Diagnostyka niepłodności

Niepłodność wg. WHO definiowana jest jako „niemożność zajścia w ciążę, będąca wynikiem niepłodności lub ograniczenia płodności jednego lub obojga małżonków lub partnerów znajdujących się w utrwalonym związku, po roku regularnego współżycia, bez stosowania metod zapobiegania ciąży”. W Polsce szacunkowo około 12-15% par w okresie rozrodczym ma problem ze spłodzeniem potomstwa.

Najczęstszymi przyczynami niepłodności są:

• zmniejszona liczba, ruchomość oraz nieprawidłowa budowa plemników w ejakulacie

• zaburzenia funkcji jajnika

• patologie jajowodów

• czynnik maciczny

• czynnik szyjkowy

• idiopatyczne (o nieznanej etiologii)

W diagnostyce niepłodności stosuje się następujące metody:

WYWIAD powinien być zebrany rzetelnie. Powinien obejmować następujące informacje:

• o stanie ogólnym zdrowia (choroby metaboliczne, przewlekłe)

• o rytmie krwawień miesiączkowych i o ich zaburzeniach

• o przebytych procesach zapalnych, głównie w jamie brzusznej

• o zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej, miednicy

BADANIA NASIENIA mają na celu określenie liczby plemników w 1 mililitrze, ich ruchomości (typy: A - ruch postępowy szybki, B – ruch postępowy wolny , C – ruch drgający w miejscu, D - nieruchome) oraz analizę ich budowy. Wg Światowej Organizacji Zdrowia w 1 mililitrze ejakulatu płodnego mężczyzny powinno być więcej niż 20 milionów plemników, poruszających się ruchem postępowym w liczbie ponad 60%. Plemników o złej budowie nie może być więcej niż 70%.
Ważnym elementem jest także zestawienie wyników badania plemników z rodzajem wykonywanej pracy (czynniki szkodliwe).

CIEPŁOTA CIAŁA - pomiar podstawowej ciepłoty ciała (PCC) łączy się z „testem po stosunku” (PC – test). Przede wszystkim u kobiet miesiączkujących mierzy się temperaturę spoczynkową w pochwie tuż po obudzeniu. Pozwala to wykreślić diagram i określić mniej więcej funkcje jajnika. W środku cyklu dodatkowo obserwacji poddawany jest śluz szyjkowy oraz mikroskopowa ocena obecności plemników w 2-10 godzin po stosunku (PC – test). Wynik prawidłowy testu po stosunku może zwolnić mężczyznę od uciążliwego uzyskiwania nasienia na drodze masturbacji.

HSG czyli HISTEROSALPINOGRAFIA to badanie obrazujące macicę i jajowody, pozwalające na określenie ich wad. Jednak nie jest ukazuje zrostów okołoprzydatkowych czy endometriozy. Polega na podaniu środka kontrastowego do macicy przez jej szyjkę i wykonywaniu zdjęć radiologicznych.

USG czyli ULTRASONOGRAFIA to nieinwazyjna metoda diagnostyczna w niepłodności. USG przezpochwowe pomaga ocenić endometrium i strukturę jajnika. Do badania kobieta powinna mieć pełny pęcherz moczowy.

ENDOSKOPIA (LAPAROSKOPIA, HISTEROSKOPIA) to nieoceniona metoda w diagnozowaniu stanu anatomicznego narządów rodnych kobiecych. Dzięki laparoskopii lekarz może dokładnie ocenić jajowody pod względem ich budowy anatomicznej, natomiast histeroskopia służy do zbadania macicy. Ponadto laparoskopia jest polecana w przypadku, gdy kobieta miała w przeszłości stany zapalne przydatków oraz leczenie chirurgiczne, np. wycięcie wyrostka, operacje na jajnikach.

BADANIA HORMONALNE gdy są prawidłowo wykonane i zinterpretowane, stanowią bardzo dobre narzędzie diagnostyczne. Pod uwagę bierze się stężenia: gonadotropin (FSH, LH), prolaktyny, testosteronu, estradiolu, progesteronu i hormonów tarczycy.

BADANIA IMMUNOLOGICZNE polegające na wykryciu u kobiety przeciwciał antyplemnikowych, które prowadzą do zlepienia plemników, co uniemożliwia zapłodnienie.

BADANIA GENETYCZNE mają znaczenie w przypadku niepowodzeń ciąży.

BADANIA BAKTERIOLOGICZNE mające na celu wykrycie i leczenie zaburzeń biocenozy pochwy. Diagnozuje się także zakażenia drobnoustrojami jak: HPV, Chlamydia trachomatis, Ureaplasma urealyticum, Mycoplasma.

Na podstawie:
Bręborowicz Grzegorz H., „Ginekologia”, Warszawa, PZWL 2005

Katarzyna Ziaja