Kontakty osób przebywających w izolacji więziennej z osobami bliskimi przyczyniają się do zaspokojenia potrzeb emocjonalnych i stanowią jeden z priorytetów resocjalizacji, a co istotne, włączenie rodzin skazanych do współpracy w oddziaływaniach wychowawczo-resocjalizacyjnych, podejmowanych w trakcie ich pobytu w więzieniu, zwiększa prawdopodobieństwo osiągnięcia pozytywnych rezultatów i jednocześnie stanowi istotny czynnik w społecznej adaptacji skazanych przez podtrzymanie lub wzmocnienie więzi rodzinnych.
Jakie formy kontaktu osadzonych z ich rodziną są dopuszczalne?
Kodeks karny wykonawczy w art. 105 § 1 daje osobom przebywającym w warunkach izolacji więziennej prawo do kontaktów i utrzymywania więzi z rodziną i osobami bliskimi [...] przez widzenia, korespondencję, rozmowy telefoniczne, paczki, przekazy pieniężne, a w uzasadnionych wypadkach, za zgodą dyrektora zakładu karnego, również przez inne środki łączności.
Wzorcowe Reguły Minimum Postępowania z Więźniami zalecają w reg. 37, że [...] więźniowie mają możliwość – pod niezbędnym nadzorem – do komunikowania się w regularnych odstępach czasu z rodzinami [...] zarówno korespondencyjnie, jak i przez przyjmowanie wizyt, a w reg. 79 czytamy, iż [...] szczególną uwagę poświęca się utrzymywaniu i rozwijaniu takich stosunków między więźniem i jego rodziną, które najlepiej służą korzyściom obu stron.
Europejskie Reguły Więzienne również podkreślają wartość resocjalizacyjną relacji rodzinnych. W art. 43 podano, że [...] więźniom umożliwia się porozumiewanie z rodzinami oraz stosowanie do wymogów postępowania z nimi, bezpieczeństwa i porządku w zakładzie [...] oraz do przyjmowania wizyt tych osób w regularnych odstępach czasu.
Zobacz również: Uzależniony - jak skłonić go, by przyjął pomoc?
Od czego zależy kontakt osadzonego z rodziną?
Rodzaj kontaktów osadzonych z ich rodzinami i najbliższymi w znacznej mierze jest uzależniony od samego skazanego, jego postawy i zachowania w trakcie odbywania kary. Rozmowy telefoniczne i korespondencja to tradycyjne i najbardziej rozpowszechnione formy kontaktów. Ich ograniczenia i limitowanie wynikają jedynie z braku środków finansowych na zakup niezbędnych materiałów (np. kart telefonicznych, znaczków). Widzenia z osobami bliskimi z kolei odbywają się na terenie zakładu karnego i są zróżnicowane ze względu na typ i rodzaj danego zakładu, uwarunkowania architektoniczne oraz możliwości adaptacyjne, także pomieszczenia przeznaczone do widzeń są zróżnicowane w jednostkach pod względem funkcjonalności i stanu technicznego (Dubiel, 2009, s. 186). Przepustki z kolei są szczególną formą kontaktu skazanych z rodziną, ponieważ umożliwiają im pobyt w domu rodzinnym. Ma to ogromne znaczenie dla skazanych mających dzieci, gdyż spotkania z ojcem przebiegają w naturalnym środowisku.
Uwięzione partnerstwo i uwięzione rodzicielstwo
Rozbicie podstawowej struktury rodziny spowodowane pobytem jednego z członków rodziny w warunkach izolacji więziennej staje się czynnikiem, który narusza jej dotychczasowe funkcjonowanie jako całego systemu. Pobyt jednego lub obojga rodziców w więzieniu i oddzielenie ich od najbliższych – zgodnie z założeniami systemowego modelu związków wewnątrzrodzinnych – w znacznym stopniu warunkuje zachowania poszczególnych osób oraz funkcjonowanie rodziny jako całości, a w szczególności wpływa na wypełnianie przez pozostałych członków ich ról rodzinnych. Uwięzienie mężczyzny prowadzi do zaburzeń w pełnieniu ról ojcowskich. Skutkiem czego jest przejmowanie wszystkich lub większości ról przez matkę bądź innego z członków rodziny – dzieci lub dziadków (Marczak, 2011).
Zobacz także: Syndrom frajera, czyli problem z tożsamością społeczną
W literaturze przedmiotu w analizie funkcjonowania rodzin uwięzionych szczególnie podkreśla się pozytywne role i funkcje rodziny. Według C.F. Hairstona, prawidłowe relacje rodzinne w trakcie pobytu w więzieniu mają ogromne znaczenie nie tylko dla funkcjonowania całego systemu rodzinnego, dla samych więźniów, ale także przyczyniają się do realizacji większych celów, jakimi są zapobieganie zjawiskom recydywy i przestępczości. Autor na podstawie własnych badań nad relacjami w związkach rodzinnych więźniów podał, że największe powodzenie i większe szanse na sukces mają uwięzieni mężczyźni, którzy przed uwięzieniem prawidłowo wypełniali role partnerskie (małżeńskie) i ojcowskie, a także ci, którzy podczas pobytu w więzieniu mają silne więzi rodzinne (Hairstone, 1991, s. 87–104).
Konsekwencją przebywania mężczyzny/ojca w więzieniu, na co wskazuje K. Pawełek, jest znaczne ograniczenie jego udziału w życiu rodzinnym, co w znacznej mierze prowadzi do zaburzeń w pełnieniu ról rodzicielskich, a co się z tym wiąże: braku zaspokajania potrzeb emocjonalnych i towarzyskich członków rodziny, zanikania więzi uczuciowych, braku oparcia dla dzieci, ograniczeń w stosowaniu metod wychowawczych i sprawowaniu opieki, zaburzeń spostrzegania dzieci i ich potrzeb rozwojowych oraz zakłóceń i deformacji w sposobie komunikacji z dzieckiem (Pawełek, 2008).
Zobacz też: Co to jest tożsamość?
Fragment pochodzi z książki "Tożsamość grupowa dewiantów a ich reintegracja społeczna", pod redakcją Wiesława Ambroziaka i Anny Kieszkowskiej (wydawnictwo Impuls, Kraków 2012). Publikacja za zgodą wydawcy. Bibliografia dostępna u redakcji.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
