Umysł jest nieodzowną częścią istoty, jaką jest człowiek. Choć przez wielu niedoceniany, stanowi integralną część każdej osoby. Spostrzeganie, uwaga, pamięć, wyobrażenia, to jedne ze składowych tego, co zwykliśmy nazywać umysłem. Tworzą one spójną całość, są elementami, które nawzajem uzupełniają się, a jednocześnie są powodem wielu spekulacji, domysłów i słownych dysput pomiędzy znawcami tematu.
Zanim uruchomiony zostanie proces spostrzegania i stworzymy reprezentacje przedmiotu, człowiek jest bombardowani różnego rodzaju bodźcami. Działające bodźce: dystalne i proksymalne, w postaci impulsów, oddziałują na narządy zmysłowe, które rejestrują je i przekształcają w szeregu zmian zachodzących w narządach wewnętrznych. Powstaje wrażenie będące odzwierciedleniem cechy zmysłowej i spostrzeżenie czyli obraz, zawierający wszystkie elementarne cechy spostrzeganego przedmiotu. Następuje odkodowanie przesyłanych informacji i otrzymanie rzeczywistego obrazu percypowanego bodźca.
Kanałami odbioru bodźców jest wzrok, smak, słuch, węch. Jednakże sam proces spostrzegania może być dwojaki:
- procesy dół-góra - zapewniają odbiór bodźców zmysłami i przekazują je w kierunku struktur mózgowych, gdzie docierające informacje są analizowane na wyższych piętrach układu nerwowego (w korze mózgowej) i tam powstaje spostrzeżenie, które możliwe jest dzięki wcześniej posiadanym informacjom pamięciowym;
- procesy góra-dół - gdzie istotną rolę odgrywają procesy pamięciowe, które są wykorzystywane w celu zinterpretowania odebranych, niepełnych, danych sensorycznych odebranych przez narządy zmysłowe;
Sam proces spostrzegania jest złożony i obejmuje cztery fazy.
- Faza rejestracji sensorycznej, gdzie bodziec jest odbierany i przekształcany w impuls nerwowy;
- Faza oceny emocjonalnej, podczas której następuje ocena odebranego bodźca jako pozytywnego lub negatywnego;
- Faza rozpoznania treści bodźca, czyli przyporządkowanie go do istniejących kategorii w strukturach pamięciowych;
- Faza oceny znaczenia metaforycznego, gdzie następuje właściwe, choć nie oczywiste, skategoryzowanie obiektu;
Spostrzeganie nie dotyczy wyłącznie analizy bodźca odbieranego percepcyjnie. Dotyczy także emocji odbieranych i przetwarzanych przez umysł.
Funkcją uwagi jest selekcjonowanie informacji napływających z zewnątrz ale także z wnętrza organizmu. Uwaga zajmuje się selekcjonowaniem napływających informacji, ich rozpoznawaniem, a także ukierunkowaniem procesów poznawczych i określeniem wielkości zasobów, potrzebnych do realizacji zadań.
Dzięki jej selektywnej funkcji nie analizujemy informacji już znanych, przechowywanych w pamięci długotrwałej, tylko nowe, wymagające głębszego poznania i przetworzenia.
Uwaga ukierunkowuje procesy poznawcze w celu wyselekcjonowania i oddzielenia informacji ważnych od nieważnych, spośród wszystkich napływających.
Funkcja określenia wielkości zasobów potrzebnych do realizacji zadania, pozwala na dopasowanie ilości nakładów energii w stosunku do potrzeb sytuacyjnych.
Nie da się pominąć dystraktorów, które rozpraszają lub odwracają uwagę. Są to bodźce wewnętrzne lub zewnętrzne, które zaburzają proces uwagi. Mogą tym samym przyczynić się do zaburzenia rozpoznawania, selekcji i odpowiedniego wykorzystania odbieranych przez jednostkę informacji.
Odbierane i przetwarzane bodźce są rozpoznawane i klasyfikowane według schematów pamięciowych, a także przy użyciu zasobów pamięci. Napływające informacje mogą, dzięki zasobom pamięci, być przetwarzane lub same mogą na modyfikację pamięci wpływać, w ten sposób zwiększając potencjał jednostki.
Traktując pamięć jako zbiór specyficznych zdolności, można wykazać cały ich szereg, przechowywanych i wykorzystywanych przy różnych okazjach.
Jeśli potraktujemy pamięć jako proces, wówczas będzie ona zbiorem faz zapamiętywania, przechowywania i odtwarzania informacji, przez co możliwe staje się jej doskonalenie, a w rezultacie pełniejsze wykorzystanie.
Można by również spojrzeć na zagadnienie pamięci pod kątem długości przechowywania w niej informacji (sensoryczna, krótkotrwała i trwała), a także pod względem rodzaju przechowywanych informacji (pamięć semantyczna i epizodyczna).
Bez względu na to, który z aspektów będziemy rozpatrywać, pamięć i jej funkcjonowanie bez wątpienia jest niezwykle ważnym elementem umysłu człowieka.
Wyobraźnia jest zjawiskiem, które pozwala „widzieć” przedmiot, który przestał działać na zmysły. Jest wyobrażeniem odtwórczym. Umysł jest także zdolny do tworzenia nowych, nigdy nie widzianych obrazów. Mamy wówczas do czynienia z wyobrażeniami twórczymi, które tak naprawdę są zbiorem wcześniej widzianych, doświadczonych, a tu połączonych z pojedynczych części, konstrukcji. Wyobrażenia mają wpływ na pamięć, stany emocjonalne. Są specyficznymi, osobowościowo indywidualnymi tworami umysłowymi, związanymi z pochodzeniem, osobistym doświadczeniem, umiejętnościami, charakterystycznymi dla osób każdego wieku.
Umysł człowieka ma nieograniczone zdolności odbierania, przetwarzania, przechowywania i wykorzystywania informacji. Nieustannie odbiera to, co otacza człowieka. Tworzy spostrzeżenia dotyczące zaabsorbowanych bodźców, przy wykorzystaniu uwagi, wcześniejszych doświadczeń i zasobów pamięciowych. Generuje wyobrażenia i pojęcia. Odbiera rzeczywistość, która człowieka otacza, a jednocześnie ową rzeczywistość tworzy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
