Dieta wątrobowa przynosi ulgę i poprawia stan zdrowia przy różnych chorobach wątroby i nie tylko. Najczęściej trzeba ją stosować, gdy występuje niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (ang. NAFLD), ale nie tylko. Dieta wątrobowa to przede wszystkim dieta z ograniczeniem tłuszczu, wykluczeniem alkoholu i podrażniających układ pokarmowy produktów.
Spis treści:
- Dieta wątrobowa - co to jest?
- Zasady diety wątrobowej
- Dieta wątrobowa - co jeść? Tabela
- Jaki jadłospis w diecie wątrobowej?
Dieta wątrobowa - co to jest? Dla kogo?
Określenie dieta wątrobowa używane jest potocznie. Tak naprawdę to dieta łatwostrawna z ograniczeniem tłuszczu, która znajduje zastosowanie przede wszystkim w chorobach wątroby, ale nie tylko. Ten sposób żywienia zalecany jest między innymi w:
- przewlekłym zapaleniu pęcherzyka żółciowego,
- kamicy pęcherzyka żółciowego,
- stanach zapalnych jelit,
- wyrównanej marskości wątroby,
- stłuszczeniu wątroby,
- wirusowym zapaleniu wątroby.
Większość sytuacji, w których zaleca się dietę lekkostrawną z ograniczeniem tłuszczu, dotyczy różnych schorzeń wątroby, stąd nazwa - dieta wątrobowa. Jednym z najczęstszych przypadków zastosowania diety wątrobowej jest niepowikłana marskość wątroby i stan po usunięciu woreczka żółciowego (choć wtedy najlepiej stosować dedykowaną dietę po usunięciu woreczka żółciowego). Szczególnym przypadkiem zastosowania diety wątrobowej jest cholestaza ciążowa.
Po co stosować dietę wątrobową?
Podstawowym rolą diety wątrobowej jest oszczędzanie wątroby – największego narządu ludzkiego, który może osiągać masę nawet 1,5 kg. Wątroba:
- jest miejscem metabolizmu węglowodanów (zachodzi w niej magazynowanie i uwalnianie zasobów glukozy – podstawowego źródła energii dla komórek ludzkiego ciała);
- odgrywa kluczową rolę w przemianach tłuszczów;
- magazynuje witaminy A, D i B12;
- pełni funkcje detoksyfikujące;
- wytwarza żółć (żółć emulguje tłuszcze, czyli zamienia duże krople tłuszczu w małe kropelki łatwiejsze do trawienia i wchłaniania).
Wszystkie te funkcje wątroby mogą przebiegać nieprawidłowo w schorzeniach tego narządu, ale za pomocą odpowiednio zbilansowanej diety wątrobowej można je wspierać. Warto podkreślić, iż taki sposób żywienia często bywa stosowany przez lata, gdyż wiele chorób wątroby przebiega w sposób przewlekły i wymaga zmian na całe życie. Dietę wątrobową można także wprowadzić profilaktycznie, by zmniejszyć ryzyko chorób wątroby.
Zasady diety wątrobowej
Dieta wątrobowa stosowana jest w chorobach przewodu pokarmowego i wyrównanych schorzeniach wątroby. Bardzo ważne jest, by pamiętać, że ten sposób żywienia nie jest wskazany w:
- w stanie skrajnej niewydolności wątroby,
- w przypadku ostrego wirusowego zapalenia wątroby.
W diecie wątrobowej jedz 4-5 małych posiłków dziennie, w odstępach 3-4 godzinnych. Ostatni posiłek jedz na 3 godziny przed snem, by nie obciążyć wątroby. Wszystkie posiłki powinny być świeże i łatwostrawne. Między posiłkami wypijaj minimum 1,5 litra bezkalorycznych płynów (woda, herbaty owocowe i ziołowe). Unikaj mocnej kawy i herbaty.
Wartość kaloryczna diety wątrobowej
Jeśli osoba chora ma prawidłową masę ciała i jest w dobrym stanie fizycznym, to w diecie wątrobowej zaleca się normalną podaż energii wyliczoną indywidualnie dla danej osoby. W przypadku niedowagi, wspólnie z dietetykiem prowadzącym, można podjąć decyzję o zwiększeniu kaloryczności diety i zastosować dietę na przytycie.
Jeśli występuje nadwaga, można zastosować dietę redukcyjną o lekko obniżonej kaloryczności w stosunku do zapotrzebowania. Odchudzanie w chorobach wątroby musi jednak przebiegać szczególnie powoli i ostrożnie. Rozkład tkanki tłuszczowej obciąża wątrobę.
Tłuszcz w diecie wątrobowej
Gdy choroba wątroby jest opanowana, a chory dobrze toleruje tłuszcz z pożywienia, to nie ma potrzeby znacznego ograniczenia tłuszczu z diety. Jednak w większości przypadków, u osób z przewlekłymi chorobami wątroby, po posiłku obfitującym w tłuszcz dochodzi do uczucia ciężkości, bolesnych skurczy woreczka żółciowego, czy biegunek tłuszczowych.
