fot. Fotolia
Czy wszy przenoszą choroby?
Wszy na żywicielach dziko żyjących zazwyczaj są nieliczne i ich obecność nie wiąże się z objawami chorobowymi. Masowe pojawy w środowisku naturalnym zdarzają się rzadko, częściej natomiast dotyczą populacji ludzkich czy zwierząt hodowlanych. Wówczas pojawiają się objawy parazytozy, które noszą nazwę wszawicy, a jej naukowy odpowiednik pochodzi od nazwy gatunkowej wszy.
Na przykład wszawica spowodowana masowym występowaniem wszy ludzkiej to pediculosis.
Jednak pasożytowanie wszy może mieć szersze i bardziej różnorodne znaczenie. Bezpośrednim efektem mogą być nie tylko zmiany skórne, wszawica, ale też reakcje alergiczne. Ponadto wszy, uszkadzając skórę, stwarzają wrota różnym wtórnym infekcjom. A same mogą być przenosicielami (tzw. wektorami) mikroorganizmów chorobotwórczych.
Skutki pasożytowania wszy:
- bezpośrednie: rozwój choroby pasożytniczej (parazytozy) – wszawicy, reakcje alergiczne;
- pośrednie: wtórne zakażenia, np. bakteryjne, grzybicze, przenoszenie patogenów – mikroorganizmów chorobotwórczych (np. riketsji czy bakterii) powodujących choroby zakaźne (np. tyfus).
Wesz ludzka – Pediculus humanus
Jest to gatunek kosmopolityczny, towarzyszący człowiekowi we wszystkich rejonach występowania. Ma ciało
Głowa jest z przodu zwężona, zaopatrzona w parę pigmentowanych oczu. Na odwłoku samic nie ma płytek grzbietowych i brzusznych, obecnych u samców; występują jedynie płytki genitalne. Wesz ludzka jest smukła, a taka budowa stanowi adaptację pozwalającą na wspinanie się tylko po jednym włosie.
Występują dwie formy wszy ludzkiej: wesz głowowa (Pediculus humanus capitis) i wesz odzieżowa (Pediculus humanus vestimenti). Były one czasami uważane za osobne gatunki, podgatunki czy odmiany. Jednak nie ma między nimi różnic dotyczących budowy; odżywiają się tak samo, mogą się też swobodnie ze sobą krzyżować. Także badania metodami molekularnymi nie dały podstaw do rozróżnienia wszy głowowych i odzieżowych jako odrębnych taksonów.
Jedyna różnica między nimi polega na innych preferencjach dotyczących lokalizacji w obrębie żywiciela. Stąd należy traktować je jedynie jako formy ekologiczne (ekotypy).
Zobacz też: Pasożyty – jakie choroby wywołują i nasilają?
Gdzie jesteśmy narażeni na wszy?
Obecnie o wiele większe znaczenie odgrywa wesz głowowa, która występuje powszechnie u ludzi na całym świecie, niezależnie od środowiska, stylu życia, grupy społecznej.
Wszy odzieżowe występują częściej w umiarkowanych lub zimnych strefach klimatycznych, czemu sprzyja noszenie ciężkich, nieprzewiewnych ubrań przez większą część roku. Mechanizm ich rozprzestrzeniania bardziej związany jest z nieprzestrzeganiem zasad higieny (np. praniem, wymianą odzieży), rzadziej więc stanowią problem. Występują najczęściej w grupach ludzi przebywających w większych skupiskach, np. w noclegowniach dla bezdomnych, wśród żołnierzy czy więźniów.
Rozwój wszy
Pełen cykl rozwojowy wszy (od jaja do jaja) trwa ok. 3 tygodni. Jaja mają rozmiary ok. 0,8 mm, przyklejane są do włosów w odległości kilku milimetrów od powierzchni skóry. Rozwój zarodka w jaju trwa ok.
Gdzie umiejscawiają się wszy?
Wesz głowowa preferuje owłosioną skórę głowy (szczególnie we włosach za uszami oraz w rejonie potylicy), ale występuje także na karku czy plecach. Tam bytują jej wszystkie stadia rozwojowe, a jaja przyklejane są do włosów.
Wesz odzieżowa wybiera lokalizację w pozostałych rejonach, na osłoniętych częściach ciała, ale w sąsiedztwie skóry, aby mieć dostęp do źródła pokarmu. Większość tych wszy skupia się bezpośrednio na skórze i po wewnętrznej stronie bielizny, a znacznie mniej po stronie zewnętrznej, czy na powierzchniach styku z kolejnymi warstwami odzieży.
Jaja wszy odzieżowej przyklejane są do włókien odzieży, zwykle wzdłuż szwów bielizny i ubrań. Wszy wolą przy tym tkaniny z włókien naturalnych, takich jak bawełna czy wełna. Ale przy dużym nasileniu występowania wykorzystują także odzież z tkanin sztucznych. Czasami przyklejają jaja bezpośrednio do żywiciela, do włosów na klatce piersiowej lub pod pachami.
Zobacz też: Włośnica – etiologia, objawy i postępowanie
Źródło: poradnik PWN dostępny na stronie http://pokonajwszy.pwn.pl/ (publikacja za zgodą autorów).
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
