Anoreksja i bulimia to choroby, które mimo oczywistych zazwyczaj objawów, muszą być różnicowane z innymi schorzeniami i diagnozowane przez specjalistów. Najważniejszym wyznacznikiem anoreksji jest niedożywienie zaś u kobiet dodatkowo brak miesiączki przynajmniej w trzech ostatnich cyklach. Za próg niedożywienia uznaje się wagę poniżej 85% wagi należnej dla wieku, płci i wzrostu. Wygodną metodą oceny wagi osób dorosłych stosowaną w zaburzeniach odżywiania jest obliczanie wskaźnika masy ciała (body mass index – BMI). Współczynnik ten jest ilorazem wagi podanej w kilogramach i kwadratu wzrostu wyrażonego w metrach.
Interpretacja wyniku BMI
- Poniżej 15 wyniszczenie
- 15 lub więcej, lecz mniej niż 16,9 poważna niedowaga
- 17 lub więcej, lecz mniej niż 18,9 niedowaga
- 19 lub więcej, lecz mniej niż 24,9 waga prawidłowa
- 25 lub więcej, lecz mniej niż 29,9 nadwaga
- 30 lub więcej, lecz mniej niż 39,9 otyłość
- 40 lub więcej chorobliwa otyłość
Istota zaburzeń odżywiania się
BMI jest pomocne przy diagnozowaniu anoreksji, którą rozpoznaje się, gdy indeks wagi ciała jest mniejszy niż 17,5 kg/m2 (przy jednoczesnym stwierdzeniu także innych, charakterystycznych dla tej choroby objawów). Zwykle mówi się o dwóch typach anoreksji, które mogą występować u danej osoby jednocześnie:
- Typ restrykcyjny: osoba chora stosuje diety odchudzające lub głodówki.
- Typ nierestrykcyjny: osoba chora wykazuje skłonności bulimiczne (okresowe objadanie się i prowokowanie wymiotów lub przeczyszczeń).
Niektórzy badacze wyróżniają jeszcze typ atletyczny (osoba chora kontroluje swoją wagę za pomocą intensywnych ćwiczeń fizycznych), który ze względu na objawy można zaliczyć do typu restrykcyjnego. Diagnozowanie anoreksji bywa czasami trudne ze względu na zbieżność objawów występujących również w przebiegu innych zaburzeń odżywiania (głównie bulimii), dlatego poniżej podano kryteria diagnostyczne dla anoreksji i bulimii według Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego).
Zobacz także: Jakie są przyczyny bulimii?
Kryteria diagnostyczne anorexia nervosa
- Brak zgody na utrzymywanie ciężaru ciała na granicy (lub powyżej) wagi minimalnej dla wieku i wzrostu (na przykład utrata wagi i utrzymywanie ciężaru ciała poniżej 85% wagi oczekiwanej lub brak należnego przyrostu wagi w okresie wzrastania, co prowadzi do utrzymania ciężaru ciała poniżej 85% wagi należnej).
- Charakterystyczny, intensywny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością, mimo utrzymującej się rzeczywistej niedowagi.
- Zaburzenie sposobu doświadczania własnej wagi i kształtu ciała; pacjentka nie jest w stanie wpływać na ciężar i kształt ciała na podstawie własnej oceny lub zaprzecza znaczeniu niskiej wagi ciała.
- U kobiet po wystąpieniu pierwszej miesiączki nieobecność przynajmniej trzech cykli menstruacyjnych.
Wyodrębnione typy anorexia nervosa
- typ ograniczający (restricting type): w trakcie anorexia nervosa nie występują regularne epizody niekontrolowanego objadania się lub zachowań wydalających (na przykład indukowanych wymiotów lub nadużywania środków przeczyszczających)
- typ żarłoczno-wydalający (binge eating/purging type): w trakcie anorexia nervosa występują regularne epizody niekontrolowanego objadania się lub zachowań wydalających (na przykład indukowanych wymiotów lub nadużywania środków przeczyszczających)
Anoreksja i bulimia - nigdy razem
U tej samej osoby nie można zdiagnozować anoreksji i bulimii jednocześnie. W ośrodkach leczenia zaburzeń odżywiania zauważono jednak, że wiele osób, u których rozpoznano anoreksję, podczas terapii odczuwa niepohamowany apetyt (czego konsekwencją jest przybieranie na wadze) i zaczyna cierpieć na bulimię. Taki zwrot rygorystycznych anorektyków w stronę jedzenia – mimo że nadal chorobowy – przez wielu klinicystów jest uznawany za postęp w terapii, ponieważ daje szanse na przeżycie. Zwykle, jeśli terapia nadal jest prowadzona systematycznie, a chory jest szczery wobec swojego terapeuty, bulimiczne ataki mijają po kilku miesiącach, podczas których pacjent uczy się na nowo jeść.
Kryteria diagnostyczne bulimia nervosa
1.Występują powtarzające się epizody gwałtownego objadania się charakteryzujące się:
- zjadaniem w krótkim czasie ilości jedzenia, która dla większości osób jest zdecydowanie za duża, aby można ją było zjeść w tym czasie (na przykład w dwie godziny) i w podobnych okolicznościach;
- utrata kontroli nad jedzeniem w trakcie epizodu (na przykład poczucie, że nie można przestać jeść lub zapanować nad ilością i sposobem jedzenia).
2. Występowanie nawracających nieprawidłowych zachowań kompensacyjnych, których celem jest zapobieganie przyrostowi masy ciała, takich jak:
- prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, diuretyków, lewatyw i innych
- poszczenie
- intensywne ćwiczenia fizyczne
3. Epizody objadania się i nieprawidłowe zachowania kompensacyjne występują przeciętnie co najmniej dwa razy na tydzień przez trzy miesiące.
4. Samoocena jest przesadnie uzależniona od kształtu i wagi ciała.
5. Zaburzenie to nie występuje w przebiegu anorexia nervosa.
Wyodrębnione typy bulimia nervosa
- typ przeczyszczający (purging type): w przebiegu epizodu bulimia nervosa dochodzi do regularnego prowokowania wymiotów lub używania środków przeczyszczających, odwadniających lub lewatyw;
- typ nieprzeczyszczający (nonpurging type): w przebiegu epizodu bulimia nervosa dochodzi do stosowania nieprawidłowych zachowań kompensacyjnych, takich jak poszczenie lub uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycznych bez regularnego stosowania wymiotów lub nadużywania środków przeczyszczających, odwadniających lub lewatyw.
Zobacz także: Jak działa psychoterapia w leczeniu zaburzeń odżywiania?
Fragment książki "Anoreksja i bulimia. Śmiertelne sposoby na życie" (Wydawnictwo Harmonia). Tytuł, lid i śródtytuły pochodzą od redakcji. Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
