwszego spotkania, w oparciu o swoje pierwsze wrażenie, możemy wybrać którąś z następujących opcji:
- jeśli nasz odbiór psychoterapeuty jest zdecydowanie negatywny, możemy podziękować (lub nie) za spotkanie i nie umawiać się na następne. Możemy uzasadnić swoją decyzję lub nie robić tego wcale;
- jeśli mamy mieszane uczucia, możemy powiedzieć terapeucie, że jeszcze nie podjęliśmy decyzji odnośnie rozpoczęcia terapii i skonsultować się z innym specjalistą;
- jeśli mamy pozytywne wrażenia, ale potrzebujemy czasu, warto porozmawiać z terapeutą o swoich wątpliwościach, możemy też umówić się na następne kilka konsultacji przed ostateczną decyzją;
- jeśli nasz odbiór terapeuty jest zdecydowanie pozytywny, możemy zawrzeć kontrakt terapeutyczny i rozpocząć psychoterapię.
Polecamy: „Przewodnik po psychoterapii” część 8; Jak wygląda proces psychoterapeutyczny?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
