Chore serce - chory duch?

Większość chorób ma charakter psychosomatyczny. Oznacza to bowiem, że na chorobę i przebieg jej leczenia silnie wpływają czynniki psychiczne. Choroby serca i umysłu są takimi jednostkami, które często od siebie zależą: jedne mogą wywoływać drugie.

Choroba niedokrwienna, zawały serca, zaburzenia rytmu, wady zastawkowe, wczesny okres po zabiegach kardiochirurgicznych to jedne z przyczyn, które nawet zdrową osobę przyprawiają o negatywne uczucia…

Związek depresji z chorobami serca
Zaburzenia depresyjne znacznie utrudniają proces leczniczy wszelkich chorób. Z objawów depresji możemy wnioskować dlaczego. W mniemaniu osoby z depresją, wszystko jest bezsensowne, pesymistyczne, niewarte zachodu. Dlatego też klinicyści sięgają po leki przeciwdepresyjne, które okazują się niezbędne w leczeniu chorób kardiologicznych, z towarzyszącą im depresją. Jednak znowuż trzeba z nimi uważać, ponieważ starsze trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (TLPD – imipramina, amitryptylina, klomipramina) wpływają niekorzystnie na serce (kardiotosyczność), więc mogą zaszkodzić osobie, która już przez chorobę ma „niepełnosprawne” serce.

Lęk w chorobach kardiologicznych
Serce jest jednym z ważniejszych narządów naszego organizmu. Kiedy jego praca zostaje zaburzona owocując chorobą niedokrwienną, zawałami, arytmiami, czy nadciśnieniem – pojawia się obawa o swoje życie. Odratowane osoby jeszcze przez długi czas po otarciu się o śmierć odczuwają lęk, zauważając u siebie podobne objawy jak te które poprzedziły np. zawał. Zaburzenia rytmu, ból w klatce piersiowej i przyspieszenie akcji serca jest potęgowane przez lęk i może stać się przyczyną kolejnej hospitalizacji z powodu kolejnego epizodu sercowego.

Zaburzenia świadomości w kardiologii i kardiochirurgii
Po poważnych zabiegach kardiochirurgicznych i w okresie świeżego, rozległego zawału, dochodzi do wystąpienia następujących objawów: zaburzenia orientacji w czasie, przestrzeni, w sytuacji i co do własnej osoby. Chory może prezentować zachowania sygnalizujące nam omamy i urojenia, pozostające często w pamięci. Pojawia się lęk, rozdrażnienie, depresja lub euforia, pobudzenie psychoruchowe oraz zaburzenia pamięci. Wskazują one na zespół majaczeniowy.

Leki nasercowe a zaburzenia psychiczne
Niektóre leki stosowane w kardiologii, a zawężając – w leczeniu nadciśnienia tętniczego - również mogą wpływać na obniżenie nastroju. Należą do nich:

• Metylodopa (Aldomet, Dopegyt) stosowana w leczeniu łagodnego i umiarkowanego nadciśnienia tętniczego, zwykle u ciężarnych. Może powodować zaburzenia koncentracji i depresję.
• Rezerpina (Normatens) wykorzystywana w leczeniu różnych typów nadciśnienia. W pierwszych dniach stosowania może pogarszać zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn. Rzadko wywołuje depresję.
• leki β-adrenolityczne – β-blokery (Propranolol, Atenolol, Bisocard, Concor, Carvedilol, Dilatrend, Vivacor, Metocard, Betaloc) stosowane w leczeniu nadciśnienia, choroby niedokrwiennej, zaburzeń rytmu serca i innych. Jednak mogą powodować takie zaburzenia jak depresja, zaburzenia snu, widzenia, pamięci, omamy oraz upośledzenie zdolności prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych.
• warto jeszcze wiedzieć, że leki antyarytmiczne, często działają przeciwlękowo.

Cierpiąc z powodu schorzeń serca, chorzy zmagają się również z obniżonym nastrojem, bezsilnością i lękiem. Zminimalizowanie negatywnych emocji towarzyszących tym chorobom, pozwoli na usprawnienie i polepszenie jakości terapii, co leży w gestii personelu medycznego. To medycy powinni szybko wyłapywać niepokojące objawy i rozmawiać z chorymi o ich obawach, a nie pozostawiać samych sobie w obliczu tak groźnych dla życia zaburzeń. Personel szpitalny również powinien udzielać wsparcia pacjentom, rozmawiać, informować o bieżącym stanie zdrowia, a nie zbywać pojedynczymi słowami i ciągłym „brakiem czasu”.

Katarzyna Ziaja

Na podstawie:
Cameron D. A., Crash Course Psychiatria, Urban&Patner, Wrocław 2005, dodruk 2009 (tłumaczenie dr hab. N. med. Sławomira K. Sidorowicza)
Heitzman J., Psychiatria podręcznik dla studiów medycznych, PZWL, Warszawa 2007