Jak przebiega cykl miesiączkowy?
Rozpoczyna się w pierwszym dniu krwawienia miesiączkowego i trwa do dnia poprzedzającego wystąpienie kolejnej miesiączki. Cykliczne zmiany w organizmie kobiety warunkowane są przez układ hormonalny.
Wyodrębniono 4 fazy cyklu miesiączkowego:
- Faza krwawienia miesiączkowego (1–5 dzień cyklu). W błonie śluzowej macicy następują dwa procesy: złuszczanie się warstwy czynnościowej i wczesna reorganizacja warstwy podstawowej endometrium. W jajniku z ciałka żółtego poprzedniego cyklu tworzy się ciałko białawe oraz następuje rekrutacja pęcherzyków, które stopniowo zaczynają wzrastać. We krwi obserwuje się niskie wartości estrogenów, progesteronu, FSH i LH.
- Faza folikularna (6–13 dzień cyklu). Na skutek stymulacji hormonalnej w fazę dojrzewania wchodzi kilka lub kilkanaście pęcherzyków wzrastających, zazwyczaj jednak tylko jeden z nich (dominujący) przekształci się ostatecznie w dojrzały pęcherzyk Graafa. Wzrasta poziom estrogenów wpływających na stan czynnościowy endometrium. Wartości stężeń progesteronu pozostają niskie. Pomimo niskich wartości FSH następuje dalszy wzrost pęcherzyka dominującego. Wartości LH utrzymują się na niskim poziomie aż do momentu tuż przed owulacją.
- Faza owulacyjna (14 dzień cyklu). Pod wpływem LH pęcherzyk Graafa pęka i uwalnia dojrzałą komórkę jajową. Inne dojrzewające pęcherzyki ulegają uwstecznieniu. Wkrótce po jajeczkowaniu lub równocześnie z nim dochodzi do zmniejszenia się stężeń estradiolu oraz wzrostu poziomu progesteronu.
- Faza lutealna (15–28 dzień cyklu). Pęknięty pęcherzyk jajnikowy przekształca się w ciałko żółte wytwarzające zarówno progesteron, jak i estrogeny. Progesteron jest odpowiedzialny za przemiany w endometrium sprzyjające zagnieżdżeniu zapłodnionej komórki jajowej. Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, to w ciałku żółtym następują zmiany wsteczne. Obniżający się poziom estrogenów i progesteronu powoduje atrofię endometrium oraz krwawienie miesięczne.
Układ hormonalny – zbiór naczyń połączonych
Za pośrednictwem wydzielanych przez siebie hormonów podwzgórze, przysadka i jajnik połączone są ze sobą złożonym mechanizmem współregulacyjnym. Mechanizmy te podlegają nadrzędnym wpływom różnych obszarów kory mózgowej oraz takim czynnikom, jak warunki środowiskowe, czynniki psychiczne i somatyczne oraz funkcjonowanie pozostałych gruczołów wydzielania wewnętrznego, takich jak np. tarczyca, nadnercza i inne. Nadrzędnym ośrodkiem w układzie sterującym czynnościami płciowymi u kobiety jest podwzgórze. Poza receptorami dla wielu obwodowych hormonów posiada ono połączenia reagujące na wpływy środowiska. Za pośrednictwem hormonów uwalniających (GnRH) podwzgórze przekazuje do przysadki bodźce wydzielnicze. Ta z kolei reaguje syntezą i uwalnianiem folistymuliny (FSH) i lutropiny (LH). Wspomniane hormony powodują syntetyzowanie w jajniku kolejnych hormonów oraz stymulują dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. W miarę ich dojrzewania zwiększa się wytwarzanie estradiolu. Estradiol zwrotnie wpływa na podwzgórze oraz przysadkę, hamując wysiew gonadotropin (głównie FSH). Jeśli jednak stężenie estradiolu przez wystarczająco długi okres przekracza określone szczytowe stężenia, to hamujące działanie zostaje przerwane i następuje nagły wysiew gonadotropin z przysadki – zwłaszcza lutotropiny (LH).
