Światowa Organizacja Zdrowia informuje, że coraz więcej kleszczy przenosi kleszczowe zapalenie mózgu. Szacuje się, że nosicielem groźnego wirusa jest nawet co szósty pajęczak. Choroba może prowadzić do niedowładów, zaników mięśni, a nawet śmierci. Nie ma na nią lekarstwa. By nie zachorować, możemy się jednak zawczasu zaszczepić.
Kleszczowe zapalenie mózgu:
Czym jest kleszczowe zapalenie mózgu?
Jest to (obok boreliozy) jedna z najpopularniejszych chorób przenoszonych przez kleszcze. Wywołują ją wirusy z rodziny Flaviviridae. Do zakażenia dochodzi w momencie ukąszenia kleszcza, w którego ślinie znajduje się wirus. Chorobą można się też zakazić poprzez wypicie niepasteryzowanego mleka zwierząt, które są rezerwuarem tego wirusa: owiec, kóz i krów.
Kleszczowe zapalenie mózgu jest to choroba wywołana przez wirus, który przenoszą kleszcze w strefie umiarkowanej Europy i Azji aż po daleką Syberię
– mówi prof. dr hab. n. med. Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji (Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku), ekspert kampanii „Nie igraj z kleszczem – wygraj z kleszczowym zapaleniem mózgu”.
Najwięcej zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) obserwujemy w okresie jesiennym i wiosenno-letnim. Kleszcze zakażone wirusem Flaviviridae w Polsce najliczniej występują w województwach:
- warmińsko-mazurskim,
- podlaskim,
- zachodniopomorskim.
Rokrocznie w Polsce na KZM choruje od 150 do 250 osób, dla 2% chorych kleszczowe zapalenie mózgu kończy się śmiercią.
Objawy KZM
Okres inkubacji choroby wynosi od 7 do 14 dni. Przebieg KZM można podzielić na dwie fazy. Pierwsza trwa od tygodnia do dwóch. Wówczas objawy kleszczowego zapalenia mózgu przypominają grypę: chory odczuwa bóle mięśniowe, karku, głowy, ma gorączkę i jest osłabiony.
Następnie, po kilku dniach odstępu, w czasie którego czuje się lepiej, następuje faza druga (pojawia się u 10-30% zakażonych), w której wirus dostaje się do mózgu. Może wówczas:
- wymiotować i odczuwać mdłości,
- mieć sztywność karku,
- doświadczać porażeń, niedowładów,
- mieś problemy z pamięcią czy koncentracją.
Trzeba mieć jednak na uwadze, że KZM może też nie dawać żadnych objawów.
Bardzo często nie wywołuje żadnych objawów, gdy organizm wyeliminuje wirusa. Jeśli do tego nie dojdzie, symptomy przypominają grypę z gorączką, bólem głowy, bólami mięśni. Jeśli wirus pokona dalsze bariery i dostanie się do opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, przebieg może być bardzo ciężki z powikłaniami w postaci porażeń, niedowładów
– przypomina prof. dr hab. n. med. Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji.
fot. Paulina Ciok
Kleszczowe zapalenie mózgu u dzieci
Na KZM może zachorować zarówno osoba dorosła, jak i dziecko. U najmłodszych choroba ma jednak łagodniejszy przebieg. Objawia się:
- bólem głowy,
- zmęczeniem,
- wyczerpaniem,
- podwyższoną temperaturą.
U 2% chorych dzieci kleszczowe zapalenie mózgu prowadzi do długotrwałych powikłań neurologicznych, a u 25% - długotrwałych zaburzeń koncentracji uwagi.
Jak wykryć kleszczowe zapalenie mózgu?
Diagnostyka KZM jest trudna ze względu na nieswoiste objawy choroby. Wykrycie jej w początkowej fazie jest praktycznie niemożliwe.
Rozpoznanie następuje w fazie objawowej choroby. O to, jakie badania ją potwierdzają, zapytałyśmy lekarza.
Badania pozwalające wykryć KZM to badania serologiczne (krwi), jednak ograniczone do wybranych laboratoriów. Gdy dojdzie do zajęcia układu nerwowego, badany jest również płyn mózgowo-rdzeniowy
– wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Joanna Zajkowska.
Jaka szczepionka pomaga?
Podstawą profilaktyki związanej z kleszczowym zapaleniem mózgu są szczepienia na KZM. Dwie początkowe jej dawki podaje się w odstępie 4-12 tygodni, a trzecią dawkę – 9-12 miesięcy później. Po trzech latach przyjmuje się dawkę przypominającą. Kolejne dawki przypominające powinno się przyjmować co 3-5 lat.
Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu to obecnie jedyny skuteczny sposób, by uchronić się przed tą chorobą i jej powikłaniami.
Jak leczy się kleszczowe zapalenie mózgu?
Leczenie KZM jest tylko objawowe. Chory dostaje leki przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwobrzękowe. Ciężkie przypadki leczy się na oddziałach intensywnej terapii.
Nie ma leku który niszczyłby namnażającego się wirusa, szczególnie gdy dostanie się on do układu nerwowego
– mówi nam prof. dr hab. n. med. Joanna Zajkowska.
Powikłania kleszczowego zapalenia mózgu
Skutki KZM mogą być rozmaite – od bólów głowy przez uszkodzenie słuchu aż do trwałych niedowładów i objawów neurologicznych.
W najlepszym przypadku zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych mija bez śladu, czasem utrzymują się bóle głowy. Jednak w zależności od zaatakowanych struktur mogą to być porażenia korzeni nerwowych, zapalenie rdzenia, zapalenie mózgu, pozostawiające szkody w miejscu gdzie on się znajduje. Najgorszym wariantem jest zajęcie pnia mózgu, co może prowadzić (na szczęście zdarza się rzadko) do zatrzymania krążenia i oddychania
– wylicza prof. dr hab. n. med. Joanna Zajkowska.
Pamiętajmy, by zawsze dokładnie oglądać całe ciało po powrocie do domu z lasu, łąki czy parku. Nauczmy się, jak wyciągnąć kleszcza i usuńmy go prawidłowo, jeśli już wbije się w skórę.
Więcej o kleszczach i zagrożeniach z nimi związanych:
Lekarz chorób zakaźnych z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji (Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku), ekspert kampanii „Nie igraj z kleszczem – wygraj z kleszczowym zapaleniem mózgu”.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
