Dieta bezglutenowa – wskazówki dla chorych na celiakię

Fot. Fotolia
Nietolerancja glutenu wiąże się z jego nieprawidłowym wchłanianiem jelitowym i charakteryzuje celiakię, zwaną inaczej enteropatią glutenozależną. U chorych na celiakię gluten powoduje zanik kosmków jelitowych, a to prowadzi do zaburzeń wchłaniania, niedożywienia i niedoborów składników odżywczych w organizmie. Przyczyny celiakii nie są dokładnie i jednoznacznie zdefiniowane. Według danych epidemiologicznych na celiakię choruje ok. 1% populacji (szacuje się, że w Polsce jest to około 400 tysięcy osób), a liczba zachorowań dotyczy 1:15 000 żywych urodzeń. Uważa się, że wpływ na rozwój choroby mają następujące czynniki:

• genetyczny,
• środowiskowy,
• metaboliczny,
• immunologiczny,
• zakaźny.

Objawy celiakii

Objawy choroby mogą być bardzo różne, przede wszystkim ze względu na wiek chorego. Postać klasyczną, jawną charakteryzuje przewlekła biegunka i spadek masy ciała. Szacuje się jednak, iż występuje ona tylko w 10% chorych. 90% przypadków daje wiele innych dolegliwości, które są efektem złego wchłaniania składników odżywczych przez organizm i powiązanych ze sobą procesów autoimmunologicznych.
Celiakia jawna, pełnoobjawowa to najczęściej: bóle, wzdęcia, powiększenie obwodu brzucha, biegunki tłuszczowe, zaparcia, utrata masy ciała, nadpobudliwość lub męczliwość i apatia.
Celiakia skąpoobjawowa może rozwijać się przez wiele lat, powodując schorzenia, pozornie niezwiązane z celiakią, a często będące jedynym jej objawem. Istnieje jeszcze postać utajona celiakii, zwana inaczej nadwrażliwością na gluten, w której mogą być obecne przeciwciała we krwi, a brak jest zmian jelitowych oraz objawów choroby.
Zobacz także: Czego powinni unikać chorzy na celiakię?

Podejrzenie nietolerancji na gluten – kiedy do lekarza?

W razie wystąpienia objawów, które mogą wskazywać na chorobę trzewną, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Jeżeli rzeczywiście mamy do czynienia z celiakią, odkładanie decyzji o wizycie u specjalisty nie poprawi stanu ogólnego chorego, a jedynie go pogorszy.
Nie należy samemu wprowadzać diety eliminacyjnej, ponieważ w przypadku decyzji o dalszej diagnostyce może to zafałszować wyniki badań dodatkowych.
Dotąd jedyną skuteczną metodą leczenia jest stosowanie diety bezglutenowej. Taką dietę stosuje się do końca życia. W diecie bezglutenowej zabronione jest spożywanie produktów zawierających pszenicę, żyto, jęczmień, pszenżyto i orkisz oraz wszelkich wyrobów z ich dodatkiem.
Do tej listy dochodzi także owies, który nie zawiera glutenu, ale najczęściej jest nim zanieczyszczony.
Zobacz także: Dieta bezglutenowa - najczęstsze pułapki

Gdzie kupować produkty bezglutenowe?

Na naszym rynku, w sklepach ze zdrową żywnością można kupić owies bezglutenowy z Finlandii. Na opakowaniu płatków jest oznaczenie przekreślonego kłosa. Wszystkie wyroby nie zawierające glutenu oznaczone są przez producentów symbolem przekreślonego kłosa.
Na półkach w sklepach spożywczych i sklepach z żywnością ekologiczną zaleźć można bogatą ofertę produktów bezglutenowych, tj. pieczywo, makarony, mąki. Jednak najczęściej są to mieszanki, które spełniają warunki produktu bezglutenowego ale też są mocno przetworzone przemysłowo i zawierają dużo konserwantów. Wiele osób źle się po nich czuje. Wprawdzie kosmki jelitowe się regenerują, ale pojawiają się inne dolegliwości.

• owies: mąka, kasza, otręby, kiełki, mleko, płatki,
• amarantus: mąka, kasza, płatki, olej,
• gryka: kasza, mąka, płatki, makaron,
• proso: kasza jaglana, płatki, mąka,
• ryż: płatki, mąka, makaron, mleko,
• soja: mąka, mleko,
• cieciorka: mąka,
• kukurydza-mąka, płatki,
• Quinoa: kasza, mąka, makaron,
• kasztan jadalny: mąka.

Z mieszanek różnych bezglutenowych mąk można przygotować smaczne ciasta i chleby. Wiele ciekawych przepisów można znaleźć także w Internecie.

Celiakia – kiedy ułożenie diety bezglutenowej jest problemem

Często osobom ze zdiagnozowaną celiakią, zaplanowanie odpowiedniej diety sprawia wiele problemów, szczególnie w początkowym okresie. W tej sytuacji najlepiej skorzystać z porady u dietetyka. Wskaże, jakie produkty, które są zabronione w diecie bezglutenowej oraz pomoże wprowadzić właściwe zamienniki. Podpowie gdzie można kupić produkty bezglutenowe i jak samemu przygotowywać potrawy bez glutenu.
Nieleczona celiakia prowadzi do bardzo poważnych problemów zdrowotnych, z osteoporozą, nowotworami układu pokarmowego, zaburzeniami psychicznymi i zmniejszeniem płodności. Bardzo ważna jest wczesna diagnostyka i ścisłe przestrzeganie diety bezglutenowej.
Zobacz także: Czy celiakia to alergia pokarmowa?