Kryzys i jego rodzaje
Kryzys pojawia się w odpowiedzi na przeszkodę w realizacji ważnych życiowych celów. Niektóre kryzysy są powszechne, ich pomyślne rozwiązanie pozwala na rozwój. Inne, wywołane przez czynniki zewnętrzne, jak powodzie czy wojny mogą prowadzić do poważnych negatywnych następstw.
Czym jest kryzys?
Z kryzysem mamy do czynienia gdy pojawia się w naszym życiu przeszkoda, która uniemożliwia zrealizowanie ważnego życiowego celu. Dotknięta nim osoba nie jest w stanie pokonać przeszkody, gdyż dotychczas stosowane rozwiązania zawodzą. Podczas kryzysu wzrasta napięcie i następuje dezorganizacja psychiczna.
W celu jego rozwiązania konieczne jest wypracowanie nowych sposobów funkcjonowania.
Skutki kryzysu mogą być zarówno pozytywne (samorozwój) jak i negatywne (zachowania patologiczne). W pierwszym przypadku kryzys jest zalążkiem zmiany na lepsze i rozwoju. Niektóre osoby potrafią sobie poradzić same i czerpać z tego doświadczenia, inni załamują się i nie są zdolni do samodzielnego przezwyciężenia.
Czasem, gdy samodzielne przezwyciężenie takiego stanu jest niemożliwe, wspomagająco stosowana jest specjalistyczna pomoc psychologiczna – interwencja kryzysowa.
Polecamy: Brytyjska recepta na kryzys
Kryzys przejawia się na płaszczyznach:
- emocjonalnej (związany jest z przeżywaniem lęku, poczucia winy, pustki, złości),
- fizjologicznej (rozregulowanie procesów fizjologicznych: pocenie się, biegunki, nudności, wymioty, bóle głowy, brzucha, nieregularne miesiączki),
- poznawczej (zaburzone zostają procesy percepcji, umiejętności rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji),
- behawioralnej (zmiany zachowania jak zachowania impulsywne, nadużywanie alkoholu lub narkotyków, niezdolność do normalnego funkcjonowania).
Rodzaje kryzysów
Istnieje kilka rodzajów kryzysów.
- Kryzysy rozwojowe są naturalnymi stanami w przebiegu rozwoju człowieka. Występują np. po urodzeniu dziecka czy po przejściu na emeryturę. Ich pomyślne rozwiązanie konieczne jest do prawidłowego wkroczenia do kolejnej fazy rozwoju.
- Kryzysy sytuacyjne są skutkami nieprzewidywalnych, nagłych zdarzeń, których kontrola jest niemożliwa. Mamy z nimi do czynienia w przypadku gwałtów czy powodzi.
- Kryzysy egzystencjalne są wewnętrznymi konfliktami dotyczącymi życiowych celów, wolności, niezależności w pewnych obszarach. Kryzys taki wystąpić może w pewnym wieku (często średnim) jako wynik braku poczucia sensu własnego życia.
- Kryzysy środowiskowe mają miejsce, gdy osobę lub grupę osób spotyka naturalna lub wywołana działaniem ludzkim katastrofa. Wywołują je powodzie, trzęsienia ziemi, epidemie i wojny.
Polecamy: Czy stres może być źródłem kryzysu?