Usprawnianie komunikacji w chorobie Alzheimera to ważna sfera działań podejmowanych w trosce o chorego.
Możliwość pomocy osobom chorym na Alzheimera jest poważnie ograniczona. W miarę postępu choroby pojawiają się bariery komunikacyjne, których opiekun nie jest w stanie przezwyciężyć. Usprawniając komunikację z osobą chorą na Alzheimera, warto pamiętać o tym, że:
- czas trwania choroby jest zróżnicowany,
- w chorobie Alzheimera zmiany dokonują się stopniowo,
- dynamika procesu otępienia nie jest jednakowa,
- w Polsce zwiększyła się dostępność leczenia farmakologicznego,
- obecnie jest lepszy system opieki nad osobami z otępieniem,
- uwarunkowania środowiskowe.
Zróżnicowany czas trwania choroby
Czas trwania choroby Alzheimera jest zróżnicowany – to może być kilka albo kilkanaście lat od momentu wystąpienia pierwszych jej objawów. Okres opieki nad chorym bywa zatem bardzo długi i potrzebne są działania mające na celu utrzymanie jak najlepszego kontaktu z chorym. Jest to ważne zarówno dla samego chorego – z uwagi na jakość jego życia w chorobie, jak i dla opiekuna – ze względu na możliwość sprawowania należytej opieki.
Stymulowanie aktywności umysłowej podopiecznego i dbałość o sferę komunikacji mogą sprawić, że dla opiekuna podstawowe codzienne czynności (te, które wymagają współpracy chorego czy jego akceptacji) będą łatwiejsze do wykonania.
Warto przeczytać: Komunikacja w chorobie Alzheimera – okiem opiekuna
Stopniowe zmiany
W chorobie Alzheimera zmiany dokonują się stopniowo. Opiekunowie mają sposobność obserwacji zmieniającego się zachowania osoby chorej i przystosowania się do nowych warunków. Reakcje chorego pozwalają odkryć jego obecne upodobania i ulubione zajęcia, jak również przekonać się, jakich sytuacji – dla dobra chorego – należałoby unikać (np. rozmów z obcymi w nieznanym miejscu, wyzwalających strach z powodu nieobecności opiekuna).
Wybór określonych rodzajów aktywności i ich podtrzymywanie (na ile jest to możliwe), pozwala uporządkować wspólne działania chorego i opiekuna. Powtarzalne sytuacje, rytuały (obejmujące również sferę komunikacji), będą dawały podopiecznemu większe poczucie bezpieczeństwa i zapobiegały dezorientacji.
Dynamika procesu otępienia
U poszczególnych osób z chorobą Alzheimera dynamika procesu otępienia nie jest jednakowa. Nie sposób dokładnie przewidzieć, jak u konkretnej osoby będzie przebiegała choroba i jak będzie się zmieniała sprawność komunikacyjna chorego – być może jego możliwości, także dzięki wsparciu ze strony otoczenia, będą wysokie przez wiele lat.
Opiekunowie obserwują u chorego problemy typowe dla choroby Alzheimera, ale – dzieląc się ze sobą własnymi doświadczeniami – wyrażają też opinię, że „każdy chory choruje inaczej”. Nie wszystko jest z góry przesądzone.
Dowiedz się więcej: Rozpoznanie choroby Alzheimera - co dalej?
Leczenie farmakologiczne
Obecnie w Polsce ze względu na dostępność leczenia farmakologicznego sytuacja chorych z otępieniem jest zdecydowanie lepsza niż przed laty. Udaje się wydłużyć czas dobrego funkcjonowania chorego, także w sferze umysłowej. W ocenie lekarzy wielu pacjentów dobrze reaguje na leki.
Pod wpływem systematycznego leczenia wycofują się, przynajmniej czasowo, objawy zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Wyeliminowanie zachowań szczególnie uciążliwych dla otoczenia otwiera możliwość bardziej satysfakcjonującego kontaktu z podopiecznym; dzięki wsparciu farmakologicznemu niektóre bariery komunikacyjne mogą już zostać pokonane. Obawy dotyczące kontaktu z chorymi często okazują się nadmierne.
Opieka na osobami z otępieniem
W Polsce rozwija się system opieki nad osobami z otępieniem, istnieją także różne formy pomocy dla ich bliskich. Funkcjonujące w większych miastach domy dziennego pobytu dla osób z chorobą Alzheimera (świetlice lub inne tego typu placówki) dają wymierne korzyści choremu i stałemu opiekunowi.
Chory ma możliwość uczestniczenia w zajęciach terapeutycznych, dostosowanych do jego potrzeb, spotyka się z innymi osobami w podobnym wieku, co może bardzo pozytywnie wpływać na jego funkcjonowanie. Opiekun, odciążony przez większość dnia, może poświęcić więcej czasu wyłącznie choremu, kiedy ten wróci już do domu.
Dzięki istnieniu działających lokalnie stowarzyszeń alzheimerowskich, szukając sposobów postępowania z chorym (także w sferze komunikacji), opiekun może skorzystać z doświadczeń innych osób. W takich warunkach radzenie sobie z chorobą jest znacznie łatwiejsze.
Przeczytaj: Tabletki przeciwbólowe mogą łagodzić pobudzenie u pacjentów z demencją
Uwarunkowania środowiskowe
Nie wszystkie zmiany pojawiające się w funkcjonowaniu chorego są bezpośrednim skutkiem samej choroby Alzheimera. Część z nich ma uwarunkowania środowiskowe; z całą pewnością na to, co dzieje się z chorym, wpływa jego najbliższe otoczenie – bywa, że niekorzystnie. Negatywny wpływ otoczenia (izolacja chorego, umieszczenie go w ośrodku zamkniętym, w nieznanym otoczeniu, brak kontaktu z rodziną oraz brak odpowiedniej stymulacji) może wiązać się z szybkim pogarszaniem się stanu osoby chorej.
W przypadkach otępienia pożądana jest stymulacja różnych rodzajów aktywności chorego, zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i stabilności sytuacji. Ważne jest, aby chory pozostawał w dobrych relacjach z otoczeniem. Kontakty językowe z innymi ludźmi odgrywają bardzo ważną rolę w tym zakresie.
Kilka faktów na temat choroby Alzheimera
Podejmując starania w sferze komunikacji i myśląc o możliwościach komunikacyjnych podopiecznego, nie można jednakże zaprzeczać oczywistym faktom dotyczącym choroby Alzheimera. Zaangażowanie opiekuna, jego zapał i chęci są ważne, ale oczekiwania dotyczące rezultatów własnych działań muszą być realne. Trzeba pogodzić się z tym, że:
- choroba ma charakter postępujący (trudności w porozumiewaniu się z chorym wraz z upływem czasu będą ulegały pogłębieniu);
- aktualnie nie ma sposobu na odzyskanie przez chorego sprawności i na powrót do zdrowia (otępienie nie ustąpi pod wpływem leczenia, prowadzonej terapii czy samorzutnie);
- choroba dotyka wielu różnorodnych sfer funkcjonowania człowieka – sfera języka jest tylko jedną z nich (powodem rozmaitych zakłóceń procesu komunikacji będą różnorodne zmiany zachodzące w przebiegu choroby – zakłócone porozumiewanie się z chorym to nie tylko kwestia trudności językowych, ale też rezultat zaburzeń pamięci, myślenia, orientacji w czasie i miejscu, itp.).
Polecamy: Dieta przeciwko demencji
Fragment pochodzi z książki "Choroba Alzheimera – komunikacja z chorym. Poradnik dla opiekunów" Anety Domagały (Wydawnictwo Continuo, 2008). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