Przeczytaj: Hormony a seks
Jajeczkowanie
Rozpoczyna się ostateczne dojrzewanie dominującego pęcherzyka jajnikowego, jajeczkowanie, powstanie ciałka żółtego, po czym następuje całkowite opróżnienie zapasu gonadotropin w przysadce. Duże stężenie hormonów płciowych w fazie ciałka żółtego ponownie hamuje przysadkę i podwzgórze, w wyniku czego zmniejsza się wydzielanie gonadotropin. Przez około 14 dni tworzenia w ciałku żółtym progesteronu następuje zmniejszone wydzielanie LH oraz hamowanie wzrostu innych pęcherzyków jajnikowych. Wraz z wystąpieniem zmian zanikowych w ciałku żółtym ustępuje blokujące wzrost pęcherzyków jajnikowych działanie progesteronu i może rozpocząć się kolejny cykl. Możemy zauważyć, że podobnie jak u mężczyzny, układ hormonalny kobiety to zbiór naczyń połączonych. Dopóki wszystkie części składowe pozostają w dobrostanie, dopóty przebieg cyklu pozostaje prawidłowy. Jakiekolwiek nieprawidłowości w działalności choćby jednej części układu powodują zaburzenia pozostałych jego składowych.
Jakie zmiany zachodzą w pochwie?
Pozwolę sobie w tym miejscu jedynie na przybliżenie problematyki wpływu hormonów jajnikowych na występowanie niektórych cyklicznych przemian w organizmie kobiety. Stężenie estrogenów w surowicy krwi jest niskie we wczesnej fazie pęcherzykowej i stopniowo zwiększa się wraz z dojrzewaniem dominującego pęcherzyka jajnikowego w późnej fazie pęcherzykowej, uzyskując wartość szczytową tuż przed jego pęknięciem. Powoduje to między innymi: wzrost błony endometrium; zwiększenie wydzielania śluzu szyjkowego oraz zmianę jego cech charakterystycznych (śluz staje się mniej lepki, bardziej rozciągliwy, pojawia się odczucie wilgoci a następnie mokrości w przedsionku pochwy); utrzymanie, w pierwszej fazie cyklu, podstawowej temperatury ciała na niższym poziomie; zmianę położenia, konsystencji i rozwarcia szyjki macicy, która staje się bardziej miękka, unosi się i rozwiera oraz zmiany w nabłonku pochwy, które można potwierdzić przez badanie cytohormonalne.
Dowiedz się: Preparaty stosowane w suchości pochwy - wady i zalety
Końcowa faza lutealna
Stężenie progesteronu w surowicy krwi szybko zwiększa się we wczesnej fazie lutealnej ciałka żółtego, a obniża w jego późnej fazie. Wysokie stężenie progesteronu powoduje: powiększenie i zróżnicowanie komórek tworzących endometrium oraz gromadzenie się w nim substancji odżywczych (glikogenu); zmniejszenie wydzielania śluzu estrogenozależnego przez gruczoły szyjki macicy oraz zwiększenie jego lepkości, gęstości, a zmniejszenie rozciągliwości, co powoduje pojawienie się odczucia suchości w przedsionku pochwy; obniżenie, twardnienie i zamykanie się szyjki macicy; wzrost podstawowej temperatury ciała; zwolnienie częstości impulsów wydzielniczych Gn-RH i LH oraz obniżenie stężenia gonadotropiny w surowicy krwi.
Fragment pochodzi z książki „Niepłodność – zagadnienie interdyscyplinarne” pod redakcją naukową E. Lichtenberg-Kokoszki, E. Janiuk, J. Dzierżanowskiego (Impuls, 2009). Publikacja za zgodą wydawcy. Bibliografia dostępna w redakcji.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