W takiej sytuacji ogranicza się spożycie tłuszczu (zarówno ze źródeł roślinnych, jak i zwierzęcych) do 30-50 g na dobę. Należy brać pod uwagę zarówno tłuszcz widoczny, dodawany do dań (np. oliwa z oliwek do smażenia), jak i tłuszcz ukryty (np. w mięsie, serze żółtym).
Poznaj przykładową zawartość tłuszczu w produktach:
- 1 łyżka oliwy z oliwek (10 g) to 10 g tłuszczu;
- 200 g piersi z kurczaka (połowa piersi) to 2,6 g tłuszczu;
- 1 plasterek sera żółtego pełnotłustego (15 g) to 4,5 g tłuszczu;
- 1 szklanka mleka 2% (230 g) to 4,6 g tłuszczu;
- 200 g polędwiczki wieprzowej to 4,4 g tłuszczu;
- garść orzechów włoskich (30 g) to 18,1 g tłuszczu.
Zawartość tłuszczu w jadłospisie diety wątrobowej to jeden z ważniejszych parametrów. Dlatego kontroluj jego ilość korzystając ze sprawdzonej aplikacji do liczenia kalorii lub kalkulatora na ileważy.pl.
Białko w diecie wątrobowej
Białko to składnik odpowiadający za regenerację wątroby i dlatego jest bardzo ważny w diecie wątrobowej. Jednocześnie należy zachować ostrożność, bo produkty o wysokiej zawartości białka takie jak mięso, produkty mleczne, warzywa strączkowe bywają tłuste i/lub ciężkostrawne.
Bardzo dobrym źródłem białka jest jajko, ale żółtko dość często prowokuje skurcze pęcherzyka żółciowego. W diecie łatwostrawnej z ograniczeniem tłuszczu zaleca się jedzenie samego białka jaja (tylko, jeśli po żółtku występują niepokojące objawy).
Przyjmuje się, że prawidłowe spożycie białka w diecie wątrobowej wynosi 1-1,2 g/kg masy ciała. Oznacza to, że kobieta o wadze 60 kg powinna spożywać 60-72 g białka w ciągu doby. Chcąc pokryć tą normę wystarczy do każdego posiłku głównego dodać jedno, chude źródło białka:
- chude gatunki mięs (pierś z kurczak/indyka, polędwica wołowa),
- rozdrobnione pasty i zupy z warzyw strączkowych
- półtłuste/chude produkty mleczne,
- białko jaja,
- chude ryby.
Węglowodany w diecie wątrobowej
W diecie wątrobowej węglowodany złożone dostarczają 45-65% energii (dobowego zapotrzebowania energetycznego). Co to znaczy? Zobacz przykład.
- Twoje zapotrzebowanie energetyczne dobowe wynosi 2000 kcal.
- 45-60% energii to 900-1200 kcal.
- 1 g węglowodanów to 4 kcal.
- 900 kcal to 225 g węglowodanów.
- 1200 kcal to 300 g węglowodanów.
Źródłem węglowodanów złożonych są przede wszystkim pieczywo, makarony, ryż, kasze. W diecie wątrobowej ogranicza (ale nie eliminuje) się błonnik pokarmowy, który znajduje się między innymi w pełnoziarnistych produktach zbożowych. Błonnik w dużej ilości może zadziałać drażniąco na wątrobę. Z tego powodu w diecie wątrobowej zaleca się jedzenie białych produktów zbożowych na zmianę z pełnoziarnistymi i graham.
Węglowodany to także cukry proste, które wyklucza się całkowicie ze źródeł innych niż owoce. Szczególnie niebezpieczna w chorobach wątroby jest fruktoza. Unikaj wszystkich słodyczy na diecie wątrobowej.
Warzywa i owoce w diecie wątrobowej
Surowe warzyw i owoce są ciężkostrawne, dlatego w diecie wątrobowej stosuje się triki zwiększające ich strawność. Nie należy ograniczać ich spożycia! Warzywa i owoce zawsze obieraj ze skórki, drobno siekaj, ścieraj lub miksuj. Wszystkie te zabiegi ułatwiają enzymom trawiennym penetrację produktu i jego strawienie.
Eliminuj wzdymające warzywa, takie jak kapusta, kalafior, cebula, czy czosnek, ale tylko wtedy, gdy wywołują objawy. Przeważnie lepiej tolerowane są warzywa i owoce gotowane lub pieczone.
Ze względu na ograniczone spożycie tłuszczu w diecie wątrobowej dochodzi do mniejszego spożycia witaminy A, która wchłania się tylko w obecności tłuszczu. Warto włączyć do jadłospisów warzywa i owoce bogate w beta-karoten. Związek ten to inaczej prowitamina A, która w organizmie człowieka ulega przekształceniu w witaminę A. Beta-karoten znajdziesz między innymi w:
- jarmużu,
- szpinaku,
- papryce,
- morelach,
- marchewce.
