Spis treści:
- Co jest przyczyną krzywicy?
- Objawy krzywicy
- Czynniki ryzyka
- Niezbędne badania
- Zapobieganie krzywicy
- Leczenie krzywicy
Co jest przyczyną krzywicy?
Krzywica (krzywica niedoborowa) to metaboliczna choroba kości, której przyczyną jest przede wszystkim niedobór witaminy D, rzadziej: wapnia i fosforu. U dzieci nazywana jest krzywicą, a u dorosłych - osteomalacją.
Do rozwoju krzywicy dochodzi w wyniku:
- braku suplementacji witaminą D u kobiet ciężarnych oraz niemowląt,
- diety ubogiej w witaminę D (niska podaż ryb, jaj, sera, mleka),
- diety hamującej wchłanianie wapnia i witaminy D (np. dieta wegetariańska),
- spożywania dużej ilości fitynianów lub fosforanów,
- braku ekspozycji na promieniowanie słoneczne (umożliwia syntetyzowanie witaminy D w skórze),
- zanieczyszczeń powietrza i urbanizacji (wąskie, zacienione ulice między budynkami),
- zespołu złego wchłaniania,
- ciemnego koloru skóry (u ciemnoskórych zachodzi słabsza synteza skórna witaminy D),
- stosowania kremów z filtrem UV.
Objawy krzywicy
Do pierwszych alarmujących symptomów krzywicy, które można zaobserwować już u 2-3-miesięcznego niemowlęcia, należą:
- niepokój, nerwowość,
- zaburzenia snu,
- zmniejszony apetyt,
- zahamowanie wzrostu,
- potliwość główki w czasie karmienia.
Następnie dochodzi do ujawnienia się charakterystycznych objawów krzywicy. Wczesne objawy kostne to:
- rozmiękanie kości (miękka potylica, uginająca się pod naciskiem, deformacja czaszki, duże ciemiączko, asymetria kości czaszki),
- deformacja klatki piersiowej (tzw. klatka dzwonowata, bruzda Harrisona),
- tzw. żabi brzuch - z powodu słabego napięcia mięśni brzuch staje się rozlany, duży,
- tzw. różaniec krzywiczy - pogrubienie połączeń chrzęstno-kostnych żeber.
Późniejsze objawy kostne krzywicy to:
- dalsza deformacja czaszki,
- tzw. klatka piersiowa kurza (albo ptasia),
- tzw. bransolety krzywicze - zgrubienia w rejonie nadgarstków,
- garb krzywiczy kręgosłupa,
- nogi szpotawe lub koślawość nóg,
- płaskostopie,
- opóźnienie wzrostu, słabe przybieranie na wadze,
- późne wyrzynanie zębów mlecznych, ubytki szkliwa,
- późniejsze niż u rówieśników siadanie, raczkowanie i chodzenie.
U dzieci z krzywicą częściej występują nawracające infekcje wynikające z obniżenia odporności. Obserwuje się również częściej niż u dzieci zdrowych niedokrwistość.
Objawami krzywicy, choć rzadziej występującymi, mogą być tężyczka oraz drgawki wynikające z hipokalcemii (niedoboru wapnia).
Czynniki ryzyka
Do głównych czynników ryzyka rozwoju krzywicy należą: ciemny kolor skóry, niedożywienie i niskie spożycie wapnia, zasłanianie całego ciała przed słońcem, brak ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Czynniki ryzyka związane są przede wszystkim z niedoborami witaminy D.
Niezbędne badania
Krzywicę rozpoznaje się na podstawie objawów, wywiadu lekarskiego, który obejmuje pytania o styl życia, odżywianie, historię chorób w rodzinie, a także badań laboratoryjnych (należy oznaczyć wapń, fosforany, fosfatazę alkaliczną i 25(OH)D) oraz badań obrazowych (głównie RTG).
W badaniach w kierunku krzywicy wynikającej z niedoborów obserwuje się:
- obniżone stężenie 25(OH)D w surowicy,
- obniżone stężenie fosforanów,
- zwiększoną aktywność fosfatazy alkalicznej,
- zwiększone stężenie PTH (parathormonu).
