Spis treści:
- Tyroskyna (T4) – rola w organizmie
- Badanie tyroksyny (T4) – normy
- Kiedy badać tyroksynę?
- Wysokie stężenie tyroksyny – przyczyny i objawy
- Niskie stężenie tyroksyny – przyczyny i objawy
Tyroskyna – rola w organizmie
Tyroksyna (T4), zwana również tetrajodotyroniną, to najważniejszy obok trijodotyroniny (T3) hormon produkowany przez tarczycę. Tyroksyna stanowi 80% produkcji hormonalnej tego gruczołu. Jest to bardzo ważny związek, który bierze udział w wielu procesach w organizmie.
Tyroksyna ma wpływ na każdy układ narządów, w tym na serce, mózg, kości, układ pokarmowy czy metabolizm. Odpowiada za:
- regulację przemiany materii,
- metabolizm węglowodanów,
- anabolizm białek,
- rozkład tłuszczów,
- prawidłowy wzrost kości,
- pracę serca,
- pracę płuc,
- rozwój mózgu,
- nastrój,
- płodność, cykl miesiączkowy, owulację oraz potencję.
Większość tyroksyny przekształcana jest do swojej aktywnej formy (trijodotyroniny) przez narządy leżące poza tarczycą – m.in. wątrobę i nerki. Tyroksyna jest wydzielana dzięki współpracy tarczycy, przedniej części przysadki mózgowej i podwzgórza.
Uwalnianie tyroksyny w tarczycy jest regulowane przede wszystkim przez TSH, hormon stymulujący tarczycę, którego produkcja odbywa się w przednim płacie przysadki mózgowej.
Gdy dochodzi do większego uwalniania tyroksyny, wówczas we krwi spada stężenie TSH. I odwrotnie, gdy tarczyca nie wydziela wystarczającej ilości hormonów, wzrasta poziom TSH po to, aby pobudzić tarczycę do właściwej pracy.
Badanie tyroksyny (T4) – normy
Aby dowiedzieć się, czy tarczyca działa prawidłowo, trzeba wykonać badanie zarówno tyroksyny (T4), jak i TSH, a często również trijodotyroniny (T3). Ale uwaga, zalecane jest oznaczanie wolnej tyroksyny (fT4).
Prawidłowe stężenie wolnej tyroksyny (fT4) to:
- u osoby dorosłej: 9,5–20 pg/ml (12–24 pmol/l),
-
u dziecka:
do 2 lat: 8–20 pmol/l,
2-10 lat: 10–26 pmol/l.
Na podstawie wyników można nie tylko określić czynność tarczycy (dowiedzieć się, czy występuje niedoczynność lub nadczynność), ale także ustalić możliwą przyczynę nieprawidłowości oraz monitorować efekty leczenia.
Kiedy badać tyroksynę?
Badanie tyroksyny należy przeprowadzić w przypadku podejrzenia choroby tarczycy. Wskazaniem jest zauważenie wola, wytrzeszczu gałek ocznych lub guzków tarczycy. Zbadać tyroksynę należy również wtedy, gdy pojawią się objawy charakterystyczne dla niedoczynności lub nadczynności tego gruczołu:
- nieplanowane tycie lub chudnięcie,
- nadmierne pocenie się lub odczucie chłodu,
- problemy ze skórą,
- trudności z koncentracją i pamięcią,
- ciągłe zmęczenie lub nadmierne pobudzenie,
- problemy z zajściem w ciążę lub potencją,
- nieregularne cykle menstruacyjne,
- tachykardia lub bradykardia,
- obniżony nastrój (depresja) lub drażliwość i nerwowość.
Zasada jest taka, że przy nadczynności tarczycy dochodzi do przyspieszenia różnych procesów organizmu, co skutkuje szybszą przemianą materii, przyspieszoną pracą serca, uczuciem gorąca, potliwością. Natomiast przy niedoczynności tarczycy chory może mieć bradykardię, nietolerancję niższej temperatury czy trudności z utrzymaniem prawidłowej masy ciała pomimo zdrowego stylu życia.
Wysokie stężenie tyroksyny – przyczyny i objawy
Jeśli w organizmie występuje nadmiar tyroksyny, to świadczy o nadczynności tarczycy.
Zdarza się, że stężenie fT4 jest prawidłowe, a TSH jest zmniejszone – takie wyniki oznaczają subkliniczną (utajoną) nadczynność tarczycy. Jeśli zarówno fT4, jak i TSH są podwyższone, to wskazuje na nadczynność pochodzenia pozatarczycowego (np. gruczolak przysadki mózgowej).
Najczęstszą przyczyną wysokiej tyroksyny jest nadczynność tarczycy w postaci choroby Gravesa-Basedowa. Inne możliwe powody zaburzenia to: zapalenie tarczycy (np. wirusowe, autoimmunologiczne, poporodowe), guzki tarczycy, łagodny guz tego gruczołu, który wydziela hormony, niektóre leki (jod, środki kontrastowe z jodem, amiodaron), gruczolak przysadki.
Nadmiar tyroksyny w organizmie określa się jako tyreotoksykoza. Może dojść wówczas do powstania wola, zaburzenia miesiączkowania, biegunek, tachykardii.
Niskie stężenie tyroksyny – przyczyny i objawy
Niskie stężenie tyroksyny oznacza niedoczynność tarczycy. TSH jest na ogół wtedy podwyższone, a fT4 poniżej normy.
Jeśli fT4 jest prawidłowe, a TSH mieści się między 4-10 mIU/l, oznacza to tzw. subkliniczną (utajoną) niedoczynność tarczycy. W jawnej niedoczynności, TSH jest znacznie zwiększone (powyżej 10 mIU/l).
Przyczyną niedoboru tyroksyny mogą być: choroba autoimmunologiczna (głównie choroba Hashimoto), poporodowe zapalenie tarczycy, zanikowe zapalenie tarczycy, wirusowe zapalenie tarczycy, wady rozwojowe tarczycy u dzieci, ciąża (w tym okresie poziom hormonów tarczycy naturalnie się zmniejsza), stosowanie niektórych leków (np. litu, amiodaronu, interferonu).
Przyczyną niskiego poziomu tyroksyny mogą być nieprawidłowości w przysadce lub podwzgórzu. Jest to rzadka sytuacja. Wtedy fT4 jest niskie, TSH jest prawidłowe, niskie lub tylko nieznacznie podwyższone.
Osoba z niedoborem tyroksyny może odczuwać nietolerancję niższych temperatur, spowolnioną pracę serca, nieuzasadnione tycie, depresję, trudności z zajściem w ciążę lub problemy z potencją.
Źródła:
R. Caquet, 250 badań laboratoryjnych. Kiedy zlecać. Jak interpretować, Wydanie III, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017,
F. Kokot, Badania laboratoryjne. Zakres norm i interpretacja, PZWL Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
Czytaj także:
USG tarczycy powinien wykonywać każdy co 3 lata. Co trzeba wiedzieć o tym badaniu?
Niedoczynność tarczycy w ciąży - jak urodzić zdrowe dziecko?
Co oznacza niski poziom TSH i czemu może być groźny?
Co oznacza wysoki poziom TSH i jak go obniżyć?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