Alkohol w diecie wątrobowej
W diecie wątrobowej alkohol jest bezwzględnie zabroniony. Od tej zasady nie ma odstępstw! Alkohol to największe zagrożenie dla zdrowia twojej wątroby.
Metody przygotowywania posiłków w diecie wątrobowej
Stosując dietę wątrobową przygotowuj dania z zastosowaniem:
- gotowania,
- gotowania na parze,
- duszenia bez dodatku tłuszczu,
- pieczenia bez dodatku tłuszczu.
Zrezygnuj ze smażenia, pieczenia z dodatkiem tłuszczu, duszenia z dodatkiem tłuszczu, grillowania.
Inne zasady diety wątrobowej
W diecie wątrobowej warto ograniczyć ostre, wyraźne przyprawy, które zwiększając ukrwienie w przewodzie pokarmowym mogą nasilać dolegliwości. Wyeliminuj chili, pieprz, curry. Stosuje niewielkie ilości imbiru i kurkumy. Dania doprawiaj świeżymi i suszonymi ziołami. Możesz stosować:
- tymianek,
- majeranek,
- rozmaryn,
- koperek,
- oregano.
Zupy gotuj na wywarach warzywnych, unikaj wywarów mięsnych i dodatku śmietany, zasmażki. Zrezygnuj z mocnej kawy i herbaty.
fot. Adobe Stock, lenets_tan
Dieta wątrobowa - co jeść? Tabela
Zobacz, co można jeść na diecie wątrobowej. Produkty zakazane i polecane zaprezentowałyśmy w czytelnej tabeli.
| Produkty | Zalecane | Przeciwwskazane |
|---|---|---|
| Produkty zbożowe | chleb pszenny, biszkopty, sucharki, kasza manna, ryż, kasza jęczmienna, makaron pszenny | chleb razowy, ryż brązowy, kasza gryczana, otręby, pieczywo chrupkie, makaron razowy |
| Produkty mleczne | chudy twaróg, jogurt naturalny, mleko 2% i mniej, kefir | tłusty twaróg, słodzone jogurty, tłuste mleko, tłuste sery |
| Warzywa | dynia, marchew, cukinia, pomidory, sałata, pietruszka, szpinak, kabaczek, patison, ogórek, łagodne w smaku kiełki, ziemniaki gotowane | cebula, czosnek, warzywa strączkowe, rzodkiewka, kapusta, brukselka, fasolka szparagowa, |
| Owoce | cytrusy, banany, jabłka i gruszki pieczone, owoce jagodowe (maliny, truskawki, borówki), winogrona bez pestek | daktyle, wiśnie, czereśnie, figi, suszone owoce, owoce kandyzowane, owoce w zalewie, śliwki, dżemy |
| Mięso, ryby, jajka | chuda cielęcina i wołowina, królik, indyk, kurczak, chude wędliny, chude ryby, jajka na miękko (rzadko), białko jaja na twardo | karkówka, wątróbka, baranina, tłuste ryby - węgorz, halibut, łosoś, potrawy smażone, jajka na twardo z żółtkiem, jajecznica, jajka sadzone |
| Tłuszcze | olej słonecznikowy, rzepakowy, lniany, oliwa z oliwek, niskotłuszczowe, wysokiej jakości margaryny - w zalecanej ilości! | smalec, słonina, boczek, masło, margaryny twarde, tłuste wędliny np; salceson, salami |
| Inne | kawa zbożowa, słaba herbata, herbata ziołowa, świeże i suszone zioła, sok z cytryny, koperek, natka pietruszki, orzechy (w małej ilości do 30 g) | mocna kawa i herbata, kakao, alkohol, miód, napoje gazowane, torty, czekolada, batony, chałwa, chili, ocet, musztarda |
Jaki jadłospis w diecie wątrobowej?
Jeśli ty, lub ktoś z twoich bliskich, ma potrzebę wprowadzenia diety wątrobowej, nie szukaj jadłospisów w internecie. Założenia diety wątrobowej, polecane przepisy i menu dobiera się bowiem do konkretnej osoby, w oparciu o jej stan zdrowia. Dobry dietetyk ułoży w takim przypadku tzw. dietę wzorcową, która będzie rodzajem drogowskazu. Ważne jest, by znaleźć specjalistę, który osobą chorą zajmie się długofalowo i będzie modyfikował założenia diety wątrobowej w zależności od etapu choroby.
Treść artykułu opublikowana pierwotnie 12.05.2017.
Czytaj także:
6 sposobów dbania o wątrobę
Co szkodzi wątrobie - 4 najgorsze połączenia
9 ostrzegawczych sygnałów początków niewydolności wątroby
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
