Czym jest antygen PSA?

Ta obco dla niektórych brzmiąca nazwa to bardzo ważny dla zdrowia mężczyzn marker. PSA – Prostate Specific Antigen, jest jednym z najważniejszych narzędzi pomocnych w diagnostyce chorób gruczołu sterczowego. Z nazwy wynika, że jest to antygen swoisty, a więc typowy, charakterystyczny dla prostaty.

Gdzie wydzielany jest PSA?

Antygen swoisty dla prostaty, jest wydzielany w jej komórkach. Substancję tą poznano już przeszło 40 lat temu. Drogą nieco późniejszych analiz stwierdzono, że PSA obecny jest w spermie, którą zresztą „rozcieńcza” i sprawia, że staje się płynna. Następnie udowodniono występowanie PSA w surowicy krwi w śladowych ilościach u zdrowych mężczyzn, natomiast w ilościach wysokich u mężczyzn z chorobami gruczołu krokowego. Jeżeli mamy do czynienia z rakiem prostaty, wówczas jego komórki łatwiej uwalniają PSA do obiegu krwi niż komórki zdrowe.
Pamiętajmy jednak, że antygen PSA jest swoisty dla gruczołu sterczowego, a nie dla nowotworu, stąd też „wyjątki” od reguły mówiącej, że wzrost PSA jest objawem raka prostaty. U ponad 1/4 mężczyzn chorujących na raka prostaty, nie stwierdza się podwyższenia antygenu, natomiast u 1/5 zdrowych mężczyzn pojawia się podwyższony poziom PSA.

Dlaczego jest tak ważny?
Antygen PSA jest bardzo ważny z tego powodu, iż jest najistotniejszym markerem, który może sygnalizować raka prostaty. Dzięki wynikom padań poziomu PSA możliwe jest szybkie działanie i stosowanie dalszych metod diagnostycznych np. biopsji prostaty, a później sprawne wdrożenie leczenia.

Kiedy wykonujemy badanie PSA?
Profilaktycznie, każdy mężczyzna, który ukończył 50 rok życia powinien udać się na badanie i powtarzać je co roku. Mężczyźni z grupy ryzyka nowotworów prostaty (chorował dziadek, ojciec, brat), powinni wykonywać badanie już po 40 roku życia i powtarzać je co rok.

Jak można dokonać pomiaru poziomu PSA?
Poziom PSA można zbadać pobierając próbkę krwi żylnej, tak jak ma to miejsce podczas podstawowych badań krwi. Skierowanie na badanie wystawia lekarz rodzinny lub specjalista urolog. Można też wykonać badanie prywatnie, co wiąże się z kosztem 40-55zł.

Jak przygotować się do badania poziomu PSA?
Zaznacza się, aby na badanie PSA zgłosić się po 48 godzinnej abstynencji seksualnej.

Jakie są wartości prawidłowe PSA?
Wartości prawidłowe PSA mieszczą się w granicach 0,0 – 4,0ng/ml, zwłaszcza u zdrowych mężczyzn po 40 roku życia. Wartości wyższe alarmują, że być może w prostacie zachodzą procesy nowotworowe. To z kolei obliguje do podjęcia kolejnych badań diagnostycznych lub powtórzenia badania, jeśli stwierdzono błędy przy pobieraniu materiału do badań, a pacjent nie zastosował się do wskazówek. Z rozgraniczeniem na wiek, uznawane są jeszcze następujące normy:

• 40–49 lat: norma
• 50–59 lat: norma
• 60–69 lat: norma
• 70–79 lat: norma

Największe problemy sprawiają wyniki od 4,0 do 10,0ng/ml, które nie do końca rozstrzygają o diagnozie. Trzeba mieć jednak na uwadze, że mały procent mężczyzn zdrowych po 40 roku życia miewa wartości PSA właśnie w tym przedziale.
Aby bardziej uszczegółowić diagnostykę za pomocą PSA, bierze się pod uwagę pewne czynniki, jak wiek pacjenta (asPSA= age specific PSA), objętość prostaty określaną w badaniu USG (PSAD=PSA density), tempo wzrostu ilości PSA w określonym czasie (PSAv=PSA velocity), a także iloraz stężenia wolnej wolnej PSA do jego stężenia całkowitego(f-PSA =freePSA do t-PSA=totalPSA).

Kiedy PSA może być podwyższone?
Wartości PSA fizjologicznie wzrastają wraz z wiekiem mężczyzny. Zależy również od naturalnej wielkości gruczołu krokowego – im jest on większy, tym wyższe bywają wartości antygenu sterczowego. Wzrost obserwuje się także po wytrysku, stąd zalecenie wstrzemięźliwości seksualnej przed badaniem.
Antygen swoisty dla prostaty może wzrosnąć także podczas manipulacji urologicznych np. w trakcie badań cystoskopowych, biopsji stercza, USG przez odbyt i zabiegów leczniczych na prostacie. Wzrost PSA może nastąpić również na skutek masażu prostaty i czasem po niedelikatnym badaniu przez odbyt.
Chorobami, w których mamy do czynienia ze wzrostem PSA, niekoniecznie są nowotwory prostaty. Bywają nimi również zapalenie gruczołu sterczowego i jego łagodny rozrost.

W jakich sytuacjach może być obniżone?
Z takim zjawiskiem mamy do czynienia na skutek terapii schorzeń prostaty, która odbywa się drogą chirurgiczną, w formie radioterapii lub leczeniu hormonalnym i sterydowym. O tym fakcie zawsze informuje lekarz.

Diagnostyka chorób prostaty

Część informacji opracowano na podstawie: http://po40.pl/zdrowie-po40/urologia/co-to-jest-psa.html z dn. 8.02.2012.