Samobójstwa w Polsce – policyjne statystyki - Psychologia

Jakie znamy rodzaje śmierci?

W przypadku śmierci gwałtownej utracone zostaje dobro społecznie najwyższe – życie ludzkie. To tragiczne zdarzenie wymaga wszechstronnego wyjaśnienia we wszystkich możliwych przypadkach, a nie tylko w tych, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że jest skutkiem przestępstwa (B. Hołyst 1982, s. 646).

Mówiąc o zjawisku śmierci, medycyna sądowa wyróżnia następujące jej rodzaje:

śmierć naturalna (czyli śmierć fizjologiczna) – jest związana z naturalnym zużyciem sił zapasowych ustroju człowieka. Występuje stosunkowo rzadko, jako tzw. uwiąd starczy, bez ewidentnej choroby któregoś układu lub narządu;
śmierć z przyczyn chorobowych (samoistnych) – jest skutkiem różnorodnych procesów chorobowych: zapalnych, zwyrodnieniowych, rozrostowych (nowotworowych) itp. Ten rodzaj śmierci jest głównym przedmiotem zainteresowania medycyny i lekarzy; większość zgonów z przyczyn chorobowych następuje po długotrwale przebiegających chorobach;
śmierć gwałtowna – następstwo działania różnorakich czynników zewnętrznych, które doprowadziły do zaburzeń funkcji ważnych dla życia narządów; nie ma znaczenia, jaki czynnik sprawczy (uraz mechaniczny, uduszenie gwałtowne, zatrucie itp.) powoduje zgon.

Wypadek, samobójstwo i zabójstwo

Podstawowym przedmiotem zainteresowania medycyny, a zwłaszcza tanatologii¹ sądowo-lekarskiej, jest śmierć gwałtowna. W każdym przypadku rozpoznanie zgonu gwałtownego należy kwalifikować jako nieszczęśliwy wypadek, samobójstwo lub zabójstwo.

Problematyka uduszenia

Koncentrując się na zagadnieniach samobójstwa, warto omówić problematykę śmierci gwałtownej, ponieważ niewątpliwie towarzyszy samounicestwieniu. Jednak warto w tym momencie zwrócić uwagę, że pojęcie śmierci gwałtownej jest równocześnie kojarzone z zabójstwem. Używane w medycynie sądowej określenie „uduszenie gwałtowne” odnosi się do wszystkich przypadków śmierci gwałtownej spowodowanej niedostaniem się tlenu atmosferycznego do płuc. Najczęściej jest wynikiem bezpośredniego działania czynnika mechanicznego, chociaż nie tylko.

Zgony spowodowane nagłym brakiem dostatecznej ilości tlenu w otoczeniu człowieka zalicza się ze względów praktycznych także do tej grupy. W zależności od tego, jaki konkretny czynnik wywołuje brak dostępu tlenu do pęcherzyków płucnych, a także jakie okoliczności temu towarzyszą, rozróżnia się następujące rodzaje uduszenia gwałtownego:

1) zagardlenie, którego istotą jest mechaniczny ucisk narządów szyi. Biorąc pod uwagę mechanizm powodujący ucisk na szyję, wyróżnia się następujące typy zagardlenia:

– powieszenie – ucisk na szyję wywiera pętla, siła ją zaciskająca to masa zwisającego ciała;

– zadzierzgnięcie – ucisk na szyję wywiera pętla, siła ją zaciskająca to siła ręki;

– zadławienie – ręka ludzka bezpośrednio uciska szyję, rzadziej jest to realizowane inną częścią ciała (np. nogą, kolanem);

2) zamknięcie otworów nosowych i jamy ustnej lub zatkanie dróg oddechowych przez ciało obce;

3) uniemożliwienie wykonywania ruchów oddechowych niezbędnych do wymiany gazowej w płucach. Przyczyną takiego stanu może być zarówno porażenie mięśni oddechowych (np. w wyniku zatrucia kurarą) lub ich toniczny skurcz (np. w przypadku zatrucia strychniną)², jak i zewnętrzny ucisk mechaniczny na klatkę piersiową powodujący jej unieruchomienie. Zazwyczaj dochodzi do tego w przypadku zasypania człowieka (np. gruzem, ziemią, lawiną śniegową lub piaskową) albo przygniecenia przedmiotami o znacznej masie (np. częścią pojazdu);

4) brak tlenu w otoczeniu lub odcięcie dopływu tlenu z powietrza, brak tlenu w atmosferze (np. na dużych wysokościach), uduszenie człowieka w zamkniętej, ciasnej przestrzeni, przysypanie sypką masą, zgon w pomieszczeniach, w których tlen został zastąpiony innym gazem, z reguły cięższym od tlenu (np. dwutlenkiem węgla);

5) utonięcie, polegające na zatkaniu dróg oddechowych płynem, z reguły wodą (S. Raszeja, W. Nasiłowski, J. Markiewicz 1993, s. 124).

Jak pokazują dane statystyczne (tab. 1), w Polsce co roku ponad pięć tysięcy osób usiłuje odebrać sobie życie, z czego ponad cztery tysiące targnięć na życie kończy się zgonem (skuteczność ok. 75%).

Tab. 1.
Liczba zamachów samobójczych w Polsce zakończonych zgonem w okresie 5 lat

Rok	Liczba zamachów ogółem	Liczba zamachów zakończonych zgonem	%
2010	5456	4084	74,9
2009	5913	4384	74,1
2008	5237	3964	75,7
2007	4658	3530	75,8
2006	5152	4090	79,4