Badanie RTG jest przydatne szczególnie w późniejszych fazach choroby, gdy objawy są bardziej zaawansowane. Wykonuje się m.in. zdjęcie radiologiczne nadgarstka, które ujawnia charakterystyczne zmiany chrząstek, a nawet złamania i odwarstwienia kości. U małych dzieci, poniżej 3. roku życia, wykonuje się zdjęcie RTG kończyn dolnych.
Zapobieganie krzywicy
Krzywica jest chorobą, której można zapobiegać. Podstawą profilaktyki jest suplementacja witaminą D w następujących dawkach (zależnych m.in. od wieku i masy ciała):
– noworodki i niemowlęta:
- 400 IU na dobę do 6. miesiąca życia,
- 400–600 IU na dobę od 6. do 12. miesiąca życia.
– dzieci i nastolatki w wieku 1–18 lat:
- 600–1000 IU na dobę zależnie od masy ciała, w okresie od września do kwietnia, a jeśli synteza skórna nie jest wystarczająca – przez cały rok.
– dorośli (>18 r.ż.) i osoby w wieku podeszłym (>65 r.ż.):
- 800–2000 IU na dobę zależnie od masy ciała, w miesiącach wrzesień–kwiecień, a przez cały rok, jeśli synteza skórna nie jest wystarczająca,
- 800–2000 IU na dobę po 65. roku życia – przez cały rok ze względu na upośledzony proces syntezy skórnej.
– kobiety ciężarne i karmiące:
- 1500–2000 IU na dobę, suplementację należy zacząć jak najszybciej po potwierdzeniu ciąży.
– osoby otyłe (BMI ≥30):
- 1600–4000 IU na dobę zależnie od stopnia otyłości przez cały rok.
Profilaktyka krzywicy zaczyna się już w okresie ciąży. Kobieta spodziewająca się dziecka powinna regularnie przyjmować preparaty witaminy D w zalecanych dawkach. Oprócz tego nie należy zapominać o zrównoważonej diecie i spacerach w słoneczne dni.
Leczenie krzywicy
Jeżeli wapń i fosfor dostarczane są w odpowiedniej ilości, leczenie krzywicy niedoborowej polega na podawaniu witaminy D w dawce minimum 2000 UI na dobę (u noworodków - 1000 UI/dobę). Krzywica powinna być zawsze leczona pod okiem doświadczonego lekarza, najlepiej specjalisty chorób metabolicznych lub endokrynologa.
Stężenie 25(OH)D w surowicy wzrasta po ok. 2 dniach leczenia, fosforu po 10 dniach, a po 3 tygodniach w badaniach obrazowych można zaobserwować odkładanie się wapnia i fosforu w kościach. Jednak na ostateczne wyniki leczenia trzeba poczekać kilka miesięcy. Dopiero wtedy lekarz będzie mógł ocenić efekty terapii i zadecydować o dalszym działaniu.
W przypadku tężyczki, pacjent powinien mieć podawane roztwory wapnia dożylnie.
Krzywica u najmłodszych dzieci często mija, gdy dziecko ma ok. 2 lata. Wynika to z bardziej urozmaiconej diety i przebywaniu na słońcu. Nie wolno jednak zapominać, że zmiany krzywicze zagrażają w kolejnych latach życia, bowiem negatywne nawyki, jak spędzanie czasu w domu przed komputerem i smartfonem oraz ograniczone przebywanie na słońcu, sprzyjają chorobie.
Źródło: P.Płudowski i inni, Krzywica niedoborowa – aktualne spojrzenie na epidemiologię, leczenie i zapobieganie, Postępy Nauk Medycznych, XXIX(10) 2016,R.Berkow, MSD Manual. Podręcznik diagnostyki i terapii, Urban & Partner, Wrocław 1995,
J.B Latkowski (red.), Medycyna Rodzinna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019.
Więcej na podobny temat:
Osteoporoza – jak ją zdiagnozować?
OSTEOPOROZA = objawy, przyczyny, badania, leki, leczenie, dieta
SKOLIOZA = objawy, leczenie, ćwiczenia, lewostronna, piersiowa
Wady postawy u dzieci
Schorzenia kręgosłupa a wady postawy dziecka
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
